Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng, việc đầu tư các dự án phát triển cơ sở hạ tầng đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao năng suất và hiệu quả nền kinh tế. Thành phố Hải Phòng, với tốc độ đô thị hóa và phát triển kinh tế ấn tượng trong những năm gần đây, đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc hoàn thiện công tác quản lý các dự án đầu tư, đặc biệt trong lĩnh vực thoát nước đô thị. Giai đoạn 2017-2021, Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng đã triển khai nhiều dự án quan trọng như Dự án Thoát nước và vệ sinh thành phố Hải Phòng (1B) với tổng mức đầu tư khoảng 728 tỷ đồng và Dự án thoát nước mưa, nước thải và quản lý chất thải rắn giai đoạn I với tổng mức đầu tư thực tế lên tới gần 1.972 tỷ đồng. Tuy nhiên, công tác quản lý dự án còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ thi công chậm, chi phí phát sinh cao, và khó khăn trong giải phóng mặt bằng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm ra các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư tại Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng, nâng cao hiệu quả đầu tư, đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án trong giai đoạn 2022-2025. Nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng của công ty trong giai đoạn 2017-2021, với phạm vi địa lý tại thành phố Hải Phòng. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần phát triển hạ tầng kỹ thuật đô thị, cải thiện môi trường sống và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư: Định nghĩa đầu tư là quá trình sử dụng phối hợp các nguồn lực trong một khoảng thời gian xác định nhằm đạt được mục tiêu cụ thể. Quản lý dự án đầu tư là sự tác động liên tục, có tổ chức nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất.
  • Mô hình chu trình dự án đầu tư: Bao gồm các giai đoạn hình thành, chuẩn bị, triển khai, vận hành và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn có yêu cầu quản lý riêng biệt, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.
  • Khái niệm quản lý rủi ro trong dự án: Đầu tư có độ rủi ro cao do quy mô lớn, thời gian kéo dài và nhiều yếu tố khách quan tác động. Quản lý rủi ro nhằm nhận diện, đánh giá và xây dựng biện pháp phòng chống rủi ro hiệu quả.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án đầu tư: Bao gồm yếu tố khách quan như cơ chế chính sách, quy mô dự án, nguồn vốn; và yếu tố chủ quan như năng lực quản lý, phối hợp giữa các bên, cơ sở vật chất của ban quản lý dự án.
  • Tiêu chí đánh giá công tác quản lý dự án: Đánh giá dựa trên tiến độ, chi phí, chất lượng, năng lực tổ chức và năng lực cán bộ quản lý dự án.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu:
    • Số liệu sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn cán bộ, công nhân viên Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng về tiến độ, chi phí, các giai đoạn dự án.
    • Số liệu thứ cấp gồm các báo cáo dự án, tài liệu pháp luật, dữ liệu từ cổng thông tin điện tử thành phố Hải Phòng và các báo cáo tổng hợp của công ty.
  • Phương pháp phân tích:
    • Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích tiến độ, chi phí, chất lượng dự án qua các năm.
    • Phân tích so sánh mức độ biến động các chỉ tiêu quản lý dự án giữa các năm 2017-2021.
    • Áp dụng phương pháp phân tích định tính để đánh giá nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng của công ty trong giai đoạn 2017-2021, với sự tham gia của các cán bộ quản lý dự án, nhà thầu và các bên liên quan.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý dữ liệu từ tháng 1/2022 đến tháng 6/2022, phân tích và hoàn thiện luận văn trong quý III và IV năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ dự án còn chậm so với kế hoạch: Trong giai đoạn 2017-2021, nhiều dự án như Dự án Thoát nước và vệ sinh Hải Phòng (1B) và Dự án thoát nước mưa, nước thải gặp khó khăn trong giải phóng mặt bằng, dẫn đến chậm tiến độ từ 6 tháng đến hơn 1 năm, ảnh hưởng đến tổng thể tiến độ dự án. Tỷ lệ vướng mắc trong giải phóng mặt bằng chiếm trên 70%, trong đó các bất cập về khung pháp lý chiếm hơn 54%.
  2. Chi phí phát sinh vượt dự toán ban đầu: Sai sót trong thiết kế và dự toán chiếm tỷ lệ từ 25% đến hơn 50% các trường hợp, làm tăng chi phí dự án và kéo dài thời gian thi công. Ví dụ, chi phí đền bù giải phóng mặt bằng vượt ngoài dự toán lên tới hơn 80%, gây áp lực tài chính lớn cho công ty.
  3. Năng lực quản lý và phối hợp còn hạn chế: Ban quản lý dự án chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về kỹ năng quản lý tổng thể, quản lý chi phí, quản lý rủi ro và quản lý thông tin dự án. Sự phối hợp giữa các bên liên quan chưa đồng bộ, dẫn đến các xung đột và trì hoãn trong quá trình thực hiện.
  4. Cơ sở vật chất và nguồn nhân lực chưa đồng bộ: Mặc dù công ty có hơn 565 cán bộ công nhân viên, nhưng số lượng cán bộ có trình độ trên đại học chỉ chiếm khoảng 2%, ảnh hưởng đến năng lực chuyên môn và khả năng quản lý dự án phức tạp. Trang thiết bị và điều kiện làm việc tại công trường còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, các quy định pháp luật về giải phóng mặt bằng còn chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp, gây khó khăn trong việc thu hồi đất và bồi thường. Về chủ quan, năng lực quản lý dự án của Ban QLDA chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của các dự án có quy mô lớn và phức tạp. So sánh với các nghiên cứu trong ngành, các doanh nghiệp khác tại Hải Phòng như Công ty Cổ phần Cấp nước Hải Phòng và Công ty TNHH MTV Môi trường Đô thị Hải Phòng cũng gặp phải những khó khăn tương tự, nhưng đã có những bước tiến trong việc nâng cao năng lực quản lý và áp dụng công nghệ mới. Việc sử dụng biểu đồ tiến độ dự án, bảng so sánh chi phí dự toán và thực tế, cũng như sơ đồ tổ chức quản lý sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề và giải pháp đề xuất. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao năng lực quản lý và cải thiện cơ sở vật chất để đảm bảo hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững hệ thống thoát nước đô thị Hải Phòng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng công tác lập, thẩm định và phê duyệt chủ trương đầu tư dự án

    • Thực hiện rà soát, cập nhật các quy trình lập dự án, đảm bảo tính chính xác và khả thi.
    • Tăng cường đào tạo cán bộ thẩm định, áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và kinh tế hiện đại.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư thành phố.

  2. Cải thiện công tác khảo sát, thiết kế và lập dự toán

    • Áp dụng công nghệ khảo sát hiện đại, tăng cường kiểm soát chất lượng thiết kế.
    • Thực hiện thẩm định dự toán chi tiết, tránh sai sót làm tăng chi phí.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, đơn vị tư vấn thiết kế.

  3. Đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng và tái định cư

    • Rà soát, hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến bồi thường, hỗ trợ tái định cư.
    • Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng và địa phương để giải quyết kịp thời các vướng mắc.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thành phố, Ban QLDA, các sở ngành liên quan.

  4. Nâng cao năng lực quản lý dự án và đội ngũ cán bộ

    • Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, quản lý rủi ro, đấu thầu và quản lý chi phí.
    • Xây dựng hệ thống đánh giá năng lực cán bộ, khuyến khích phát triển kỹ năng làm việc nhóm và quản lý thông tin.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng, các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  5. Tăng cường quản lý rủi ro và chất lượng dự án

    • Xây dựng hệ thống quản lý rủi ro toàn diện, thường xuyên đánh giá và cập nhật các biện pháp phòng ngừa.
    • Áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng quốc tế trong thi công và nghiệm thu công trình.
    • Thời gian thực hiện: 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban QLDA, nhà thầu thi công, đơn vị giám sát.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và Ban Quản lý Dự án (QLDA)

    • Hỗ trợ nâng cao năng lực quản lý, áp dụng các biện pháp quản lý tiến độ, chi phí và chất lượng dự án.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý dự án hiệu quả, xử lý các vướng mắc trong quá trình thi công.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các sở, ban ngành liên quan đến đầu tư công

    • Cung cấp cơ sở khoa học để hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý dự án đầu tư công.
    • Use case: Rà soát, điều chỉnh các quy định pháp luật về giải phóng mặt bằng, thẩm định dự án.

  3. Nhà thầu thi công và tư vấn thiết kế, giám sát

    • Hiểu rõ các yêu cầu quản lý dự án, nâng cao chất lượng thiết kế và thi công, phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư.
    • Use case: Áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình thi công phù hợp với yêu cầu dự án.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án

    • Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về quản lý dự án đầu tư trong lĩnh vực hạ tầng đô thị.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ liên quan đến quản lý dự án và đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý dự án đầu tư là quá trình tổ chức, điều phối các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu dự án về tiến độ, chi phí và chất lượng. Nó quan trọng vì giúp tối ưu hóa hiệu quả sử dụng vốn, giảm thiểu rủi ro và đảm bảo dự án hoàn thành đúng kế hoạch.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ dự án thoát nước?
    Tiến độ dự án bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như giải phóng mặt bằng chậm, sai sót trong thiết kế, năng lực quản lý dự án và điều kiện thời tiết. Ví dụ, tại Hải Phòng, việc giải phóng mặt bằng chiếm hơn 70% nguyên nhân chậm tiến độ.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dự án tại các doanh nghiệp nhà nước?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên sâu, xây dựng hệ thống đánh giá năng lực, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan. Việc này giúp cải thiện kỹ năng quản lý tổng thể, quản lý chi phí và rủi ro.

  4. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại là thách thức lớn trong các dự án đầu tư?
    Giải phóng mặt bằng liên quan đến nhiều bên, thủ tục pháp lý phức tạp, chi phí bồi thường cao và có thể gặp sự phản đối của người dân. Điều này làm chậm tiến độ và tăng chi phí dự án, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và chính sách hỗ trợ hợp lý.

  5. Các biện pháp nào giúp kiểm soát chi phí dự án hiệu quả?
    Kiểm soát chi phí dự án hiệu quả bao gồm lập dự toán chính xác, thẩm định kỹ lưỡng, giám sát chặt chẽ trong thi công, quản lý hợp đồng minh bạch và xử lý kịp thời các phát sinh. Ví dụ, sai sót trong dự toán có thể làm tăng chi phí lên đến 50%.

Kết luận

  • Công tác quản lý dự án đầu tư tại Công ty TNHH MTV Thoát nước Hải Phòng giai đoạn 2017-2021 còn nhiều hạn chế về tiến độ, chi phí và năng lực quản lý.
  • Các yếu tố khách quan như pháp luật, giải phóng mặt bằng và yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, phối hợp các bên ảnh hưởng lớn đến hiệu quả dự án.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập dự án, thiết kế, giải phóng mặt bằng và đào tạo cán bộ quản lý.
  • Việc hoàn thiện quản lý dự án sẽ góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, cải thiện môi trường đô thị và thúc đẩy phát triển kinh tế Hải Phòng trong giai đoạn 2022-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan, doanh nghiệp liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp, đảm bảo thành công của các dự án đầu tư hạ tầng thoát nước đô thị.

Hành động tiếp theo: Tổ chức các hội thảo chuyên đề, đào tạo nâng cao năng lực quản lý dự án và xây dựng hệ thống giám sát tiến độ, chi phí dự án hiệu quả.