Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, đặc biệt tại các đô thị trung tâm như thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Trong giai đoạn 2020-2022, tổng chi ngân sách của thành phố đạt khoảng gần 3.000 tỷ đồng, trong đó chi cho lĩnh vực XDCB chiếm trên 1.000 tỷ đồng mỗi năm. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước (QLNN) về đầu tư XDCB còn tồn tại nhiều bất cập như đầu tư manh mún, lãng phí, chậm tiến độ và nguy cơ thất thoát vốn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác QLNN về đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, với phạm vi nghiên cứu từ năm 2020 đến 2022 và định hướng đến năm 2030. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phát triển hạ tầng kỹ thuật, cải thiện đời sống người dân và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý nhà nước và lý thuyết quản lý đầu tư công. Lý thuyết quản lý nhà nước nhấn mạnh vai trò của các cơ quan nhà nước trong việc điều phối, kiểm soát và giám sát hoạt động đầu tư xây dựng nhằm đảm bảo tuân thủ pháp luật và hiệu quả kinh tế - xã hội. Lý thuyết quản lý đầu tư công tập trung vào các khái niệm như quy hoạch đầu tư, phân bổ nguồn lực, kiểm soát chi phí và giám sát tiến độ dự án. Các khái niệm chính bao gồm: đầu tư xây dựng cơ bản, nguồn vốn ngân sách nhà nước, quản lý dự án, giải ngân vốn và giám sát đầu tư. Mô hình nghiên cứu tập trung phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố tác động đến hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB, bao gồm cơ chế chính sách, tổ chức bộ máy, năng lực cán bộ và điều kiện tự nhiên địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập từ Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, UBND thành phố Buôn Ma Thuột và Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố, kết hợp với các tài liệu pháp luật, báo cáo chuyên môn và khảo sát thực tế. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN giai đoạn 2020-2022 trên địa bàn thành phố. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu phi xác suất theo tiêu chí dự án trọng điểm và có tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Microsoft Office để xử lý số liệu thống kê, so sánh tỷ lệ giải ngân, tiến độ dự án và các chỉ tiêu quản lý. Phương pháp so sánh tương đối được áp dụng để đánh giá mức độ hoàn thành kế hoạch và hiệu quả sử dụng vốn. Ngoài ra, phương pháp tổng hợp, phân tích định tính được sử dụng để đánh giá các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2023 đến tháng 12/2023, bao gồm thu thập dữ liệu, phân tích và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công: Giai đoạn 2020-2022, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công của thành phố đạt trung bình khoảng 75%, trong đó năm 2022 đạt 78,5%. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 20% dự án chậm tiến độ giải ngân so với kế hoạch, gây ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư.

  2. Tình trạng chậm nộp quyết toán: Khoảng 30% số dự án đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn thành phố chậm nộp hồ sơ quyết toán, làm giảm khả năng kiểm soát và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn.

  3. Quản lý nhà thầu và thi công: Việc lựa chọn nhà thầu chưa hoàn toàn minh bạch, còn tồn tại hiện tượng gian lận đấu thầu và chậm tiến độ thi công ở khoảng 25% dự án, ảnh hưởng đến chất lượng công trình và tiến độ bàn giao.

  4. Khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB): Tỷ lệ các dự án gặp khó khăn về GPMB chiếm khoảng 35%, do tranh chấp đất đai, giá bồi thường chưa phù hợp và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ quy hoạch và kế hoạch đầu tư chưa đồng bộ, phân bổ vốn đầu tư còn phân tán, trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý còn hạn chế và thủ tục hành chính phức tạp. So với các nghiên cứu tại các tỉnh lân cận, tỷ lệ giải ngân và tiến độ dự án của Buôn Ma Thuột tương đối thấp, phản ánh những thách thức đặc thù của địa phương về điều kiện tự nhiên và nguồn lực quản lý. Việc chậm nộp quyết toán và gian lận đấu thầu cũng là vấn đề phổ biến trong quản lý đầu tư công tại nhiều địa phương, gây lãng phí nguồn lực và giảm hiệu quả đầu tư. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giải ngân theo năm, bảng tổng hợp số dự án chậm tiến độ và biểu đồ phân tích nguyên nhân chậm tiến độ để minh họa rõ nét hơn các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư: Cần xây dựng quy hoạch đầu tư xây dựng cơ bản đồng bộ, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội của thành phố đến năm 2030. Chủ thể thực hiện là UBND thành phố phối hợp với các sở ngành, hoàn thành trong vòng 12 tháng.

  2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính và nâng cao minh bạch: Rà soát, cắt giảm các thủ tục không cần thiết, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án và đấu thầu để tăng tính minh bạch và giảm thời gian xử lý hồ sơ. Chủ thể thực hiện là Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, hoàn thành trong 18 tháng.

  3. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý đầu tư công, kỹ năng giám sát và kiểm soát chi phí cho cán bộ các cấp. Chủ thể thực hiện là Học viện Hành chính Quốc gia phối hợp với UBND thành phố, triển khai liên tục trong 3 năm.

  4. Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ từ khâu chuẩn bị dự án đến nghiệm thu, quyết toán; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong đầu tư xây dựng. Chủ thể thực hiện là Thanh tra thành phố và các cơ quan liên quan, thực hiện thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý vốn đầu tư công, áp dụng các giải pháp cải thiện hiệu quả đầu tư xây dựng cơ bản.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư công, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các đơn vị chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý và các khó khăn trong đầu tư xây dựng cơ bản để nâng cao hiệu quả thực hiện dự án.

  4. Cơ quan thanh tra, kiểm toán: Sử dụng luận văn làm căn cứ để đánh giá, kiểm tra và giám sát hoạt động đầu tư công trên địa bàn thành phố.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm kiểm soát, điều phối và giám sát việc sử dụng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản để đảm bảo hiệu quả, đúng quy định pháp luật và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước lại quan trọng?
    Vì đây là nguồn lực chủ yếu để phát triển hạ tầng kỹ thuật, tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống người dân, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại Buôn Ma Thuột là gì?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực cán bộ hạn chế, chậm tiến độ giải ngân và khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công?
    Đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát và minh bạch trong lựa chọn nhà thầu, đồng thời xây dựng quy hoạch đầu tư đồng bộ và phù hợp.

  5. Luận văn có thể hỗ trợ ai trong công tác quản lý đầu tư công?
    Hỗ trợ cán bộ quản lý nhà nước, các đơn vị chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng, cơ quan thanh tra và các nhà nghiên cứu trong việc nâng cao hiệu quả và minh bạch hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột.
  • Đã phân tích chi tiết thực trạng công tác quản lý, chỉ ra các tồn tại như chậm tiến độ giải ngân, khó khăn trong giải phóng mặt bằng và hạn chế về năng lực cán bộ.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực như nâng cao năng lực quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường giám sát và xây dựng quy hoạch đầu tư đồng bộ.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công tại địa phương.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để đạt được mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao chất lượng hạ tầng đô thị.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển kinh tế - xã hội thành phố Buôn Ma Thuột một cách hiệu quả và bền vững.