Tổng quan nghiên cứu

Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đặc biệt tại các huyện miền núi như Vân Canh, tỉnh Bình Định. Giai đoạn 2016-2020, tổng giá trị sản xuất (GTSX) của huyện tăng bình quân 14,06%/năm, trong đó ngành công nghiệp - xây dựng tăng 19,68%, thương mại - dịch vụ tăng 21,09%, và nông, lâm, thủy sản tăng 10,49%. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN còn nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, kéo dài, thất thoát và lãng phí vốn. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN tại huyện Vân Canh, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN trên địa bàn huyện trong điều kiện cơ chế chính sách hiện hành. Ý nghĩa nghiên cứu góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý vốn đầu tư công, đồng thời hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý đầu tư công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò quyền lực nhà nước trong điều hành, giám sát và sử dụng hiệu quả nguồn lực công, bao gồm các chức năng lập pháp, hành pháp và tư pháp.
  • Lý thuyết quản lý đầu tư công: Tập trung vào nguyên tắc lập dự toán, phân bổ, chấp hành và quyết toán vốn đầu tư công, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả và minh bạch.
  • Khái niệm đầu tư xây dựng cơ bản: Hoạt động tạo ra tài sản cố định thông qua các dự án xây dựng mới, cải tạo, mở rộng nhằm phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội.
  • Nguyên tắc quản lý đầu tư công: Bao gồm tuân thủ pháp luật, phù hợp chiến lược phát triển, trách nhiệm rõ ràng, tiết kiệm hiệu quả, công khai minh bạch, tập trung dân chủ và hài hòa lợi ích các bên liên quan.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp truyền thống kết hợp:

  • Thu thập số liệu thứ cấp: Từ các báo cáo kinh tế - xã hội của UBND huyện Vân Canh, Chi cục Thống kê huyện, đề án phát triển kinh tế - xã hội huyện, các văn bản pháp luật liên quan.
  • Phương pháp điều tra, khảo sát: Thu thập thông tin thực tiễn về công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và đơn vị thi công trên địa bàn.
  • Phân tích định lượng và định tính: Xử lý số liệu thống kê về thu chi ngân sách, tiến độ dự án, tỷ lệ quyết toán, các tồn tại trong quản lý để đánh giá thực trạng.
  • Cỡ mẫu nghiên cứu: Bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng cơ bản sử dụng vốn NSNN giai đoạn 2016-2020 trên địa bàn huyện, với sự tham gia của các phòng ban liên quan và chủ đầu tư cấp xã, huyện.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2016-2020, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập và phân bổ dự toán đầu tư: Công tác lập dự toán còn sơ sài, thiếu cơ sở tính toán chính xác, dẫn đến dự toán cao hoặc không phù hợp thực tế. Tỷ lệ phân bổ vốn đầu tư xây dựng cơ bản chiếm khoảng 16,98% tổng chi ngân sách huyện, với tổng chi NSNN giai đoạn 2016-2020 đạt khoảng 1.246,5 tỷ đồng. Việc phân bổ vốn chưa tập trung, còn dàn trải, gây kéo dài tiến độ dự án.

  2. Chấp hành và quyết toán vốn đầu tư: Tình trạng chậm tiến độ và điều chỉnh dự án phổ biến, nhiều dự án thi công dở dang hoặc hoàn thành nhưng không bố trí đủ vốn thanh toán, dẫn đến nợ đọng xây dựng cơ bản kéo dài. Tỷ lệ quyết toán vốn đầu tư đạt chưa cao, nhiều hạng mục chưa được nghiệm thu đúng quy định.

  3. Thanh tra, kiểm tra và giám sát: Công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên và toàn diện, chưa phát hiện kịp thời các sai phạm trong quản lý vốn đầu tư. Các sai phạm phổ biến gồm lập kế hoạch đấu thầu không đúng quy định, lựa chọn nhà thầu khi chưa bố trí đủ vốn, vi phạm Luật đấu thầu.

  4. Ảnh hưởng của các nhân tố khách quan và chủ quan: Điều kiện tự nhiên phức tạp với địa hình núi cao, khí hậu khắc nghiệt ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí dự án. Bộ máy quản lý còn hạn chế về năng lực chuyên môn và phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả. Chính sách pháp luật còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn trong quản lý và thu hút đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do công tác quy hoạch và lập dự toán chưa sát thực tế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và chủ đầu tư. So với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công, tình trạng dàn trải và chậm tiến độ dự án tại Vân Canh tương đồng với các huyện miền núi khác, phản ánh hạn chế chung về năng lực quản lý và nguồn lực tài chính. Việc thiếu minh bạch và kiểm soát chặt chẽ dẫn đến thất thoát, lãng phí vốn NSNN, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng công trình và hiệu quả đầu tư. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ phân bổ vốn theo lĩnh vực, bảng tiến độ dự án và biểu đồ so sánh tỷ lệ quyết toán vốn đầu tư qua các năm để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng lập dự toán và quy hoạch đầu tư: Áp dụng các phương pháp tính toán dự toán chính xác, dựa trên khảo sát thực tế và định mức kỹ thuật cập nhật. Thực hiện quy hoạch đầu tư đồng bộ, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án huyện. Thời gian: 1-2 năm.

  2. Tăng cường kiểm soát phân bổ và chấp hành dự toán: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ tiến độ giải ngân vốn, đảm bảo phân bổ vốn tập trung, ưu tiên các dự án trọng điểm. Chủ thể: UBND huyện, Kho bạc Nhà nước. Thời gian: liên tục hàng năm.

  3. Hoàn thiện công tác quyết toán và thanh tra, kiểm tra: Xây dựng quy trình quyết toán minh bạch, đúng quy định, tăng cường thanh tra chuyên đề nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Thanh tra huyện. Thời gian: 1-3 năm.

  4. Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ quản lý đầu tư công, kỹ năng phối hợp liên ngành cho cán bộ các cấp. Chủ thể: UBND huyện phối hợp với các trường đại học, viện nghiên cứu. Thời gian: 2 năm.

  5. Hoàn thiện chính sách và cơ chế phối hợp: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và cộng đồng dân cư. Chủ thể: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư. Thời gian: 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện và xã: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán, phân bổ và giám sát dự án.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Tài liệu tham khảo về lý luận và thực tiễn quản lý đầu tư công tại địa phương miền núi, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu thực tế.

  3. Các cơ quan tài chính, kế hoạch và đầu tư: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy trình quản lý vốn đầu tư công minh bạch, hiệu quả, đồng thời cải thiện công tác thanh tra, kiểm tra.

  4. Chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ quy trình quản lý, các nguyên tắc và yêu cầu pháp lý trong đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN, từ đó nâng cao trách nhiệm và chất lượng thi công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN là gì?
    Là hoạt động của các cơ quan nhà nước trong việc lập kế hoạch, phân bổ, giám sát, thanh tra và quyết toán vốn đầu tư xây dựng cơ bản nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn công, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

  2. Tại sao đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN lại quan trọng đối với huyện Vân Canh?
    Vì đây là nguồn lực chủ yếu để phát triển cơ sở hạ tầng, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, đặc biệt trong điều kiện huyện miền núi còn nhiều khó khăn về tự nhiên và kinh tế.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại Vân Canh là gì?
    Bao gồm lập dự toán chưa chính xác, phân bổ vốn dàn trải, tiến độ dự án kéo dài, nợ đọng xây dựng cơ bản, năng lực cán bộ hạn chế và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản?
    Cần nâng cao chất lượng lập dự toán, tăng cường kiểm soát phân bổ vốn, hoàn thiện công tác quyết toán và thanh tra, đào tạo cán bộ quản lý, đồng thời hoàn thiện chính sách pháp luật và cơ chế phối hợp liên ngành.

  5. Các cơ quan nào tham gia quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Vân Canh?
    Bao gồm UBND huyện (cơ quan quyết định đầu tư và chủ đầu tư), Phòng Tài chính - Kế hoạch (thẩm định dự án, tổng hợp dự toán), Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng và phát triển quỹ đất, Kho bạc Nhà nước, các phòng ban chuyên môn và UBND các xã, thị trấn.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN tại huyện Vân Canh còn nhiều hạn chế về lập dự toán, phân bổ vốn, tiến độ dự án và công tác thanh tra, kiểm tra.
  • Điều kiện tự nhiên phức tạp và năng lực quản lý hạn chế là nguyên nhân chính ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng lập dự toán, kiểm soát phân bổ vốn, hoàn thiện quyết toán và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện chính sách pháp luật là yếu tố then chốt để cải thiện quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2030, đồng thời giám sát, đánh giá hiệu quả thực hiện để điều chỉnh kịp thời.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý và chủ đầu tư cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng nghiêm túc các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát triển bền vững huyện Vân Canh và tỉnh Bình Định.