Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn đầu tư công đóng vai trò then chốt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, góp phần thúc đẩy tăng trưởng và chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Miền Trung và Tây Nguyên, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công được thực hiện trong bối cảnh nguồn vốn đầu tư công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng ngân sách nhà nước, với hàng loạt dự án nhóm B và C triển khai trong giai đoạn 2019-2021. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy còn tồn tại nhiều khó khăn như giải ngân chậm, nợ đọng xây dựng cơ bản, hiệu quả đầu tư chưa cao, công tác giải phóng mặt bằng và lựa chọn nhà thầu gặp nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án sử dụng vốn đầu tư công tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Miền Trung và Tây Nguyên, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công do Ban quản lý làm chủ đầu tư, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2019-2021 tại khu vực Miền Trung và Tây Nguyên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, giảm thiểu lãng phí và tăng cường minh bạch trong quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn đầu tư công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Nhấn mạnh chu trình quản lý dự án gồm ba giai đoạn chính là lập kế hoạch, điều phối thực hiện và giám sát, nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng kỹ thuật yêu cầu.
  • Mô hình quản lý vốn đầu tư công: Theo Luật Đầu tư công 2019, vốn đầu tư công bao gồm nhiều nguồn như ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ, vốn vay ưu đãi, vốn ODA, với yêu cầu quản lý chặt chẽ nhằm đảm bảo hiệu quả và minh bạch.
  • Khái niệm chính: Dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công, quản lý dự án đầu tư xây dựng, giải phóng mặt bằng, lựa chọn nhà thầu, quản lý tiến độ và chất lượng công trình, quản lý rủi ro dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu của Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Miền Trung và Tây Nguyên; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp 98 đối tượng gồm cán bộ Ban quản lý dự án, nhà thầu, đơn vị tư vấn, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị sử dụng công trình.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu ngẫu nhiên với cỡ mẫu tối thiểu 100, kiểm soát sai số 10%, thực tế thu về 98 phiếu hợp lệ.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel và SPSS để phân tích thống kê mô tả, phân tích nhân tố, phân tích MEAN, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung đánh giá thực trạng giai đoạn 2019-2021, phân tích các khía cạnh quản lý dự án từ lập kế hoạch, giải phóng mặt bằng, lựa chọn nhà thầu, quản lý tiến độ, chất lượng đến quyết toán vốn đầu tư.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhân lực và tổ chức bộ máy: Ban quản lý dự án có đội ngũ nhân sự với trình độ chuyên môn đa dạng, tuy nhiên còn thiếu hụt về số lượng và năng lực chuyên sâu trong một số lĩnh vực quản lý dự án. Năm 2021, nhân sự chủ chốt chiếm khoảng 23 người, trong đó trình độ đại học trở lên chiếm trên 70%.

  2. Tình hình các dự án sử dụng vốn đầu tư công: Giai đoạn 2019-2021, Ban quản lý triển khai khoảng 40 dự án nhóm B và C với tổng mức đầu tư ước tính trên 1.200 tỷ đồng. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt khoảng 85% kế hoạch, tuy nhiên tiến độ thực hiện dự án có sự chênh lệch so với kế hoạch dự kiến, với khoảng 30% dự án bị chậm tiến độ do các nguyên nhân như giải phóng mặt bằng và thủ tục hành chính.

  3. Công tác lựa chọn nhà thầu: Các hình thức lựa chọn nhà thầu phổ biến gồm đấu thầu rộng rãi (chiếm 60%), đấu thầu hạn chế và chỉ định thầu. Chênh lệch giá trúng thầu so với dự toán trung bình khoảng 5-7%, phản ánh sự cạnh tranh và hiệu quả trong lựa chọn nhà thầu. Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số thiếu sót trong quản lý mua sắm vật tư và giám sát thi công.

  4. Quản lý chất lượng và tiến độ dự án: Khoảng 75% công trình được nghiệm thu đạt yêu cầu chất lượng theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Tuy nhiên, tiến độ thi công có sự chậm trễ trung bình 15% so với kế hoạch, chủ yếu do các yếu tố khách quan như điều kiện địa chất, thời tiết và thủ tục giải phóng mặt bằng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do sự phức tạp trong quy trình quản lý dự án đầu tư công, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng và thủ tục hành chính còn kéo dài, gây ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả tương đồng với thực trạng chung về khó khăn trong quản lý vốn đầu tư công tại các Ban quản lý dự án khác. Việc áp dụng các công cụ quản lý dự án hiện đại và nâng cao năng lực cán bộ quản lý được xem là yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thực hiện dự án so với kế hoạch, bảng so sánh tỷ lệ giải ngân vốn và biểu đồ phân bố hình thức lựa chọn nhà thầu nhằm minh họa rõ nét các vấn đề tồn tại và mức độ ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình quản lý dự án: Xây dựng và chuẩn hóa quy trình quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công, đặc biệt là các bước liên quan đến giải phóng mặt bằng và lựa chọn nhà thầu nhằm rút ngắn thời gian thực hiện, nâng cao tính minh bạch. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý Dự án phối hợp với các cơ quan liên quan.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng giám sát thi công, quản lý rủi ro và sử dụng phần mềm quản lý dự án hiện đại. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ quản lý dự án lên trên 80% trong 2 năm; Chủ thể: Ban Quản lý Dự án phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo.

  3. Tăng cường công tác giám sát và kiểm tra: Thiết lập hệ thống giám sát tiến độ, chất lượng và chi phí dự án theo thời gian thực, áp dụng công nghệ thông tin để cập nhật và báo cáo kịp thời. Thời gian triển khai: 12 tháng; Chủ thể: Ban Quản lý Dự án và các đơn vị tư vấn giám sát.

  4. Cải thiện công tác giải phóng mặt bằng: Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương và các bên liên quan để xây dựng phương án bồi thường, tái định cư hợp lý, tăng cường tuyên truyền vận động người dân nhằm giảm thiểu tranh chấp và kéo dài thời gian. Thời gian thực hiện: liên tục trong các dự án; Chủ thể: Ban Quản lý Dự án, UBND các tỉnh, huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư công: Nâng cao hiểu biết về quy trình, công cụ và phương pháp quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công, từ đó áp dụng hiệu quả vào thực tiễn công tác.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Tham khảo các phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách quản lý vốn đầu tư công, nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.

  3. Nhà thầu và đơn vị tư vấn xây dựng: Hiểu rõ các yêu cầu, quy trình lựa chọn nhà thầu, quản lý tiến độ và chất lượng dự án để phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư và Ban quản lý dự án.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế và quản lý dự án: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực tiễn quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công có điểm gì khác biệt so với dự án tư nhân?
    Quản lý dự án sử dụng vốn công phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về đầu tư công, đảm bảo minh bạch, công khai và hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước, trong khi dự án tư nhân có tính linh hoạt hơn trong quản lý và quyết định.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ dự án đầu tư công?
    Giải phóng mặt bằng, thủ tục hành chính, năng lực quản lý dự án và nhà thầu thi công là những yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến tiến độ dự án đầu tư công.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công tại Ban Quản lý Dự án?
    Cần hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát và phối hợp chặt chẽ với các bên liên quan, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án.

  4. Phương pháp chọn mẫu khảo sát trong nghiên cứu này là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên với công thức Slovin, kiểm soát sai số ở mức 10%, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả khảo sát.

  5. Vai trò của công tác giải phóng mặt bằng trong quản lý dự án đầu tư công?
    Giải phóng mặt bằng là bước then chốt quyết định tiến độ và hiệu quả dự án, nếu chậm trễ hoặc không hiệu quả sẽ gây ảnh hưởng lớn đến toàn bộ quá trình thực hiện dự án.

Kết luận

  • Quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn công tại Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Miền Trung và Tây Nguyên có nhiều thành tựu nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tiến độ, chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn.
  • Năng lực cán bộ, quy trình quản lý và công tác giải phóng mặt bằng là những nhân tố chủ chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình, nâng cao năng lực, tăng cường giám sát và cải thiện công tác giải phóng mặt bằng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
  • Nghiên cứu có phạm vi và thời gian cụ thể (2019-2021), tạo cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo mở rộng phạm vi và cập nhật dữ liệu mới.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan phối hợp thực hiện các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.