Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng (ĐTXD) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước (NSNN) chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư công tại Việt Nam. Giai đoạn 2019-2021, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng miền Trung và Tây Nguyên (Ban QLDA) đã quản lý nhiều dự án ĐTXD với quy mô vừa và nhỏ, phục vụ các lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch. Tuy nhiên, công tác quản lý đấu thầu các dự án này còn tồn tại nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng công trình.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng công tác quản lý đấu thầu các dự án ĐTXD bằng vốn NSNN tại Ban QLDA miền Trung và Tây Nguyên, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tính công bằng, minh bạch và tiết kiệm ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án nhóm B và C, triển khai trong giai đoạn 2019-2021 tại khu vực miền Trung và Tây Nguyên.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao năng lực quản lý đấu thầu, giảm thiểu rủi ro tiêu cực, đảm bảo lựa chọn nhà thầu đủ năng lực, đáp ứng yêu cầu về giá cả, chất lượng và tiến độ. Qua đó, thúc đẩy hiệu quả đầu tư công, bảo vệ nguồn vốn của nhân dân và nâng cao chất lượng các công trình xây dựng cơ bản.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng và quản lý đấu thầu, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án đầu tư xây dựng: Định nghĩa dự án đầu tư xây dựng theo Luật Xây dựng 2014, phân loại dự án theo quy mô và nguồn vốn theo Nghị định 59/2015/NĐ-CP và Luật Đầu tư công 2019. Khung lý thuyết nhấn mạnh vai trò của vốn NSNN trong phát triển cơ sở hạ tầng và yêu cầu quản lý chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả đầu tư.

  • Lý thuyết quản lý đấu thầu: Đấu thầu được hiểu là quá trình lựa chọn nhà thầu đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật, giá cả và tiến độ trên cơ sở cạnh tranh lành mạnh, minh bạch theo Luật Đấu thầu 2013. Quản lý đấu thầu bao gồm các bước: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và đánh giá kết quả lựa chọn nhà thầu.

  • Khái niệm chính: Dự án đầu tư xây dựng, vốn ngân sách nhà nước, đấu thầu, kế hoạch lựa chọn nhà thầu, hồ sơ mời thầu, hồ sơ dự thầu, tổ chuyên gia đấu thầu, kiểm tra giám sát đấu thầu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu của Ban QLDA miền Trung và Tây Nguyên, các văn bản pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 90 đối tượng gồm 23 cán bộ Ban QLDA, 60 cán bộ nhà thầu và 7 cán bộ các sở ban ngành liên quan.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được xác định theo công thức Slovin với sai số 10%, chọn mẫu ngẫu nhiên từ danh sách cán bộ và nhà thầu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích MEAN, so sánh tỷ lệ phần trăm để đánh giá thực trạng công tác quản lý đấu thầu. Phân tích chuỗi dữ liệu theo thời gian để đánh giá biến động giai đoạn 2019-2021. Phần mềm Excel và SPSS được sử dụng để xử lý số liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung đánh giá giai đoạn 2019-2021, kết hợp thu thập số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập kế hoạch đấu thầu: Ban QLDA đã xây dựng kế hoạch lựa chọn nhà thầu cho các dự án theo quy định, tuy nhiên còn tồn tại việc phân chia gói thầu chưa hợp lý, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đấu thầu. Tỷ lệ áp dụng đấu thầu qua mạng đạt khoảng 30-40% theo lộ trình của Bộ KH&ĐT.

  2. Tổ chức thực hiện đấu thầu: Việc lập hồ sơ mời thầu, phát hành hồ sơ và tiếp nhận hồ sơ dự thầu được thực hiện đúng quy trình, nhưng công tác đánh giá hồ sơ dự thầu còn thiếu sự đồng bộ và chuyên nghiệp. Tỷ lệ nhà thầu trúng thầu có giá thấp hơn dự toán chiếm khoảng 15-20%, cho thấy hiệu quả tiết kiệm ngân sách còn hạn chế.

  3. Kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu: Công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện định kỳ và đột xuất, tuy nhiên còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Khoảng 10% các dự án có phát hiện vi phạm nhỏ trong quá trình đấu thầu, chủ yếu liên quan đến hồ sơ và thủ tục.

  4. Năng lực nhân sự và ứng dụng công nghệ: Ban QLDA có đội ngũ cán bộ trình độ chuyên môn tốt với 23 nhân sự, trong đó 22 người có trình độ đại học trở lên. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu được chú trọng, tuy nhiên hệ thống còn hạn chế về mặt kỹ thuật và bảo mật.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lý đấu thầu tại Ban QLDA miền Trung và Tây Nguyên đã có nhiều chuyển biến tích cực, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành. Tuy nhiên, việc phân chia gói thầu chưa tối ưu và năng lực đánh giá hồ sơ dự thầu chưa đồng đều dẫn đến hiệu quả tiết kiệm vốn chưa cao. So sánh với một số Ban quản lý dự án khác như Quảng Ninh và Đakrông, Ban QLDA miền Trung và Tây Nguyên cần tăng cường đào tạo chuyên môn và nâng cao tính chuyên nghiệp của tổ chuyên gia đấu thầu.

Việc áp dụng đấu thầu qua mạng giúp tăng tính minh bạch và giảm thời gian thực hiện, nhưng cần cải thiện hạ tầng công nghệ và bảo mật thông tin để tránh rủi ro. Công tác kiểm tra, giám sát cần được tăng cường phối hợp liên phòng ban nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, góp phần nâng cao uy tín và hiệu quả quản lý vốn NSNN.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ tiết kiệm chi phí qua đấu thầu, bảng phân tích năng lực nhân sự và sơ đồ quy trình kiểm tra giám sát để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa kế hoạch lựa chọn nhà thầu: Ban QLDA cần rà soát, điều chỉnh phân chia gói thầu hợp lý theo tính chất kỹ thuật và quy mô dự án nhằm đảm bảo tính đồng bộ và tiến độ thực hiện. Thời gian thực hiện: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Kế hoạch tổng hợp.

  2. Nâng cao năng lực tổ chuyên gia đấu thầu: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về đánh giá hồ sơ dự thầu, kỹ năng thương thảo hợp đồng và cập nhật pháp luật đấu thầu. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Ban QLDA phối hợp với các cơ sở đào tạo chuyên ngành.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Cải thiện hệ thống mạng đấu thầu qua mạng, nâng cao bảo mật và hỗ trợ kỹ thuật để tăng tỷ lệ đấu thầu qua mạng lên trên 60% trong 2 năm tới. Chủ thể: Ban QLDA phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát nội bộ và phối hợp liên phòng ban: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ và đột xuất chặt chẽ, xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên. Chủ thể: Ban Giám đốc và Phòng Kế hoạch tổng hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao kiến thức về quản lý đấu thầu, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả công tác đấu thầu.

  2. Nhà thầu và đơn vị tư vấn đấu thầu: Hiểu rõ quy trình, tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ và các yêu cầu pháp lý để chuẩn bị hồ sơ dự thầu phù hợp, nâng cao khả năng trúng thầu.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công: Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định và giám sát hoạt động đấu thầu nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn NSNN.

  4. Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý dự án: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, học tập về quản lý đấu thầu và quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đấu thầu là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý đấu thầu là quá trình tổ chức, giám sát và kiểm soát hoạt động lựa chọn nhà thầu nhằm đảm bảo tính công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Nó giúp sử dụng vốn NSNN hiệu quả, tránh thất thoát và nâng cao chất lượng công trình.

  2. Các bước chính trong quy trình đấu thầu dự án xây dựng?
    Bao gồm lập kế hoạch lựa chọn nhà thầu, lập hồ sơ mời thầu, phát hành hồ sơ, tiếp nhận và đánh giá hồ sơ dự thầu, thương thảo hợp đồng, phê duyệt kết quả và ký kết hợp đồng.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu?
    Cần tối ưu kế hoạch đấu thầu, nâng cao năng lực đội ngũ chuyên gia, áp dụng công nghệ thông tin, tăng cường kiểm tra giám sát và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật.

  4. Tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu được tính như thế nào?
    Là chênh lệch giữa giá gói thầu được phê duyệt và giá trúng thầu, thể hiện mức độ tiết kiệm chi phí cho ngân sách nhà nước.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong đấu thầu?
    Giúp minh bạch thông tin, rút ngắn thời gian thực hiện, giảm chi phí và tăng cường kiểm soát quá trình đấu thầu qua hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Kết luận

  • Công tác quản lý đấu thầu các dự án ĐTXD bằng vốn NSNN tại Ban QLDA miền Trung và Tây Nguyên đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về kế hoạch, năng lực đánh giá và kiểm soát.
  • Năng lực nhân sự và ứng dụng công nghệ thông tin là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả đấu thầu.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tối ưu kế hoạch, đào tạo chuyên môn, ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra giám sát.
  • Nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các chính sách hoàn thiện quản lý đấu thầu trong các Ban quản lý dự án tương tự.
  • Đề nghị Ban QLDA và các cơ quan liên quan triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN.

Hành động tiếp theo: Đọc kỹ luận văn để áp dụng các giải pháp phù hợp, tham gia các khóa đào tạo nâng cao năng lực và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý đấu thầu.