Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và nhu cầu học tập linh hoạt, hệ đào tạo từ xa ngày càng trở nên phổ biến và quan trọng trong giáo dục đại học. Tại Việt Nam, Trường Đại học Thành Đông, được thành lập năm 2009, đã triển khai hệ đào tạo từ xa từ năm 2020 nhằm đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của sinh viên. Với hơn 3.000 sinh viên theo học hệ từ xa, công tác quản lý hoạt động học tập của sinh viên trở thành một thách thức lớn, đặc biệt trong bối cảnh học chế tín chỉ đòi hỏi sinh viên phải tự chủ và tích cực hơn trong học tập.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa tại Trường Đại học Thành Đông trong giai đoạn từ tháng 12/2023 đến tháng 6/2024, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đặc biệt trong công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung như lập kế hoạch học tập, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động học tập của sinh viên.

Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý học tập trong hệ đào tạo từ xa, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học theo Nghị quyết số 29-NQ/TW và Thông tư số 28/2023/TT-BGDĐT. Kết quả nghiên cứu sẽ hỗ trợ nhà trường trong việc xây dựng chính sách quản lý phù hợp, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ sở đào tạo từ xa khác trong nước.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết thiết lập mục tiêu (Goal Setting Theory) của Edwin Locke, nhấn mạnh nguyên tắc 4C trong việc đặt mục tiêu học tập: Cam kết, Rõ ràng, Thử thách và Độ phức tạp của nhiệm vụ. Lý thuyết này giúp giải thích vai trò của mục tiêu học tập trong việc thúc đẩy động lực và hiệu quả học tập của sinh viên.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động học tập theo quan điểm của Nguyễn Thanh Sơn và Phạm Văn Hùng, định nghĩa quản lý hoạt động học tập là quá trình tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm nâng cao kết quả học tập của sinh viên thông qua các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

  • Mô hình quản lý giáo dục trong môi trường học tập số (Toktarova, Noskova), nhấn mạnh vai trò của công nghệ thông tin và kỹ năng số trong việc quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa, đồng thời đề cao sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động học tập của sinh viên, quản lý hoạt động học tập, hệ đào tạo từ xa, kiểm tra đánh giá kết quả học tập, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý học tập như nhận thức, động cơ và kỹ năng của sinh viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính thu thập từ khảo sát 350 sinh viên hệ đào tạo từ xa tại Trường Đại học Thành Đông, chiếm khoảng 11,7% tổng số 3.000 sinh viên; phỏng vấn sâu 2 cán bộ quản lý, 3 giảng viên và 10 sinh viên; đồng thời tổng hợp tài liệu, văn bản pháp luật liên quan như Thông tư số 28/2023/TT-BGDĐT và Thông tư số 17/2017/TT-BLĐTBXH.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS phiên bản 22.0 để xử lý số liệu khảo sát, áp dụng thống kê mô tả (tỉ lệ %, điểm trung bình, độ lệch chuẩn) và phân tích so sánh (Anova, T-test) để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Timeline nghiên cứu: Triển khai từ tháng 12/2023 đến tháng 6/2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phỏng vấn chuyên gia và hoàn thiện đề xuất biện pháp.

Phương pháp nghiên cứu được thiết kế nhằm đảm bảo tính khách quan, khoa học và khả thi trong việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch học tập của sinh viên: Khoảng 65% sinh viên hệ từ xa tại Trường Đại học Thành Đông có kế hoạch học tập cá nhân nhưng phần lớn kế hoạch còn chung chung, thiếu cụ thể về thời gian và nội dung. Chỉ 40% sinh viên thường xuyên điều chỉnh kế hoạch học tập theo tiến độ.

  2. Tổ chức và chỉ đạo thực hiện kế hoạch học tập: 70% sinh viên cho biết nhà trường và giảng viên có hỗ trợ trong việc hướng dẫn học tập, tuy nhiên chỉ 55% cảm thấy sự chỉ đạo chưa thực sự chặt chẽ và đồng bộ giữa các phòng ban. Việc phối hợp giữa cố vấn học tập và sinh viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Hình thức kiểm tra chủ yếu là trắc nghiệm và tự luận truyền thống, chiếm 80%, trong khi các hình thức đánh giá năng lực cao hơn như vấn đáp, bài tập lớn chỉ chiếm khoảng 20%. 60% sinh viên phản ánh việc đánh giá chưa phản ánh đúng năng lực thực tế và chưa tạo động lực học tập tích cực.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý học tập: Nhận thức về quản lý học tập của sinh viên còn hạn chế (chỉ 50% sinh viên hiểu rõ vai trò của quản lý học tập); động cơ học tập chủ yếu là để đạt bằng cấp (chiếm 75%); kỹ năng quản lý thời gian và tự học còn yếu, chỉ 45% sinh viên tự tin về kỹ năng này. Cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ học tập từ xa được đánh giá ở mức trung bình, với 60% sinh viên hài lòng về trang thiết bị và hệ thống học liệu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa tại Trường Đại học Thành Đông còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc lập kế hoạch chi tiết, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá kết quả học tập. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ việc nhận thức và kỹ năng quản lý học tập của sinh viên chưa cao, cùng với sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bộ phận quản lý và giảng viên.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, như nghiên cứu của Nguyễn Thanh Sơn (2020) và Toktarova (2015), những hạn chế này là phổ biến trong các cơ sở đào tạo từ xa mới thành lập hoặc đang phát triển. Việc áp dụng các phương pháp kiểm tra đánh giá đa dạng và hiện đại còn hạn chế, ảnh hưởng đến động lực và hiệu quả học tập của sinh viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ sinh viên có kế hoạch học tập cụ thể, mức độ hài lòng về công tác chỉ đạo và các hình thức kiểm tra đánh giá được sử dụng. Bảng phân tích các yếu tố ảnh hưởng cũng giúp minh họa mối tương quan giữa nhận thức, động cơ và kỹ năng quản lý học tập với kết quả học tập.

Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức, kỹ năng quản lý học tập cho sinh viên, đồng thời cải tiến quy trình quản lý và phương pháp kiểm tra đánh giá phù hợp với đặc thù đào tạo từ xa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức về quản lý học tập

    • Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm định kỳ nhằm nâng cao nhận thức của sinh viên và cán bộ quản lý về vai trò và tầm quan trọng của quản lý hoạt động học tập.
    • Mục tiêu: 80% sinh viên hiểu rõ và áp dụng được các kỹ năng quản lý học tập trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Công tác Sinh viên phối hợp với Trung tâm Đào tạo từ xa.

  2. Bồi dưỡng năng lực đội ngũ cố vấn học tập

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng tư vấn, quản lý học tập và sử dụng công nghệ hỗ trợ cho cố vấn học tập.
    • Mục tiêu: 100% cố vấn học tập được đào tạo bài bản trong 6 tháng tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Đào tạo và Phòng Quản lý chất lượng.

  3. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập

    • Xây dựng và áp dụng đa dạng các hình thức đánh giá như vấn đáp, bài tập lớn, đồ án, nhằm đánh giá toàn diện năng lực sinh viên.
    • Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và các cơ sở liên kết trong công tác kiểm tra.
    • Mục tiêu: Tăng tỷ lệ sử dụng hình thức đánh giá năng lực lên 50% trong 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Khoa chuyên môn và Trung tâm Đào tạo từ xa.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và hệ thống công nghệ hỗ trợ học tập

    • Đầu tư nâng cấp hệ thống học liệu điện tử, trang thiết bị học tập từ xa và đảm bảo kết nối mạng ổn định.
    • Xây dựng quy trình bảo trì, sửa chữa thiết bị kịp thời để không gián đoạn quá trình học tập.
    • Mục tiêu: Đạt mức hài lòng trên 80% về cơ sở vật chất trong 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Quản trị Thiết bị và Trung tâm Công nghệ thông tin.

Các biện pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát và đánh giá thường xuyên để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo các trường đại học có hệ đào tạo từ xa

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý học tập phù hợp, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo từ xa.
    • Use case: Xây dựng chính sách quản lý và phát triển hệ đào tạo từ xa.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục và cố vấn học tập

    • Lợi ích: Nắm bắt các kỹ năng và phương pháp quản lý hoạt động học tập hiệu quả, đặc biệt trong môi trường đào tạo từ xa.
    • Use case: Áp dụng trong công tác tư vấn, hỗ trợ sinh viên và tổ chức hoạt động học tập.

  3. Giảng viên và nhà nghiên cứu giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý học tập, từ đó phát triển các phương pháp giảng dạy và đánh giá phù hợp.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo và nghiên cứu chuyên sâu về giáo dục từ xa.

  4. Sinh viên hệ đào tạo từ xa

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò của quản lý học tập cá nhân, nâng cao kỹ năng tự học và lập kế hoạch học tập hiệu quả.
    • Use case: Tự cải thiện phương pháp học tập và đạt kết quả tốt hơn trong quá trình học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa là gì?
    Quản lý hoạt động học tập là quá trình tác động có kế hoạch của nhà trường và giảng viên nhằm hướng dẫn, hỗ trợ và kiểm tra sinh viên trong việc lập kế hoạch, thực hiện và đánh giá kết quả học tập. Ví dụ, cố vấn học tập giúp sinh viên xây dựng kế hoạch học tập cá nhân và theo dõi tiến độ.

  2. Tại sao quản lý học tập trong đào tạo từ xa lại quan trọng?
    Do sinh viên học tập chủ yếu qua hình thức tự học và tương tác trực tuyến, việc quản lý giúp đảm bảo sinh viên có định hướng rõ ràng, duy trì động lực và đạt hiệu quả học tập cao. Nghiên cứu cho thấy sinh viên có kế hoạch học tập cụ thể thường đạt kết quả tốt hơn.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động học tập?
    Bao gồm nhận thức của sinh viên về quản lý học tập, động cơ học tập, kỹ năng tự quản lý thời gian, chất lượng chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy và cơ sở vật chất hỗ trợ. Ví dụ, sinh viên thiếu kỹ năng quản lý thời gian thường gặp khó khăn trong việc hoàn thành bài tập đúng hạn.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng quản lý học tập cho sinh viên?
    Nhà trường và giảng viên cần tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tự học, lập kế hoạch và sử dụng công nghệ hỗ trợ học tập. Đồng thời, cố vấn học tập đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn và theo dõi quá trình học tập của sinh viên.

  5. Các hình thức kiểm tra đánh giá nào phù hợp với đào tạo từ xa?
    Ngoài kiểm tra trắc nghiệm và tự luận truyền thống, nên áp dụng thêm các hình thức như vấn đáp trực tuyến, bài tập lớn, đồ án, dự án nhóm để đánh giá toàn diện năng lực sinh viên. Điều này giúp sinh viên phát triển kỹ năng tư duy phản biện và áp dụng kiến thức thực tiễn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động học tập của sinh viên hệ đào tạo từ xa tại Trường Đại học Thành Đông còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong lập kế hoạch, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá.
  • Nhận thức và kỹ năng quản lý học tập của sinh viên chưa cao, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và chất lượng đào tạo.
  • Cần đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, đa dạng hóa hình thức để phản ánh đúng năng lực sinh viên.
  • Cơ sở vật chất và công nghệ hỗ trợ học tập cần được nâng cấp để đáp ứng yêu cầu đào tạo từ xa.
  • Các biện pháp đề xuất cần được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và giảng viên.

Next steps: Triển khai các biện pháp nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng cho sinh viên và cán bộ quản lý, đồng thời cải tiến quy trình kiểm tra đánh giá trong vòng 12-18 tháng tới.

Call-to-action: Các đơn vị liên quan tại Trường Đại học Thành Đông cần phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao chất lượng quản lý học tập, góp phần phát triển hệ đào tạo từ xa bền vững và hiệu quả.