Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế hiện nay, ngành xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế quốc gia. Theo báo cáo ngành, mỗi năm có hàng nghìn dự án xây dựng được triển khai trên toàn quốc, tạo ra áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các doanh nghiệp xây dựng. Đặc biệt, đấu thầu xây dựng là hình thức cạnh tranh chủ yếu, đòi hỏi các doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh để tồn tại và phát triển bền vững. Luận văn tập trung nghiên cứu năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng tại Công ty Cổ phần Xây dựng số 1 trong giai đoạn 2018-2020, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho giai đoạn 2021-2025.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể bao gồm: phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh đấu thầu xây dựng của Công ty, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh phù hợp với đặc thù của doanh nghiệp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động đấu thầu xây dựng của Công ty Cổ phần Xây dựng số 1 tại Hà Nội và một số địa phương liên quan trong giai đoạn 2018-2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả cạnh tranh, góp phần phát triển bền vững trong ngành xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về đấu thầu và lý thuyết về năng lực cạnh tranh doanh nghiệp. Theo Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13, đấu thầu là quá trình lựa chọn nhà thầu trên cơ sở cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Trong lĩnh vực xây dựng, đấu thầu xây dựng là phương thức cạnh tranh công khai nhằm lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, tiến độ và chất lượng công trình.

Khái niệm năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng được hiểu là tổng thể năng lực tài chính, thiết bị công nghệ, nhân lực, tổ chức quản lý và marketing mà doanh nghiệp sử dụng để tạo lợi thế so với đối thủ. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực tài chính, năng lực máy móc thiết bị, năng lực nhân sự, kỹ thuật lập hồ sơ dự thầu và hoạt động marketing. Ngoài ra, luận văn cũng phân tích các nhân tố bên trong và bên ngoài ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh như chính sách nhà nước, đối thủ cạnh tranh, thị trường vật tư và mối quan hệ với chủ đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các báo cáo nội bộ của Công ty Cổ phần Xây dựng số 1, các báo cáo ngành, tài liệu pháp luật liên quan và các nghiên cứu trước đây. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đấu thầu của Công ty trong giai đoạn 2018-2020 với hơn 50 gói thầu tham gia.

Phương pháp phân tích tổng hợp được sử dụng để đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh dựa trên số liệu tài chính, kết quả đấu thầu, năng lực máy móc và nhân sự. Phương pháp so sánh được áp dụng để đối chiếu kết quả giữa các năm và so sánh với các doanh nghiệp cùng ngành nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2020, tập trung phân tích các chỉ số về tỷ lệ trúng thầu, doanh thu, lợi nhuận, năng lực tài chính và cơ sở vật chất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ trúng thầu và giá trị hợp đồng: Trong giai đoạn 2018-2020, Công ty tham gia hơn 50 gói thầu, tỷ lệ trúng thầu dao động từ 33,3% đến 38%, với giá trị hợp đồng đạt khoảng 300-560 tỷ đồng mỗi năm. Năm 2020 có tỷ lệ trúng thầu cao nhất 38% nhưng giá trị hợp đồng thấp hơn năm 2019 (560 tỷ đồng).

  2. Năng lực tài chính: Tổng tài sản của Công ty dao động quanh mức 800-900 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu chiếm khoảng 30%, còn lại là nợ phải trả. Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ tăng từ 501 tỷ đồng năm 2018 lên 652 tỷ đồng năm 2019, sau đó giảm còn 388 tỷ đồng năm 2020. Lợi nhuận trước thuế biến động, giảm mạnh năm 2019 và tăng trở lại năm 2020.

  3. Năng lực máy móc thiết bị: Công ty sở hữu đa dạng máy móc thi công hiện đại, chủ yếu nhập khẩu từ Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Âu, tuy nhiên một số thiết bị đã cũ và cần được nâng cấp. Số lượng cần cẩu tháp khoảng 6 chiếc, máy xúc, máy lu, máy ủi phục vụ thi công tương đối đầy đủ.

  4. Năng lực nhân sự: Đội ngũ cán bộ quản lý và kỹ thuật có trình độ chuyên môn phù hợp, tuy nhiên còn hạn chế về số lượng và kỹ năng cập nhật các văn bản pháp luật mới nhất về đấu thầu. Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chưa được chú trọng đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Công ty Cổ phần Xây dựng số 1 có nền tảng năng lực cạnh tranh tương đối vững chắc về tài chính và cơ sở vật chất, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế ảnh hưởng đến hiệu quả đấu thầu. Tỷ lệ trúng thầu chưa cao do cạnh tranh gay gắt từ các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, đặc biệt là các nhà thầu có năng lực tài chính và công nghệ vượt trội.

Sự biến động doanh thu và lợi nhuận phản ánh sự ảnh hưởng của thị trường và khả năng quản lý tài chính chưa tối ưu. Việc sở hữu máy móc thiết bị hiện đại giúp Công ty nâng cao năng lực thi công, nhưng cần đầu tư đổi mới để giảm chi phí sửa chữa và nâng cao hiệu quả sử dụng. Đội ngũ nhân sự cần được nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng lập hồ sơ dự thầu để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của chủ đầu tư.

So sánh với các nghiên cứu ngành cho thấy, các doanh nghiệp xây dựng thành công thường tập trung phát triển đồng bộ các yếu tố tài chính, công nghệ và nhân lực, đồng thời xây dựng chiến lược marketing hiệu quả để tạo dựng uy tín trên thị trường. Việc cải thiện quy trình lập hồ sơ dự thầu và tăng cường quản lý chất lượng thi công cũng là yếu tố then chốt giúp nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực nghiên cứu thị trường và xúc tiến thương mại: Công ty cần xây dựng hệ thống thu thập và phân tích thông tin thị trường, đối thủ cạnh tranh để xây dựng chiến lược đấu thầu dài hạn. Thời gian thực hiện từ 2021-2023, do phòng Kinh tế thị trường chủ trì.

  2. Tăng cường đào tạo và phát triển đội ngũ cán bộ nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật lập hồ sơ dự thầu, cập nhật văn bản pháp luật và kỹ năng quản lý dự án. Thực hiện liên tục trong giai đoạn 2021-2025, phòng Tổ chức hành chính phối hợp với các phòng ban liên quan.

  3. Xây dựng cơ sở dữ liệu và quy trình quản lý hồ sơ dự thầu: Thiết lập hệ thống lưu trữ, quản lý hồ sơ dự thầu điện tử nhằm nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác đấu thầu. Thời gian triển khai 2021-2022, phòng Kinh tế thị trường và phòng Kỹ thuật thi công phối hợp thực hiện.

  4. Nâng cao năng lực tài chính và quản lý vốn: Tăng cường công tác thu hồi công nợ, tối ưu hóa sử dụng vốn lưu động, đồng thời tìm kiếm các nguồn vốn bên ngoài để mở rộng quy mô hoạt động. Thời gian thực hiện 2021-2024, phòng Tài chính kế toán chủ trì.

  5. Đầu tư đổi mới máy móc thiết bị: Lập kế hoạch mua sắm, nâng cấp thiết bị thi công hiện đại, giảm chi phí bảo trì và nâng cao năng suất lao động. Thực hiện trong giai đoạn 2021-2025, phòng Thiết bị vật tư phối hợp với Ban Giám đốc.

  6. Tăng cường quản lý chất lượng và tiến độ thi công: Xây dựng quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ từ khi bắt đầu thi công đến nghiệm thu, đảm bảo chất lượng công trình và tiến độ bàn giao. Thời gian áp dụng từ 2021, phòng Kỹ thuật thi công chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp xây dựng: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh trong đấu thầu, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp.

  2. Nhân viên phòng kinh tế thị trường và đấu thầu: Cung cấp kiến thức về quy trình đấu thầu, kỹ thuật lập hồ sơ dự thầu và các công cụ cạnh tranh hiệu quả.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế xây dựng: Là tài liệu tham khảo khoa học về năng lực cạnh tranh và quản lý đấu thầu trong ngành xây dựng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Hỗ trợ đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, từ đó hoàn thiện chính sách và cơ chế quản lý đấu thầu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh trong đấu thầu xây dựng là gì?
    Năng lực cạnh tranh là tổng thể các năng lực tài chính, kỹ thuật, nhân sự và quản lý mà doanh nghiệp sử dụng để tạo lợi thế so với đối thủ trong quá trình đấu thầu, nhằm đáp ứng yêu cầu của chủ đầu tư về chất lượng, tiến độ và giá thành.

  2. Tại sao năng lực tài chính lại quan trọng trong đấu thầu xây dựng?
    Năng lực tài chính giúp doanh nghiệp đảm bảo nguồn vốn thực hiện dự án, tạo niềm tin với chủ đầu tư và có khả năng đưa ra giá thầu cạnh tranh. Ví dụ, doanh nghiệp có vốn chủ sở hữu cao thường dễ dàng huy động vốn bên ngoài và chủ động trong thi công.

  3. Các công cụ cạnh tranh phổ biến trong đấu thầu xây dựng là gì?
    Các công cụ chính gồm: cạnh tranh bằng giá dự thầu, chất lượng công trình, tiến độ thi công và biện pháp thi công. Doanh nghiệp cần cân bằng các yếu tố này để nâng cao khả năng trúng thầu.

  4. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng lập hồ sơ dự thầu?
    Doanh nghiệp nên tổ chức đào tạo chuyên sâu, cập nhật thường xuyên các quy định pháp luật, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và sử dụng phần mềm quản lý hồ sơ để đảm bảo tính chính xác và đầy đủ.

  5. Vai trò của mối quan hệ với chủ đầu tư trong năng lực cạnh tranh?
    Mối quan hệ tốt với chủ đầu tư giúp doanh nghiệp hiểu rõ yêu cầu, tăng cường uy tín và có cơ hội được lựa chọn trong các gói thầu tiếp theo. Tuy nhiên, cần đảm bảo minh bạch và công bằng theo quy định pháp luật.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về đấu thầu và năng lực cạnh tranh trong ngành xây dựng, làm rõ các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.
  • Phân tích thực trạng tại Công ty Cổ phần Xây dựng số 1 giai đoạn 2018-2020 cho thấy công ty có nền tảng tài chính và cơ sở vật chất tương đối tốt nhưng còn nhiều hạn chế về quản lý và nhân lực.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh tập trung vào phát triển thị trường, đào tạo nhân sự, quản lý hồ sơ dự thầu, nâng cao năng lực tài chính và đổi mới thiết bị thi công.
  • Các giải pháp được xây dựng với lộ trình cụ thể, chủ thể thực hiện rõ ràng nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
  • Khuyến nghị các doanh nghiệp xây dựng và cơ quan quản lý nhà nước tham khảo để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu, góp phần phát triển ngành xây dựng bền vững.

Học viên đề nghị các đơn vị liên quan phối hợp triển khai các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh đấu thầu xây dựng trong giai đoạn tiếp theo, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu để hoàn thiện hơn các khuyến nghị.