Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2021-2023, thị xã Duy Tiên, tỉnh Hà Nam đã chứng kiến sự phát triển kinh tế xã hội ổn định với tốc độ tăng trưởng kinh tế duy trì trên 16% mỗi năm. Tổng thu ngân sách năm 2023 đạt 1.987 tỷ đồng, thu nhập bình quân đầu người đạt 82,6 triệu đồng/năm, phản ánh sự chuyển dịch tích cực trong cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công tại địa phương vẫn còn nhiều tồn tại như tiến độ giải ngân vốn đầu tư công thấp, công tác lập quy hoạch và kế hoạch đầu tư chưa hiệu quả, kiểm tra giám sát còn hình thức và chưa phát huy vai trò của cộng đồng. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý đầu tư công của thị xã Duy Tiên trong giai đoạn 2021-2023, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công đến năm 2025 và tầm nhìn 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý đầu tư công cấp huyện, bao gồm nhân lực, khung pháp lý, quy hoạch, thẩm định dự án, đấu thầu, kiểm tra giám sát, nghiệm thu và vận hành dự án. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện lý luận về quản lý đầu tư công cấp huyện mà còn cung cấp cơ sở thực tiễn giúp địa phương nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính trong quản lý đầu tư công. Thứ nhất là lý thuyết quản lý đầu tư công theo OECD (2010), định nghĩa quản lý đầu tư công là hệ thống tổng thể từ hoạch định chính sách đến đánh giá dự án nhằm đảm bảo hiệu quả và hiệu lực đầu tư công. Thứ hai là quan điểm của Nguyễn Thụy Hải (2014) về quản lý đầu tư công như sự tác động có tổ chức bằng quyền lực nhà nước nhằm ngăn ngừa thất thoát, lãng phí và đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế xã hội. Các khái niệm chuyên ngành được làm rõ gồm: đầu tư công, dự án đầu tư công, vốn đầu tư công, quản lý đầu tư công cấp huyện, và các bước quản lý dự án đầu tư công như lập kế hoạch, thẩm định, đấu thầu, giám sát, nghiệm thu và vận hành. Mô hình nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư công cấp huyện, bao gồm nhân lực, khung pháp lý, quy hoạch kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ các văn bản pháp luật như Luật Đầu tư công 2019, các nghị định, thông tư hướng dẫn; báo cáo kinh tế xã hội và đầu tư công của thị xã Duy Tiên giai đoạn 2021-2023; báo cáo của các phòng ban chuyên môn và Ban quản lý dự án ĐTXD thị xã; các tài liệu nghiên cứu liên quan tại thư viện Đại học Thương Mại. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm:

  • Thống kê mô tả: Mô tả sự biến động các chỉ tiêu đầu tư công như tổng vốn đầu tư, tỷ lệ giải ngân, số lượng dự án, cơ cấu vốn đầu tư qua các năm.
  • Tổng hợp phân tích: Hệ thống hóa cơ sở dữ liệu, đánh giá thực trạng quản lý đầu tư công, chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu.
  • So sánh: So sánh các chỉ tiêu đầu tư công theo thời gian và với các địa phương tương đồng để đánh giá hiệu quả quản lý.
  • Quy nạp diễn dịch: Đưa ra đánh giá tổng quát và đề xuất giải pháp dựa trên phân tích thực trạng và kinh nghiệm quản lý đầu tư công của các địa phương khác.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư công trên địa bàn thị xã Duy Tiên giai đoạn 2021-2023, các báo cáo và văn bản pháp luật liên quan. Phương pháp chọn mẫu là tổng hợp toàn bộ dữ liệu thứ cấp có sẵn nhằm đảm bảo tính toàn diện và khách quan. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 9/2024, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng kinh tế và đầu tư công ổn định: Tốc độ tăng trưởng kinh tế của thị xã duy trì trên 16%/năm, thu nhập bình quân đầu người tăng từ 72,5 triệu đồng năm 2021 lên 82,6 triệu đồng năm 2023. Tổng vốn đầu tư công tăng từ 738 tỷ đồng năm 2021 lên 1.149 tỷ đồng năm 2023, thể hiện sự quan tâm đầu tư phát triển của địa phương.

  2. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công so với kế hoạch giao chỉ đạt khoảng 52,43% năm 2021, tăng lên 60,15% năm 2023, thấp hơn nhiều so với mức kỳ vọng trên 95% như tại một số địa phương phát triển. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng vốn và tiến độ các dự án.

  3. Công tác lập quy hoạch và kế hoạch đầu tư còn hạn chế: Một số quy hoạch chi tiết chưa đồng bộ, thiếu tính khả thi, dẫn đến phải điều chỉnh nhiều lần, gây chậm trễ và lãng phí nguồn lực. Kế hoạch đầu tư công chưa phát huy hết vai trò trong việc phòng ngừa các phát sinh ngoài kế hoạch.

  4. Quản lý dự án và đấu thầu còn tồn tại: Công tác thẩm định dự án đảm bảo các bước theo quy định nhưng còn gặp khó khăn do hồ sơ dự án chưa đầy đủ, chất lượng thiết kế chưa cao. Công tác đấu thầu còn tồn tại tiêu cực như phân chia gói thầu không hợp lý, tiêu chí đánh giá chủ quan, hiện tượng thông thầu vẫn diễn ra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ cả yếu tố chủ quan và khách quan. Về chủ quan, năng lực cán bộ quản lý đầu tư công còn hạn chế, công tác thẩm định và giám sát chưa chặt chẽ, quy trình thủ tục hành chính còn phức tạp và chưa được mẫu hóa triệt để. Về khách quan, sự biến động giá nguyên vật liệu, chính sách pháp luật thay đổi liên tục, vướng mắc trong giải phóng mặt bằng và nguồn vốn đầu tư công chưa đồng bộ đã ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án.

So sánh với kinh nghiệm quản lý đầu tư công tại huyện Thanh Liêm và thành phố Phủ Lý, nơi có tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt trên 90% và công tác giám sát, kiểm tra được thực hiện nghiêm túc, thị xã Duy Tiên cần học hỏi để nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công qua các năm, bảng phân bổ kế hoạch vốn theo loại dự án và biểu đồ so sánh tốc độ tăng trưởng kinh tế với tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý và nâng cao năng lực cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ quản lý đầu tư công, đặc biệt là kỹ năng thẩm định, giám sát và quản lý dự án. Thời gian thực hiện trong 2 năm, chủ thể là UBND thị xã phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Cải cách thủ tục hành chính và hoàn thiện khung pháp lý: Rà soát, đơn giản hóa các thủ tục liên quan đến đầu tư công, xây dựng quy trình mẫu hóa, minh bạch hóa các bước quản lý dự án. Thời gian thực hiện trong 1 năm, chủ thể là Phòng Tài chính - Kế hoạch và Ban Quản lý dự án ĐTXD.

  3. Tăng cường công tác lập quy hoạch và kế hoạch đầu tư công: Xây dựng quy hoạch chi tiết, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn và nhu cầu phát triển kinh tế xã hội; lập kế hoạch đầu tư công có trọng tâm, trọng điểm, dự phòng các phát sinh. Thời gian thực hiện liên tục đến năm 2025, chủ thể là UBND thị xã và các phòng ban chuyên môn.

  4. Nâng cao hiệu quả công tác đấu thầu và giám sát dự án: Áp dụng các tiêu chí đánh giá khách quan, minh bạch trong đấu thầu; tăng cường kiểm tra, giám sát tiến độ, chất lượng dự án; xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian thực hiện ngay và liên tục, chủ thể là Ban Quản lý dự án ĐTXD và các cơ quan thanh tra.

  5. Phát huy vai trò giám sát cộng đồng và minh bạch thông tin: Tổ chức các hoạt động giám sát của người dân, công khai thông tin dự án đầu tư công để tăng cường trách nhiệm giải trình. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là UBND thị xã phối hợp với các tổ chức xã hội.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, thị xã: Nắm bắt các phương pháp quản lý đầu tư công hiệu quả, áp dụng vào thực tiễn địa phương nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý Kinh tế, Quản lý Đầu tư công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý đầu tư công cấp huyện.

  3. Các cơ quan quản lý dự án và Ban Quản lý dự án ĐTXD: Áp dụng các giải pháp đề xuất để cải thiện quy trình thẩm định, đấu thầu, giám sát và nghiệm thu dự án đầu tư công.

  4. Các tổ chức giám sát cộng đồng và báo chí: Hiểu rõ hơn về thực trạng và các vấn đề trong quản lý đầu tư công tại địa phương, từ đó tham gia giám sát, phản biện xã hội hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công cấp huyện là gì?
    Quản lý đầu tư công cấp huyện là hoạt động quản lý việc sử dụng nguồn vốn nhà nước vào các dự án phát triển kinh tế xã hội do UBND cấp huyện thực hiện, bao gồm các bước từ lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt đến giám sát và nghiệm thu dự án.

  2. Tại sao tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công ở Duy Tiên còn thấp?
    Nguyên nhân chính gồm thủ tục hành chính phức tạp, hồ sơ dự án chưa đầy đủ, năng lực cán bộ hạn chế, biến động giá nguyên vật liệu và vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, dẫn đến tiến độ giải ngân chậm.

  3. Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công là gì?
    Bao gồm nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện quy hoạch và kế hoạch đầu tư, tăng cường công tác đấu thầu và giám sát, phát huy vai trò giám sát cộng đồng.

  4. Vai trò của giám sát cộng đồng trong quản lý đầu tư công?
    Giám sát cộng đồng giúp phát hiện kịp thời sai phạm, tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các chủ thể quản lý dự án, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  5. Làm thế nào để cải thiện công tác thẩm định dự án đầu tư công?
    Cần nâng cao chất lượng hồ sơ dự án, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chuyên môn, áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật chặt chẽ và đào tạo cán bộ thẩm định chuyên sâu.

Kết luận

  • Thị xã Duy Tiên đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong quản lý đầu tư công giai đoạn 2021-2023, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trên 16% mỗi năm.
  • Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn thấp, công tác lập quy hoạch, kế hoạch và giám sát dự án có nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Nguyên nhân tồn tại xuất phát từ cả yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ và khách quan như biến động kinh tế, chính sách pháp luật thay đổi.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện quy hoạch kế hoạch, tăng cường đấu thầu và giám sát, phát huy giám sát cộng đồng.
  • Các bước tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công đến năm 2025 và tầm nhìn 2030.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng thị xã Duy Tiên phát triển bền vững và hiệu quả!