Tổng quan nghiên cứu

Tệ nạn xã hội (TNXH) là một vấn đề nhức nhối, ảnh hưởng tiêu cực đến đạo đức, nhân cách và sự phát triển kinh tế - xã hội. Tại Việt Nam, đặc biệt là ở các trường trung học cơ sở (THCS), TNXH như ma túy, cờ bạc, mại dâm đang len lỏi, gây tác hại sâu sắc đến sức khỏe, tinh thần và đạo đức của học sinh. Thành phố Gia Nghĩa, tỉnh Đắk Nông, với sự phát triển đô thị và giao thương ngày càng tăng, đang đối mặt với thách thức trong công tác phòng chống TNXH cho học sinh THCS. Nghiên cứu này nhằm quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH cho học sinh tại 5 trường THCS tiêu biểu trên địa bàn thành phố Gia Nghĩa trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phòng chống TNXH cho học sinh. Nghiên cứu tập trung vào các đối tượng gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh, với tổng số mẫu khảo sát gồm 79 cán bộ quản lý và giáo viên, 100 học sinh và 100 phụ huynh. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, an toàn, giảm thiểu tác động tiêu cực của TNXH, đồng thời nâng cao nhận thức và kỹ năng phòng chống TNXH cho học sinh, góp phần phát triển toàn diện nhân cách thế hệ trẻ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục phòng chống tệ nạn xã hội. Lý thuyết quản lý giáo dục được tiếp cận qua chức năng quản lý gồm kế hoạch hóa, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, giám sát nhằm đảm bảo hiệu quả hoạt động giáo dục phòng chống TNXH. Lý thuyết giáo dục phòng chống TNXH tập trung vào việc nâng cao nhận thức, hình thành thái độ và kỹ năng cho học sinh để phòng tránh các hành vi lệch chuẩn xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Tệ nạn xã hội (TNXH): Hiện tượng xã hội tiêu cực, vi phạm đạo đức và pháp luật, gây hậu quả nghiêm trọng cho cộng đồng.
  • Hoạt động giáo dục phòng chống TNXH: Quá trình giáo dục nhằm ngăn ngừa sự xâm nhập của TNXH vào học sinh thông qua các biện pháp giáo dục, tuyên truyền và vận động.
  • Quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH: Sự tác động có tổ chức, có định hướng của chủ thể quản lý nhằm huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu phòng chống TNXH trong trường học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm các văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về phòng chống TNXH, các tài liệu khoa học giáo dục, cùng với dữ liệu khảo sát thực trạng tại 5 trường THCS ở thành phố Gia Nghĩa.

Phương pháp thu thập dữ liệu chính là điều tra bằng bảng hỏi với 279 người tham gia gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh. Phương pháp phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích so sánh nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, đảm bảo tính cập nhật và phản ánh đúng thực trạng tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục phòng chống TNXH: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của hoạt động giáo dục phòng chống TNXH trong trường học. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% học sinh và 55% phụ huynh có nhận thức đầy đủ về vấn đề này.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu giáo dục phòng chống TNXH: 70% trường THCS đã xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục phòng chống TNXH, nhưng chỉ 50% kế hoạch được triển khai đầy đủ và có hiệu quả. Tần suất tổ chức các hoạt động ngoại khóa liên quan đạt khoảng 65%.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục: Phương pháp giáo dục chủ yếu là tuyên truyền qua các buổi sinh hoạt chủ nhiệm và hoạt động ngoại khóa, chiếm 75% tổng số hoạt động. Tuy nhiên, các hình thức giáo dục còn thiếu đa dạng và chưa thu hút được sự tham gia tích cực của học sinh.

  4. Quản lý và kiểm tra, giám sát: Chỉ có khoảng 55% trường thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên và đánh giá kết quả hoạt động giáo dục phòng chống TNXH. Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH tại các trường THCS ở Gia Nghĩa đã đạt được một số tiến bộ, đặc biệt trong nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, sự thiếu đồng bộ trong triển khai kế hoạch và hạn chế về phương pháp giáo dục đã làm giảm hiệu quả công tác này. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phòng chống TNXH tại các địa phương khác, tỷ lệ tổ chức hoạt động ngoại khóa và kiểm tra giám sát ở Gia Nghĩa còn thấp hơn khoảng 10-15%.

Nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về nguồn lực nhân sự, vật chất và tài chính, cũng như sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bên liên quan. Việc thiếu đa dạng trong hình thức giáo dục khiến học sinh chưa thực sự hứng thú và chủ động tham gia. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các chức năng quản lý và biểu đồ tròn phân bố nhận thức của các nhóm đối tượng khảo sát.

Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp giáo dục và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả phòng chống TNXH trong trường học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh: Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo định kỳ hàng năm nhằm cập nhật kiến thức, nâng cao nhận thức về tác hại của TNXH và vai trò của giáo dục phòng chống TNXH. Chủ thể thực hiện là phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường THCS.

  2. Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch hoạt động: Xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể theo từng tháng, có phân công rõ ràng trách nhiệm và chỉ tiêu đánh giá kết quả. Kế hoạch cần linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng trường và địa phương. Hiệu trưởng các trường THCS chịu trách nhiệm triển khai.

  3. Tăng cường năng lực đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: Đào tạo kỹ năng quản lý, kỹ năng giáo dục phòng chống TNXH cho cán bộ quản lý và giáo viên, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  4. Nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát định kỳ và đột xuất, xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch. Kết quả kiểm tra được sử dụng làm căn cứ thi đua, khen thưởng. Ban chỉ đạo phòng chống TNXH của từng trường phối hợp với phòng Giáo dục và Công an địa phương thực hiện.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, công an và các tổ chức xã hội nhằm tạo mạng lưới phòng chống TNXH hiệu quả. Thời gian triển khai liên tục, do UBND thành phố Gia Nghĩa chỉ đạo.

  6. Đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí: Bố trí đủ kinh phí cho các hoạt động giáo dục phòng chống TNXH, trang bị thiết bị tuyên truyền, phòng học chức năng và các phương tiện hỗ trợ. Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với UBND thành phố thực hiện trong kế hoạch ngân sách hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện các hoạt động phòng chống TNXH hiệu quả trong trường học.

  2. Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên các bộ môn liên quan: Cung cấp phương pháp giáo dục, kỹ năng tổ chức hoạt động ngoại khóa và tuyên truyền phòng chống TNXH phù hợp với học sinh THCS.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch và hướng dẫn các trường THCS trong công tác phòng chống TNXH.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần quản lý hoạt động giáo dục phòng chống tệ nạn xã hội trong trường THCS?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động giáo dục phòng chống TNXH được tổ chức bài bản, hiệu quả, huy động tối đa nguồn lực và đạt mục tiêu nâng cao nhận thức, kỹ năng cho học sinh, từ đó giảm thiểu tác động tiêu cực của TNXH.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, tinh thần trách nhiệm của giáo viên, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cũng như điều kiện vật chất, tài chính và môi trường xã hội xung quanh.

  3. Phương pháp giáo dục phòng chống TNXH nào được áp dụng phổ biến?
    Phương pháp tuyên truyền qua sinh hoạt chủ nhiệm, hoạt động ngoại khóa, tổ chức câu lạc bộ, thi tìm hiểu kiến thức và sử dụng các hình thức giáo dục đa dạng như tranh luận, nêu gương, thi đua.

  4. Làm thế nào để tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong phòng chống TNXH?
    Thông qua việc tăng cường liên lạc thường xuyên giữa giáo viên chủ nhiệm và phụ huynh, tổ chức các buổi họp phụ huynh, xây dựng kênh thông tin phản hồi và phối hợp xử lý kịp thời các biểu hiện tiêu cực của học sinh.

  5. Kinh phí và cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến hoạt động giáo dục phòng chống TNXH?
    Kinh phí đảm bảo cho việc mua sắm trang thiết bị, tổ chức hoạt động ngoại khóa và tuyên truyền; cơ sở vật chất như phòng học chức năng, thiết bị truyền thông giúp nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục phòng chống TNXH.

Kết luận

  • Tệ nạn xã hội là thách thức lớn đối với giáo dục và sự phát triển nhân cách học sinh THCS tại thành phố Gia Nghĩa.
  • Quản lý hoạt động giáo dục phòng chống TNXH đã đạt được một số kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về kế hoạch, phương pháp và kiểm tra giám sát.
  • Các yếu tố như năng lực cán bộ quản lý, sự phối hợp liên ngành và điều kiện vật chất ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới kế hoạch, tăng cường năng lực và phối hợp liên ngành là cần thiết để nâng cao chất lượng công tác phòng chống TNXH.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cụ thể cho các trường THCS tại Gia Nghĩa trong việc xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, an toàn, góp phần phát triển toàn diện học sinh.

Hành động tiếp theo: Các trường THCS và cơ quan quản lý cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Gia Nghĩa.