Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ, tình cảm và kỹ năng xã hội cho trẻ em. Tại huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội, với quy mô hơn 10.000 trẻ mẫu giáo và 331 lớp học trong năm học 2023-2024, việc quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm (LTLTT) là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo tại 7 trường mầm non đại diện cho 4 cụm trường trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2022-2024. Mục tiêu chính là đánh giá hiệu quả quản lý chương trình theo hướng LTLTT, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp nhằm phát huy tối đa tiềm năng phát triển của trẻ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần chuẩn bị nền tảng vững chắc cho trẻ bước vào bậc tiểu học và phát triển bền vững sự nghiệp giáo dục địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Quan điểm giáo dục lấy trẻ làm trung tâm (LTLTT): Xuất phát từ các nghiên cứu của Piaget, Vygotsky và Montessori, quan điểm này nhấn mạnh vai trò chủ động của trẻ trong quá trình học tập, phát triển toàn diện dựa trên nhu cầu, hứng thú và năng lực cá nhân. Lý thuyết "Vùng phát triển gần" của Vygotsky làm cơ sở cho việc giáo viên hỗ trợ trẻ phát triển tối đa tiềm năng.

  • Thuyết đa trí thông minh của Howard Gardner: Đề cao sự đa dạng về trí tuệ và khả năng nhận thức của từng cá nhân, từ đó xây dựng chương trình giáo dục phù hợp với đặc điểm riêng biệt của trẻ.

  • Mô hình quản lý giáo dục: Theo quan điểm của Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Hayden J, quản lý giáo dục là quá trình tác động có định hướng nhằm vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục, trong đó quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, lãnh đạo và kiểm tra đánh giá.

Các khái niệm chính bao gồm: chương trình giáo dục mẫu giáo, quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo, đặc điểm tâm sinh lý trẻ mẫu giáo, phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 7 trường mầm non đại diện cho 4 cụm trường tại huyện Đan Phượng, với đối tượng khảo sát gồm 127 cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và phụ huynh học sinh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn sâu và nghiên cứu sản phẩm dựa trên số liệu thống kê về chất lượng thực hiện chương trình giáo dục mẫu giáo trong các năm học 2022-2024. Phân tích dữ liệu định lượng kết hợp với đánh giá định tính nhằm đưa ra nhận định toàn diện về thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm học 2022-2023 đến năm học 2023-2024, đảm bảo thu thập dữ liệu cập nhật và phản ánh chính xác tình hình quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT: Khoảng 85% CBQL và giáo viên tại các trường mầm non huyện Đan Phượng nhận thức rõ vai trò và ý nghĩa của việc thực hiện chương trình theo hướng LTLTT, tuy nhiên vẫn còn khoảng 15% chưa nắm vững hoặc hiểu chưa đầy đủ.

  2. Thực trạng lập kế hoạch và tổ chức thực hiện chương trình: 90% trường đã xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT, nhưng chỉ khoảng 70% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và hiệu quả. Việc tổ chức các hoạt động giáo dục lấy trẻ làm trung tâm còn hạn chế do thiếu đồng bộ trong phương pháp và hình thức tổ chức.

  3. Nguồn lực và điều kiện thực hiện: Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ cho chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT tại các trường còn thiếu hụt, chỉ khoảng 60% trường đáp ứng đủ điều kiện tối thiểu. Đội ngũ giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn chiếm khoảng 75%, nhưng năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy còn hạn chế.

  4. Kiểm tra, đánh giá và phối hợp với phụ huynh: Việc kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả học tập của trẻ theo hướng LTLTT được thực hiện thường xuyên tại 80% trường. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong việc hỗ trợ phát triển trẻ còn chưa chặt chẽ, chỉ đạt khoảng 65%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do sự thiếu đồng bộ trong công tác quản lý, năng lực chuyên môn của một số CBQL và giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, các trường mầm non tại Đan Phượng đã có bước tiến đáng kể trong việc áp dụng quan điểm LTLTT, nhưng vẫn cần tăng cường đầu tư và nâng cao năng lực đội ngũ để thực hiện hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, thực hiện kế hoạch, điều kiện cơ sở vật chất và mức độ phối hợp với phụ huynh tại các trường. Bảng tổng hợp kết quả khảo sát cũng giúp minh họa rõ nét các chỉ số đánh giá thực trạng quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho CBQL và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT, đặc biệt về phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung trang thiết bị giáo dục, đồ chơi phát triển kỹ năng cho trẻ, đảm bảo 100% trường mầm non có đủ điều kiện tối thiểu phục vụ chương trình LTLTT trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở GD&ĐT và các nhà trường.

  3. Xây dựng kế hoạch quản lý chương trình cụ thể, linh hoạt: CBQL cần xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT sát với điều kiện thực tế của từng trường, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả. Thời gian thực hiện: hàng năm, cập nhật theo từng học kỳ.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Thiết lập các kênh thông tin, tổ chức các buổi họp phụ huynh định kỳ nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của gia đình trong giáo dục trẻ. Mục tiêu đạt tỷ lệ phối hợp hiệu quả trên 80% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT, giúp xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ hơn về phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, từ đó áp dụng linh hoạt trong giảng dạy và đánh giá trẻ.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo, hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển giáo dục mầm non phù hợp với điều kiện địa phương.

  4. Phụ huynh và cộng đồng: Giúp nâng cao nhận thức về vai trò của gia đình trong việc phối hợp với nhà trường thực hiện chương trình giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, góp phần phát triển toàn diện cho trẻ.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm là gì?
    Là quá trình tổ chức, điều hành và giám sát các hoạt động giáo dục mẫu giáo tập trung vào nhu cầu, hứng thú và năng lực của từng trẻ, nhằm phát triển toàn diện thể chất, trí tuệ và kỹ năng xã hội cho trẻ.

  2. Tại sao cần áp dụng phương pháp lấy trẻ làm trung tâm trong giáo dục mầm non?
    Phương pháp này giúp trẻ chủ động khám phá, học tập qua trải nghiệm, phát huy tối đa tiềm năng cá nhân, đồng thời tạo môi trường học tập linh hoạt, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo tại huyện Đan Phượng là gì?
    Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực ứng dụng công nghệ của giáo viên, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình, cũng như thiếu đồng bộ trong công tác quản lý và tổ chức thực hiện chương trình.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT?
    Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho CBQL và giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch quản lý cụ thể, đồng thời tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

  5. Vai trò của phụ huynh trong thực hiện chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng LTLTT là gì?
    Phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong việc phối hợp với nhà trường, hỗ trợ trẻ học tập và phát triển toàn diện thông qua việc tham gia các hoạt động giáo dục, tạo môi trường học tập tích cực tại gia đình.

Kết luận

  • Quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm tại huyện Đan Phượng đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất và năng lực đội ngũ.
  • Nhận thức của CBQL và giáo viên về tầm quan trọng của chương trình LTLTT tương đối cao, tuy nhiên việc thực hiện còn chưa đồng đều và hiệu quả chưa tối ưu.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan như điều kiện kinh tế xã hội, năng lực quản lý, phẩm chất giáo viên và sự phối hợp với gia đình ảnh hưởng lớn đến chất lượng quản lý chương trình.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực đội ngũ, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch quản lý linh hoạt và tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình.
  • Tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ và mở rộng phạm vi khảo sát để hoàn thiện mô hình quản lý chương trình giáo dục mẫu giáo theo hướng lấy trẻ làm trung tâm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức các đợt đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể tham khảo toàn bộ luận văn.