Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, giáo dục được xem là quốc sách hàng đầu nhằm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh, với đặc điểm là quận ven nội thành, có sự phát triển nhanh về kinh tế - xã hội và giáo dục, đặc biệt là bậc Trung học cơ sở (THCS). Tính đến năm 2019, quận có 12 trường THCS công lập và 2 trường ngoài công lập, trong đó 5 trường đạt chuẩn quốc gia và 5 trường đạt kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 1. Việc quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS tại đây đóng vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29-NQ/TW.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lí hoạt động học tập của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn Quận 9 trong năm học 2018-2019. Mục tiêu cụ thể là khảo sát mức độ thực hiện các nội dung quản lí học tập, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập của học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lí giáo dục, giáo viên và các cơ quan quản lí địa phương trong việc xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục THCS tại Quận 9, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lí giáo dục hiện đại, trong đó có quan điểm của Harold Koontz về quản lí như một hoạt động thiết yếu nhằm phối hợp nỗ lực cá nhân để đạt mục tiêu chung. Lý thuyết hệ thống - cấu trúc được áp dụng để xem xét hoạt động học tập như một bộ phận trong hệ thống giáo dục, nhấn mạnh sự phân cấp và phối hợp quản lí. Ngoài ra, quan điểm lịch sử - logic giúp phân tích quá trình phát triển và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập. Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động học tập, quản lí hoạt động học tập, quản lí kỷ cương nề nếp học tập, quản lí kế hoạch dạy học, quản lí hoạt động học chính khóa, phụ đạo và tự học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra thực tiễn kết hợp với phân tích lý thuyết. Nguồn dữ liệu chính là khảo sát thực trạng tại 5 trường THCS công lập trên địa bàn Quận 9, với mẫu gồm 700 cán bộ quản lí, 600 giáo viên và 500 học sinh. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi khảo sát và phỏng vấn sâu cán bộ quản lí, giáo viên. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS với các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích trung bình và so sánh mức độ thực hiện các nội dung quản lí. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ học tập: Giáo viên và cán bộ quản lí đánh giá mức độ thực hiện các nhiệm vụ học tập ở mức thường xuyên với điểm trung bình khoảng 2.5 trên thang 4. Nội dung như chỉ đạo giáo viên bám sát mục tiêu học tập được thực hiện tốt nhất (điểm 2.63), trong khi việc đánh giá mức độ thực hiện của giáo viên trong từng bài dạy còn hạn chế (điểm 2.45).

  2. Hoạt động học tập chính khóa của học sinh: Học sinh đánh giá việc chuẩn bị dụng cụ, tài liệu học tập và thông báo kiểm tra được thực hiện rất thường xuyên (điểm trung bình 3.36). Tuy nhiên, các hình thức học tập trên lớp như ôn tập, kiểm tra, thực hành chỉ được thực hiện ít thường xuyên (điểm 2.72), và việc tạo hứng thú học tập còn thấp (điểm 2.58).

  3. Hoạt động học tập phụ đạo: Học sinh đánh giá việc tổ chức học phụ đạo ở mức thường xuyên (điểm 2.68). Nhà trường có kế hoạch và thông báo tổ chức phụ đạo được thực hiện tốt, nhưng việc phân loại học sinh trước khi phụ đạo và tổ chức dạy học phù hợp đối tượng còn hạn chế.

  4. Quản lí nội dung hoạt động học tập: Giáo viên thực hiện các nội dung dạy học theo mục tiêu ở mức khá (điểm trung bình 2.5), nhưng việc phát huy năng lực riêng của từng học sinh và tích hợp liên môn còn ít thường xuyên (điểm 2.38 - 2.49).

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lí hoạt động học tập tại các trường THCS Quận 9 đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức học tập chính khóa cũng như phụ đạo. Tuy nhiên, việc tạo động lực học tập và đa dạng hóa hình thức học tập còn chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của học sinh. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phản ánh thực trạng chung của nhiều trường THCS tại các đô thị đang phát triển, nơi mà sự chuyển đổi phương pháp quản lí và đổi mới giáo dục còn nhiều thách thức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ thực hiện các nội dung quản lí theo từng nhóm đối tượng (cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh) và bảng so sánh điểm trung bình các hoạt động học tập chính khóa, phụ đạo và tự học. Việc phân tích sâu hơn các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan giúp làm rõ nguyên nhân hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lí cho cán bộ quản lí và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lí hoạt động học tập, phương pháp giảng dạy tích cực, kỹ năng đánh giá kết quả học tập nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở GD-ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Đa dạng hóa hình thức học tập và phương pháp giảng dạy: Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tương tác, học theo dự án, học nhóm và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy để tăng hứng thú và hiệu quả học tập của học sinh. Thực hiện thí điểm trong 6 tháng tại các trường có điều kiện, sau đó nhân rộng.

  3. Xây dựng kế hoạch học tập cá nhân hóa cho học sinh: Phối hợp giữa giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và phụ huynh để xây dựng kế hoạch học tập phù hợp với năng lực, sở thích và hoàn cảnh của từng học sinh, đặc biệt là học sinh yếu kém. Triển khai trong năm học tiếp theo với sự giám sát của ban giám hiệu.

  4. Nâng cao công tác quản lí cơ sở vật chất và phương tiện học tập: Đầu tư trang thiết bị dạy học hiện đại, cải thiện điều kiện học tập tại các trường, đồng thời tăng cường quản lí và sử dụng hiệu quả các thiết bị hiện có. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do phòng GD-ĐT và các trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục: Giúp hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lí hiệu quả.

  2. Giáo viên THCS: Nắm bắt các biện pháp quản lí học tập, phương pháp giảng dạy tích cực và cách tổ chức hoạt động học tập phù hợp với đặc điểm học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn và khung lý thuyết để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lí giáo dục và nâng cao chất lượng học tập.

  4. Phụ huynh học sinh: Hiểu được vai trò của gia đình trong phối hợp quản lí và hỗ trợ học tập cho con em, từ đó tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS là gì?
    Quản lí hoạt động học tập là quá trình tổ chức, chỉ đạo, giám sát các hoạt động học tập của học sinh nhằm đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả. Ví dụ, quản lí kế hoạch học tập, kỷ cương nề nếp và phương pháp học tập.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lí hoạt động học tập?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực, phẩm chất giáo viên, đặc điểm tâm lý học sinh; và yếu tố khách quan như sự quan tâm của lãnh đạo, điều kiện cơ sở vật chất, phong trào giáo dục địa phương.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và phân tích thống kê với phần mềm SPSS, nhằm thu thập và xử lý dữ liệu thực trạng quản lí hoạt động học tập tại các trường THCS Quận 9.

  4. Các biện pháp quản lí nào được đề xuất để nâng cao chất lượng học tập?
    Bao gồm đào tạo bồi dưỡng cán bộ quản lí, đa dạng hóa phương pháp dạy học, xây dựng kế hoạch học tập cá nhân hóa và nâng cấp cơ sở vật chất phục vụ học tập.

  5. Tại sao việc quản lí hoạt động học tập lại quan trọng đối với giáo dục THCS?
    Bởi vì quản lí tốt giúp đảm bảo học sinh thực hiện đúng mục tiêu, nhiệm vụ học tập, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động học tập của học sinh THCS tại Quận 9 đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lí học tập.
  • Việc đa dạng hóa hình thức học tập và nâng cao năng lực quản lí của cán bộ, giáo viên là cần thiết để nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi và cần được triển khai đồng bộ trong thời gian tới.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác quản lí giáo dục THCS, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho địa phương.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả, các nhà quản lí và giáo viên cần chủ động áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và cộng đồng. Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục THCS tại Quận 9 là bước đi quan trọng cho tương lai phát triển bền vững.