Tổng quan nghiên cứu

Huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên, là một vùng núi cao với đa dạng dân tộc gồm Mông, Thái, Lào, Khơ Mú, Sinh Mun và Kinh, có tổng dân số khoảng 60.511 người. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học (PTDTBT TH) tại huyện này trở thành một vấn đề cấp thiết. Theo báo cáo của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, toàn huyện có 19 trường tiểu học, trong đó 8 trường thuộc diện PTDTBT TH, với tổng số 182 giáo viên dạy môn Toán và hơn 5.300 học sinh. Tỷ lệ học sinh hoàn thành chương trình môn Toán đạt khoảng 98%, tuy nhiên tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt còn thấp, phản ánh những hạn chế trong công tác quản lý và đổi mới phương pháp dạy học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán tại các trường PTDTBT TH huyện Điện Biên Đông, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới của chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát từ tháng 8/2022 đến tháng 5/2023, với đối tượng là 19 cán bộ quản lý và 81 giáo viên dạy Toán tại các trường PTDTBT TH trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao năng lực quản lý giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời phát triển năng lực toán học cho học sinh dân tộc thiểu số, góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục vùng miền núi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý luận dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của cán bộ quản lý đến hoạt động dạy học nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Trong đó, vai trò của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn là trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học.

  2. Lý thuyết dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018: Tập trung phát triển năng lực toán học cho học sinh thông qua các hoạt động dạy học tích cực, đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. Các năng lực trọng tâm gồm tư duy và lập luận toán học, mô hình hóa, giải quyết vấn đề, giao tiếp toán học và sử dụng công cụ học toán.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học môn Toán, quản lý hoạt động dạy học, năng lực toán học, phương pháp dạy học tích cực, và chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 19 cán bộ quản lý và 81 giáo viên dạy Toán tại các trường PTDTBT TH huyện Điện Biên Đông, cùng các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi với thang đo Likert 3 mức độ, phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên, lấy ý kiến chuyên gia để đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy. Số liệu được xử lý bằng thống kê mô tả (tính %, điểm trung bình) và phân tích so sánh.

  • Timeline nghiên cứu: Tiến hành từ tháng 8/2022 đến tháng 5/2023, gồm các bước khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học môn Toán: Khoảng 38% cán bộ quản lý và giáo viên thường xuyên thực hiện việc quản lý mục tiêu dạy học theo chương trình GDPT 2018, 40% thực hiện đôi khi, còn lại chưa thực hiện đầy đủ. Việc xây dựng kế hoạch dạy học và theo dõi tiến độ còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả đạt được mục tiêu.

  2. Quản lý nội dung và phương pháp dạy học: 100% giáo viên đạt chuẩn trình độ chuyên môn, tuy nhiên chỉ khoảng 60% áp dụng phương pháp dạy học tích cực và đổi mới theo hướng phát triển năng lực học sinh. Việc sử dụng công nghệ thông tin và phần mềm hỗ trợ dạy học còn hạn chế do điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng bộ.

  3. Đánh giá kết quả học tập môn Toán: Tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt môn Toán chỉ đạt khoảng 30%, trong khi tỷ lệ hoàn thành đạt trên 98%. Việc đánh giá thường xuyên và định kỳ chưa được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả, dẫn đến khó khăn trong việc điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học: Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực chuyên môn của giáo viên là hai yếu tố chủ quan quan trọng nhất. Yếu tố khách quan như sự chỉ đạo của ngành giáo dục, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội cũng ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù đội ngũ giáo viên dạy Toán tại các trường PTDTBT TH huyện Điện Biên Đông có trình độ đạt chuẩn, nhưng việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý hoạt động dạy học còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của cán bộ quản lý chưa đồng đều, thiếu sự chỉ đạo sâu sát và kiểm tra thường xuyên. Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học còn thiếu thốn cũng làm giảm hiệu quả ứng dụng công nghệ trong dạy học.

So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, kết quả tương đồng với thực trạng các vùng khó khăn khác, nơi mà việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý còn nhiều thách thức. Việc quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá kết quả dạy học cần được thực hiện đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để nâng cao chất lượng giáo dục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ thực hiện quản lý mục tiêu, phương pháp dạy học và đánh giá kết quả, cũng như bảng so sánh tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt qua các năm học để minh họa xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục, đặc biệt là quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Phòng Giáo dục huyện thực hiện.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực, sử dụng công nghệ thông tin và phần mềm hỗ trợ dạy học. Tổ chức tập huấn và hướng dẫn thực hành đổi mới phương pháp trong 6 tháng đầu năm học, do tổ chuyên môn và Ban giám hiệu nhà trường chủ trì.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Phối hợp với các cấp chính quyền và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực đầu tư trang thiết bị, phòng học hiện đại, đảm bảo tối thiểu 80% trường PTDTBT TH có đủ thiết bị dạy học trong 2 năm tới.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá kết quả học tập đồng bộ: Thiết lập bộ tiêu chí đánh giá năng lực toán học phù hợp với đặc thù học sinh dân tộc thiểu số, tổ chức đánh giá thường xuyên và định kỳ có phản hồi kịp thời để điều chỉnh phương pháp dạy học. Thực hiện trong năm học tiếp theo với sự phối hợp của tổ chuyên môn và giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường PTDTBT TH: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và chỉ đạo đổi mới hoạt động dạy học môn Toán phù hợp với chương trình GDPT 2018.

  2. Giáo viên dạy môn Toán tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số: Tham khảo các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới hình thức tổ chức và đánh giá kết quả học tập nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học môn Toán trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số, đặc biệt trong việc triển khai chương trình GDPT 2018.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018 có điểm gì khác biệt so với chương trình cũ?
    Chương trình GDPT 2018 tập trung phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, chuyển trọng tâm từ người dạy sang người học. Quản lý dạy học theo chương trình mới đòi hỏi đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học môn Toán ở các trường PTDTBT TH vùng núi là gì?
    Khó khăn gồm năng lực quản lý chưa đồng đều, hạn chế về đổi mới phương pháp dạy học, thiếu thốn cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, cũng như đặc thù học sinh dân tộc thiểu số có trình độ nhận thức khác biệt.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý giáo dục?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng quản lý, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn và áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và hỗ trợ cán bộ quản lý.

  4. Phương pháp dạy học nào được khuyến khích áp dụng trong dạy học môn Toán theo chương trình GDPT 2018?
    Phương pháp dạy học tích cực như giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm, thực hành luyện tập, tổ chức trò chơi, sử dụng phương tiện trực quan và công nghệ thông tin được khuyến khích nhằm phát triển năng lực toán học cho học sinh.

  5. Vai trò của gia đình và xã hội trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán là gì?
    Gia đình và xã hội phối hợp với nhà trường trong việc giáo dục, hỗ trợ học sinh học tập, tạo điều kiện về vật chất và tinh thần, đồng thời tham gia giám sát, đánh giá kết quả học tập để nâng cao chất lượng giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các trường PTDTBT TH huyện Điện Biên Đông còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong đổi mới phương pháp và đánh giá kết quả học tập.
  • Năng lực quản lý của cán bộ quản lý và năng lực chuyên môn của giáo viên là yếu tố quyết định chất lượng dạy học môn Toán.
  • Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục theo chương trình GDPT 2018.
  • Cần thực hiện đồng bộ các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể với timeline rõ ràng nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Toán trong 1-2 năm tới, kêu gọi sự phối hợp của các cấp quản lý, nhà trường và cộng đồng.

Hành động tiếp theo là triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy, đồng thời tăng cường đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.