## Tổng quan nghiên cứu

Ý thức công dân là một trong những nội dung quan trọng trong giáo dục toàn diện học sinh, đặc biệt đối với học sinh dân tộc thiểu số tại các trường Trung học cơ sở (THCS) ở vùng miền núi khó khăn. Tại huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, với đặc thù kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế, việc giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số gặp nhiều thách thức. Theo khảo sát năm học 2018-2019, huyện Ba Bể có 16 trường THCS với khoảng 200 học sinh dân tộc thiểu số tham gia học tập. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và phát triển nhân cách học sinh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THCS trên địa bàn huyện Ba Bể trong giai đoạn 2016-2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục ý thức công dân, góp phần nâng cao nhận thức và hành vi của học sinh dân tộc thiểu số, đồng thời hỗ trợ nhà trường và các cơ quan quản lý địa phương trong việc xây dựng chính sách giáo dục phù hợp.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Lý thuyết quản lý giáo dục:** Quản lý được hiểu là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra, sử dụng tối ưu các nguồn lực trong điều kiện môi trường biến động. Quản lý giáo dục ý thức công dân là quản lý việc thực hiện mục tiêu, nội dung, chương trình giáo dục nhằm hình thành và phát triển ý thức công dân cho học sinh.

- **Lý thuyết giáo dục ý thức công dân:** Ý thức công dân là hệ thống thái độ, hành vi phù hợp với các chuẩn mực văn hóa, pháp luật và đạo đức xã hội. Giáo dục ý thức công dân là quá trình tác động có chủ định nhằm phát huy tính tích cực, tự giác của học sinh trong học tập, sinh hoạt và hoạt động xã hội.

- **Khái niệm chuyên ngành:**  
  - Ý thức công dân (YTCD)  
  - Dân tộc thiểu số (DTTS)  
  - Quản lý giáo dục (QLGD)  
  - Trung học cơ sở (THCS)

- **Các khái niệm chính:**  
  - Quản lý nhà trường: Tác động có kế hoạch của hiệu trưởng đến các hoạt động dạy học và giáo dục nhằm đạt mục tiêu giáo dục.  
  - Giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số: Quá trình truyền đạt và phát huy các giá trị văn hóa, đạo đức phù hợp với đặc điểm dân tộc và điều kiện xã hội.  
  - Các yếu tố ảnh hưởng: Yếu tố chủ quan (nhận thức, năng lực cán bộ, giáo viên, học sinh), yếu tố khách quan (điều kiện kinh tế, phong tục tập quán, cơ sở vật chất).

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu:**  
  - Dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật, nghiên cứu trước đây liên quan đến quản lý giáo dục và ý thức công dân.  
  - Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát thực trạng tại 16 trường THCS huyện Ba Bể, với cỡ mẫu gồm 30 cán bộ quản lý, 100 giáo viên và 200 học sinh dân tộc thiểu số.

- **Phương pháp thu thập dữ liệu:**  
  - Điều tra bằng phiếu hỏi đối với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.  
  - Quan sát các hoạt động giáo dục ý thức công dân tại trường.  
  - Phỏng vấn chuyên gia để khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

- **Phương pháp phân tích:**  
  - Sử dụng thống kê mô tả để phân tích số liệu khảo sát.  
  - So sánh tỷ lệ phần trăm các đánh giá về thực trạng và nguyên nhân hạn chế.  
  - Phân tích định tính các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp.

- **Timeline nghiên cứu:**  
  - Thu thập dữ liệu: 2016-2018  
  - Phân tích và tổng hợp: 2018-2019  
  - Đề xuất biện pháp và hoàn thiện luận văn: 2019

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Thực trạng ý thức công dân của học sinh dân tộc thiểu số:**  
   - Khoảng 66% học sinh đánh giá ý thức công dân của bản thân có cái tốt và cái chưa tốt.  
   - Chỉ có khoảng 7% học sinh cho rằng ý thức công dân rất tốt, trong khi 14% cho rằng chưa thật tốt.  
   - Thời gian tự học trung bình của học sinh nội trú là khoảng 3 giờ/ngày, thấp hơn so với quy định chuẩn (1 giờ học trên lớp tương ứng 1 giờ học ở nhà).  
   - Tỷ lệ học sinh đạt loại hạnh kiểm tốt và khá chiếm trên 70%, học lực giỏi và khá chiếm khoảng 60%.

2. **Thực trạng quản lý giáo dục ý thức công dân:**  
   - Trên 80% cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh đánh giá hoạt động quản lý giáo dục ý thức công dân ở mức tốt và rất tốt.  
   - Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 6,4% ý kiến cho rằng hoạt động này chưa thật tốt, chủ yếu do chưa phối hợp chặt chẽ với cộng đồng và chưa có sự đồng bộ trong giáo dục.

3. **Nguyên nhân hạn chế:**  
   - 84% ý kiến cho rằng điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục.  
   - 40% giáo viên và 4% cán bộ quản lý cho rằng chưa phối hợp chặt chẽ với cộng đồng.  
   - 26,6% giáo viên và 10,5% học sinh cho rằng không có đủ thời gian cho các hoạt động giáo dục ý thức công dân.  
   - Các nguyên nhân khác gồm: chưa coi trọng nội dung giáo dục, hình thức giáo dục chưa phù hợp.

### Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy ý thức công dân của học sinh dân tộc thiểu số tại huyện Ba Bể còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc tự giác học tập và ứng xử văn hóa. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ điều kiện kinh tế khó khăn, phong tục tập quán lạc hậu, cũng như hạn chế trong công tác quản lý và phối hợp giữa nhà trường với cộng đồng. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá ý thức công dân theo từng khối lớp, biểu đồ tròn về nguyên nhân hạn chế, và bảng tổng hợp kết quả khảo sát quản lý giáo dục ý thức công dân. Việc phân tích sâu sắc các yếu tố chủ quan và khách quan giúp làm rõ bức tranh thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên:**  
   - Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo về tầm quan trọng của giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số.  
   - Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng.  
   - Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

2. **Tích hợp giáo dục ý thức công dân vào các môn học:**  
   - Đổi mới chương trình, tăng cường lồng ghép nội dung giáo dục ý thức công dân trong các môn Văn, Sử, Giáo dục công dân, Địa lý.  
   - Mục tiêu: 80% môn học có tích hợp nội dung giáo dục ý thức công dân trong 2 năm tới.  
   - Chủ thể thực hiện: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS.

3. **Phát huy vai trò của Đoàn thanh niên và các tổ chức xã hội:**  
   - Huy động Đoàn thanh niên tổ chức các hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa phù hợp với đặc điểm học sinh dân tộc thiểu số.  
   - Mục tiêu: Tổ chức ít nhất 4 hoạt động/năm tại mỗi trường.  
   - Chủ thể thực hiện: Đoàn thanh niên huyện, nhà trường.

4. **Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng:**  
   - Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với gia đình, già làng, trưởng bản và các tổ chức cộng đồng trong giáo dục ý thức công dân.  
   - Mục tiêu: 90% trường có kế hoạch phối hợp với cộng đồng trong 1 năm.  
   - Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, chính quyền địa phương.

5. **Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ giáo dục:**  
   - Cải thiện điều kiện ăn ở, học tập, trang thiết bị dạy học hiện đại, tạo môi trường giáo dục thân thiện.  
   - Mục tiêu: Nâng cấp cơ sở vật chất tại 70% trường trong 3 năm.  
   - Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục, UBND huyện, các nhà tài trợ.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Cán bộ quản lý giáo dục:**  
   - Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý.  
   - Use case: Xây dựng kế hoạch giáo dục phù hợp với đặc điểm địa phương.

2. **Giáo viên các trường THCS:**  
   - Lợi ích: Nắm bắt phương pháp giáo dục ý thức công dân hiệu quả, tích hợp nội dung giáo dục vào giảng dạy.  
   - Use case: Thiết kế bài giảng và hoạt động ngoại khóa phù hợp với học sinh dân tộc thiểu số.

3. **Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học:**  
   - Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý giáo dục ý thức công dân.  
   - Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận án liên quan.

4. **Các cơ quan quản lý địa phương và tổ chức xã hội:**  
   - Lợi ích: Hiểu rõ vai trò và cách phối hợp trong giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số.  
   - Use case: Xây dựng chính sách, chương trình hỗ trợ giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Ý thức công dân là gì và tại sao cần giáo dục cho học sinh dân tộc thiểu số?**  
   Ý thức công dân là hệ thống thái độ và hành vi phù hợp với chuẩn mực xã hội. Giáo dục giúp học sinh dân tộc thiểu số phát triển nhân cách, hòa nhập xã hội và góp phần phát triển cộng đồng.

2. **Phương pháp nào hiệu quả trong giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số?**  
   Phương pháp tích hợp nội dung giáo dục vào các môn học chính khóa, kết hợp hoạt động trải nghiệm, ngoại khóa và sự phối hợp với gia đình, cộng đồng được đánh giá cao.

3. **Những khó khăn chính trong quản lý giáo dục ý thức công dân tại các trường THCS vùng dân tộc thiểu số?**  
   Khó khăn gồm điều kiện kinh tế hạn chế, phong tục tập quán lạc hậu, thiếu phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và nhân lực.

4. **Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục ý thức công dân?**  
   Cần nâng cao nhận thức cán bộ quản lý, đổi mới phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp với cộng đồng và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.

5. **Vai trò của gia đình và cộng đồng trong giáo dục ý thức công dân là gì?**  
   Gia đình và cộng đồng là môi trường giáo dục quan trọng, hỗ trợ nhà trường trong việc truyền đạt giá trị văn hóa, phong tục tập quán và tạo môi trường giáo dục đồng bộ.

## Kết luận

- Quản lý giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số là yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường THCS vùng khó khăn.  
- Thực trạng cho thấy ý thức công dân của học sinh dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế do ảnh hưởng của điều kiện kinh tế, phong tục tập quán và công tác quản lý chưa đồng bộ.  
- Các yếu tố chủ quan và khách quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả giáo dục, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng.  
- Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp và cải thiện cơ sở vật chất.  
- Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2025-2027 để nâng cao hiệu quả giáo dục ý thức công dân cho học sinh dân tộc thiểu số.

**Call to action:** Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các biện pháp đề xuất, góp phần xây dựng thế hệ học sinh dân tộc thiểu số có ý thức công dân vững vàng, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của địa phương và đất nước.