Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW năm 2013, việc nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán ở các trường trung học phổ thông (THPT) trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Môn Toán không chỉ là môn học cơ bản, nền tảng cho nhiều môn học khác mà còn góp phần phát triển năng lực tư duy, phẩm chất và kỹ năng thực hành cho học sinh (HS). Tại huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long, theo số liệu năm học 2017-2018, điểm trung bình môn Toán ở các trường THPT chưa đạt mức ổn định và thấp hơn so với mặt bằng chung của tỉnh, phản ánh những hạn chế trong công tác quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba trường THPT chính trên địa bàn huyện trong năm học 2017-2018, với đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lí (CBQL), giáo viên (GV) và học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cải tiến công tác quản lí giáo dục, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Toán, đồng thời hỗ trợ phát triển năng lực và phẩm chất học sinh theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện hành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng các lý thuyết quản lí giáo dục và lý luận dạy học hiện đại. Trước hết, quan điểm hệ thống - cấu trúc được áp dụng để xem hoạt động giảng dạy môn Toán là một thành tố trong hệ thống giáo dục THPT, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố chủ quan và khách quan. Quan điểm lịch sử - logic giúp trình bày nghiên cứu theo trình tự thời gian và không gian, đảm bảo tính mạch lạc và hợp lý. Quan điểm thực tiễn nhấn mạnh việc tiếp cận vấn đề một cách chính xác, nhận diện ưu điểm và hạn chế để đề xuất giải pháp phù hợp.

Khung lý thuyết quản lí giáo dục dựa trên các định nghĩa của các chuyên gia như Trần Kiểm, Đặng Quốc Bảo, và Nguyễn Ngọc Quang, trong đó quản lí giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của chủ thể quản lí nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý luận dạy học môn Toán tập trung vào mục tiêu phát triển năng lực toán học, phẩm chất và kỹ năng tư duy cho HS, đồng thời đổi mới phương pháp dạy học theo hướng lấy HS làm trung tâm, phát huy tính tích cực, sáng tạo.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lí hoạt động giảng dạy, mục tiêu giảng dạy môn Toán, phương pháp dạy học tích cực, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, và kiểm tra đánh giá kết quả học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Khảo sát toàn bộ CBQL và GV môn Toán tại 3 trường THPT huyện Long Hồ (tổng số 46 người).
  • Khảo sát học sinh lớp 12 tại 3 trường, mỗi trường 3 lớp, nhằm đánh giá nhận thức và kết quả học tập.
  • Phỏng vấn sâu các tổ trưởng chuyên môn môn Toán.
  • Quan sát trực tiếp hoạt động giảng dạy, dự giờ, và sinh hoạt tổ chuyên môn.

Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm SPSS for Win với các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tần suất, điểm trung bình và độ lệch chuẩn. Cỡ mẫu toàn thể CBQL, GV và mẫu đại diện HS đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Timeline nghiên cứu tập trung trong năm học 2017-2018, phù hợp với thời gian thực hiện khảo sát và thu thập dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức và thực hiện mục tiêu giảng dạy môn Toán: CBQL và GV đánh giá cao mục tiêu cung cấp kiến thức, kỹ năng toán học cơ bản (điểm trung bình 3,89 về tầm quan trọng và 3,87 về thực hiện trên thang 4). Mục tiêu phát triển năng lực trí tuệ và khả năng suy luận cũng được đánh giá cao (3,78 và 3,76). Tuy nhiên, mục tiêu phát triển phẩm chất, phong cách lao động khoa học và thói quen tự học chỉ đạt mức khá (3,24 và 3,22). HS cũng phản ánh tương tự với điểm trung bình thực hiện mục tiêu này là 2,94, thấp hơn so với các mục tiêu khác.

  2. Thực trạng nội dung giảng dạy: Việc rà soát và tinh giản nội dung dạy học trong sách giáo khoa được CBQL và GV đánh giá quan trọng (3,78) và thực hiện khá tốt (3,76). Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức còn hạn chế, chưa đồng bộ giữa các trường.

  3. Chất lượng đội ngũ CBQL và GV: Tất cả CBQL và GV đều đạt chuẩn và trên chuẩn, trong đó 12,2% có trình độ thạc sĩ trở lên. Tỷ lệ CBQL được bồi dưỡng nghiệp vụ quản lí giáo dục đạt 90%, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lí.

  4. Kết quả học tập môn Toán: Tỷ lệ HS đạt loại giỏi và khá chiếm trên 66%, tăng so với năm học trước. Tuy nhiên, điểm trung bình thi THPT quốc gia môn Toán của HS huyện Long Hồ thấp hơn trung bình tỉnh Vĩnh Long khoảng 0,43-0,6 điểm, cho thấy chất lượng dạy và học còn nhiều hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ đã đạt được một số thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc nhận thức mục tiêu giảng dạy và chuẩn bị đội ngũ CBQL, GV có trình độ chuyên môn phù hợp. Tuy nhiên, việc thực hiện các mục tiêu phát triển phẩm chất và thói quen tự học cho HS còn chưa được chú trọng đúng mức, phản ánh qua đánh giá của cả GV và HS.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương đồng với xu hướng chung về việc tập trung nhiều vào kiến thức và kỹ năng mà chưa phát huy đầy đủ các phẩm chất và năng lực mềm cho HS. Việc điểm thi THPT quốc gia thấp hơn mức trung bình tỉnh cũng cho thấy cần có sự đổi mới sâu rộng hơn trong quản lí và phương pháp giảng dạy.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh điểm trung bình các mục tiêu giảng dạy theo đánh giá của CBQL, GV và HS, cũng như bảng thống kê tỷ lệ HS đạt các mức học lực và điểm thi THPT quốc gia để minh họa rõ nét thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và bồi dưỡng chuyên môn cho CBQL và GV
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lí hoạt động giảng dạy và đổi mới phương pháp dạy học tích cực, tập trung vào phát triển phẩm chất và năng lực cho HS. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm chủ trì.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học môn Toán
    Khuyến khích GV áp dụng phương pháp dạy học lấy HS làm trung tâm, tăng cường hoạt động nhóm, giải quyết vấn đề và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Thực hiện thí điểm trong các trường THPT huyện Long Hồ trong năm học tiếp theo, đánh giá hiệu quả để nhân rộng.

  3. Tăng cường quản lí sinh hoạt tổ chuyên môn và bồi dưỡng thường xuyên
    Xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tạo điều kiện cho GV trao đổi, học hỏi kinh nghiệm và phát triển kỹ năng sư phạm. Thực hiện định kỳ 2 lần/tháng, do tổ trưởng chuyên môn và Ban giám hiệu quản lí.

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập
    Áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng, chú trọng đánh giá quá trình và phát triển năng lực HS. Tổ chức tập huấn cho GV về xây dựng ma trận đề kiểm tra và đánh giá theo chuẩn năng lực. Thời gian triển khai trong 6 tháng đầu năm học.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học
    Huy động nguồn lực tài chính để trang bị thiết bị hỗ trợ phương pháp dạy học hiện đại, tạo môi trường học tập tích cực cho HS. Sở GD&ĐT và các trường phối hợp xây dựng kế hoạch đầu tư trong 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các trường THPT
    Giúp nâng cao năng lực quản lí hoạt động giảng dạy, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả các hoạt động chuyên môn.

  2. Giáo viên môn Toán THPT
    Tham khảo các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lí giáo dục, Khoa học giáo dục
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Vĩnh Long
    Là cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục địa phương, đặc biệt trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán tại các trường THPT.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán gồm những nội dung chính nào?
    Quản lí bao gồm lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động như kế hoạch giảng dạy, phân công giảng dạy, chuẩn bị bài dạy, phương pháp dạy học, sinh hoạt tổ chuyên môn, bồi dưỡng GV, kiểm tra đánh giá HS và đảm bảo điều kiện dạy học.

  2. Tại sao điểm thi THPT quốc gia môn Toán ở huyện Long Hồ thấp hơn trung bình tỉnh?
    Nguyên nhân chủ yếu do việc quản lí hoạt động giảng dạy chưa đồng bộ, phương pháp dạy học chưa đổi mới toàn diện, chưa phát huy đầy đủ năng lực và phẩm chất HS, cũng như hạn chế về cơ sở vật chất và trang thiết bị.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán?
    Cần tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho CBQL và GV, đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, cải tiến công tác kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp.

  4. Phương pháp dạy học tích cực được áp dụng như thế nào trong môn Toán?
    Áp dụng các phương pháp như đặt và giải quyết vấn đề, hoạt động nhóm, động não, sử dụng công nghệ thông tin, giúp HS chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực tư duy trừu tượng.

  5. Vai trò của tổ chuyên môn trong quản lí hoạt động giảng dạy là gì?
    Tổ chuyên môn là cầu nối giữa CBQL và GV, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ GV trong việc đổi mới phương pháp và nâng cao chất lượng giảng dạy.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động giảng dạy môn Toán tại các trường THPT huyện Long Hồ đã đạt được một số kết quả tích cực về nhận thức mục tiêu và chuẩn đội ngũ CBQL, GV.
  • Việc thực hiện mục tiêu phát triển phẩm chất và thói quen tự học cho HS còn hạn chế, cần được chú trọng hơn trong giảng dạy.
  • Chất lượng học tập môn Toán chưa đạt mức kỳ vọng, điểm thi THPT quốc gia thấp hơn trung bình tỉnh, phản ánh nhu cầu đổi mới quản lí và phương pháp dạy học.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường bồi dưỡng GV và cải thiện điều kiện dạy học.
  • Tiếp tục nghiên cứu, triển khai và đánh giá các giải pháp trong các năm học tiếp theo để nâng cao chất lượng giáo dục môn Toán tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT và Sở GD&ĐT tỉnh Vĩnh Long cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức tập huấn và đánh giá định kỳ để đảm bảo hiệu quả quản lí và nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán.