Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế tri thức, tiếng Anh giữ vai trò then chốt trong giáo dục phổ thông, đặc biệt ở bậc trung học cơ sở (THCS). Tại huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long, với hơn 9 trường THCS và hơn 5.000 học sinh, việc quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh đang là vấn đề cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục ngoại ngữ. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 và ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giảng dạy, thực trạng quản lý và tổ chức dạy học tiếng Anh tại các trường THCS vẫn còn nhiều hạn chế như nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng, phương pháp giảng dạy chưa đổi mới triệt để, và công tác kiểm tra, đánh giá chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại các trường THCS huyện Bình Tân, phân tích các yếu tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, khả thi nhằm nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn năm học 2019-2022, tập trung vào đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao hiệu quả công tác quản lý và giảng dạy tiếng Anh, góp phần thực hiện thành công mục tiêu đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Nhấn mạnh các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá nhằm đảm bảo hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra.
  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Xem hoạt động dạy học là hệ thống các thành tố tương tác gồm mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, người dạy và người học, cần được quản lý chặt chẽ để nâng cao chất lượng.
  • Lý thuyết đổi mới phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm: Khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập, đồng thời vai trò của giáo viên là người hướng dẫn, hỗ trợ.
  • Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dành cho Việt Nam: Định hướng mục tiêu dạy học tiếng Anh theo chuẩn năng lực giao tiếp, từ bậc 1 đến bậc 3 tương ứng với các cấp học tiểu học, THCS và THPT.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động dạy học môn tiếng Anh, quản lý hoạt động dạy học, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá trong dạy học ngoại ngữ, và ứng dụng CNTT trong giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp lý luận: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về giáo dục và quản lý dạy học tiếng Anh.
  • Phương pháp khảo sát thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua phiếu khảo sát ý kiến của 18 cán bộ quản lý, 41 giáo viên dạy tiếng Anh và 35 học sinh tại các trường THCS huyện Bình Tân.
  • Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn trực tiếp 3 cán bộ quản lý và 7 giáo viên để làm rõ các vấn đề về quản lý và dạy học tiếng Anh.
  • Phương pháp quan sát: Quan sát thực tế các tiết dạy tiếng Anh và hoạt động học tập tại trường.
  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel, tính điểm trung bình, tỷ lệ phần trăm, và phân tích tương quan Spearman để đánh giá tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

Cỡ mẫu khảo sát gồm 94 người (CBQL, GV, HS), được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có tính đại diện cho các trường THCS trên địa bàn. Thời gian nghiên cứu từ năm học 2019-2020 đến 2021-2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh:

    • Điểm trung bình nhận thức của CBQL, GV và HS là 3,34 (mức trung bình).
    • Một bộ phận chưa nhận thức đầy đủ vai trò quản lý dạy học tiếng Anh trong nâng cao chất lượng giáo dục.
    • So với các nghiên cứu trong nước, nhận thức này còn thấp hơn mức cần thiết để thúc đẩy đổi mới hiệu quả.
  2. Thực trạng lập kế hoạch hoạt động dạy học tiếng Anh:

    • Điểm trung bình chung là 3,37 (mức trung bình).
    • Các nội dung như xác định mục tiêu, phân tích thực trạng và xác định nguồn lực còn thực hiện chưa tốt, kế hoạch mang tính hình thức, thiếu tính khả thi.
    • So với các trường THCS ở các tỉnh khác, kế hoạch tại Bình Tân còn thiếu sự cụ thể và điều chỉnh kịp thời.
  3. Thực trạng phương pháp và hình thức tổ chức dạy học:

    • Phương pháp Ngữ pháp - Dịch được sử dụng phổ biến nhất (điểm 4,59), trong khi các phương pháp giao tiếp, dự án và lấy học sinh làm trung tâm chỉ đạt mức trung bình (khoảng 3,1-3,3).
    • Hình thức dạy học chủ yếu là dạy học cả lớp (điểm 4,52), các hình thức phân hóa nhóm, môi trường giả định, câu lạc bộ tiếng Anh và trải nghiệm còn hạn chế (điểm dưới 3,5).
    • Kết quả này tương đồng với các nghiên cứu cho thấy việc đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh ở nhiều địa phương còn chậm.
  4. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học:

    • Điểm trung bình 3,61, thể hiện mức độ ứng dụng khá.
    • Giáo viên đã sử dụng giáo án điện tử, rèn luyện kỹ năng nghe, nói, tuy nhiên việc khai thác CNTT trong kiểm tra đánh giá còn hạn chế (điểm 3,08).
    • So với các địa phương phát triển, Bình Tân còn cần tăng cường đầu tư và đào tạo về CNTT.
  5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học:

    • Điểm trung bình 3,39 (mức trung bình).
    • Công tác kiểm tra dự giờ, kiểm tra đột xuất, kiểm tra hồ sơ chuyên môn và đánh giá kết quả học tập chưa được thực hiện thường xuyên và hiệu quả.
    • Việc nhận xét, đánh giá và điều chỉnh sau kiểm tra còn hình thức, chưa tạo động lực cải tiến cho giáo viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại các trường THCS huyện Bình Tân còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong công tác lập kế hoạch, đổi mới phương pháp, tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá. Nguyên nhân chủ yếu là do nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của quản lý dạy học tiếng Anh, hạn chế về năng lực chuyên môn và nghiệp vụ, cũng như điều kiện cơ sở vật chất và ứng dụng CNTT chưa đồng bộ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc sử dụng phương pháp truyền thống chiếm ưu thế, trong khi các phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm chưa được áp dụng rộng rãi. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ tiếng Anh còn hạn chế do thiếu kinh phí và sự quan tâm đúng mức. Công tác kiểm tra, đánh giá chưa phát huy vai trò phản hồi và điều chỉnh kịp thời, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình các nội dung khảo sát về nhận thức, lập kế hoạch, phương pháp dạy học, ứng dụng CNTT và kiểm tra đánh giá để minh họa mức độ thực hiện và so sánh với chuẩn mong đợi.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh

    • Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo, tọa đàm cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò của quản lý dạy học tiếng Anh.
    • Phổ biến các văn bản pháp luật, nghị quyết, chỉ thị liên quan đến giáo dục ngoại ngữ.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong năm học tiếp theo, duy trì thường xuyên.
  2. Tăng cường lập kế hoạch hoạt động dạy học tiếng Anh

    • Xây dựng kế hoạch chi tiết, khả thi, có phân tích thực trạng và dự báo nguồn lực.
    • Kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch định kỳ và điều chỉnh kịp thời.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu năm học, đánh giá giữa và cuối năm.
  3. Đổi mới tổ chức hoạt động dạy học tiếng Anh

    • Đẩy mạnh bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên.
    • Khuyến khích áp dụng các phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, phương pháp dự án và giao tiếp.
    • Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ tiếng Anh phong phú, thu hút học sinh tham gia.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ chuyên môn, giáo viên.
    • Thời gian: Triển khai liên tục trong năm học.
  4. Đẩy mạnh chỉ đạo và giám sát hoạt động dạy học tiếng Anh

    • Hiệu trưởng tăng cường chỉ đạo, phân công nhiệm vụ rõ ràng, sử dụng các phương pháp quản lý hiệu quả.
    • Thường xuyên đôn đốc, động viên, tạo động lực cho giáo viên.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Phòng GD&ĐT.
    • Thời gian: Thường xuyên trong năm học.
  5. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học tiếng Anh

    • Xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá phù hợp với mục tiêu và nội dung dạy học.
    • Thực hiện kiểm tra dự giờ có báo trước và đột xuất, kiểm tra hồ sơ chuyên môn, lấy ý kiến học sinh và phụ huynh.
    • Sử dụng kết quả kiểm tra để điều chỉnh, khắc phục hạn chế và khen thưởng kịp thời.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.
    • Thời gian: Kiểm tra định kỳ và đột xuất trong năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng GD&ĐT

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lý dạy học tiếng Anh phù hợp với thực tiễn địa phương.
    • Use case: Xây dựng chương trình bồi dưỡng, kiểm tra giám sát các trường THCS.
  2. Hiệu trưởng các trường THCS

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng, phương pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại trường mình.
    • Use case: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học ngoại ngữ.
  3. Giáo viên tiếng Anh THCS

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò quản lý trong dạy học, áp dụng phương pháp tích cực, nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.
    • Use case: Thiết kế bài giảng, đổi mới phương pháp, tham gia các hoạt động ngoại khóa.
  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học tiếng Anh, làm tài liệu nghiên cứu, luận văn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, xây dựng mô hình quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh có vai trò gì trong nâng cao chất lượng giáo dục?
    Quản lý giúp xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học, đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng môn tiếng Anh và toàn trường.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học tiếng Anh tại các trường THCS hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng, phương pháp dạy học truyền thống chiếm ưu thế, thiếu đổi mới tổ chức, ứng dụng CNTT hạn chế và công tác kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh hiệu quả?
    Cần bồi dưỡng giáo viên về các phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung tâm, áp dụng phương pháp dự án và giao tiếp, kết hợp sử dụng CNTT và tổ chức các hoạt động ngoại khóa phong phú.

  4. Tại sao công tác kiểm tra, đánh giá dạy học tiếng Anh lại quan trọng?
    Kiểm tra, đánh giá giúp phát hiện ưu điểm, hạn chế trong dạy học, cung cấp thông tin phản hồi để điều chỉnh kịp thời, tạo động lực cho giáo viên và học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh?
    Bao gồm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng quản lý, tăng cường lập kế hoạch, đổi mới tổ chức dạy học, đẩy mạnh chỉ đạo và cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại các trường THCS huyện Bình Tân còn nhiều hạn chế về nhận thức, lập kế hoạch, phương pháp dạy học, tổ chức và kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp quản lý được đề xuất gồm nâng cao nhận thức, tăng cường lập kế hoạch, đổi mới tổ chức, đẩy mạnh chỉ đạo và cải tiến kiểm tra đánh giá, đều được đánh giá rất cấp thiết và khả thi.
  • Việc áp dụng đồng bộ các biện pháp này sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
  • Các cấp quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ, tạo điều kiện về nhân lực, vật lực và tài lực để triển khai hiệu quả các biện pháp.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi mới cho công tác quản lý giáo dục ngoại ngữ tại địa phương, đồng thời là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu.

Hành động tiếp theo: Các trường THCS và Phòng GD&ĐT huyện Bình Tân cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp quản lý đã đề xuất, tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá hiệu quả thực hiện.

Hãy bắt đầu ngay hôm nay để nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tại địa phương bạn!