Tổng quan nghiên cứu

Thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, với diện tích tự nhiên khoảng 21.471 ha và dân số gần 230.000 người, là vùng đồng bằng ven biển có vị trí địa lý thuận lợi khi nằm giữa thành phố Đà Nẵng và Tam Kỳ. Trong giai đoạn 2015-2019, thị xã đã có sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội, đặc biệt là hạ tầng giao thông với hệ thống quốc lộ, tỉnh lộ, huyện lộ và đường đô thị được đầu tư nâng cấp, trải thảm nhựa và bê tông hóa đạt khoảng 80% theo đề án Nông thôn mới của tỉnh. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng này cũng đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN).

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông bằng nguồn vốn NSNN trên địa bàn thị xã Điện Bàn trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý này đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông sử dụng vốn NSNN tại thị xã, không bao gồm các nguồn vốn từ Trung ương hay tỉnh Quảng Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, kỷ cương trong quản lý đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó nhấn mạnh vai trò của quản lý nhà nước trong việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn NSNN để xây dựng hạ tầng giao thông. Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý dự án đầu tư công: Bao gồm các giai đoạn lập kế hoạch, thẩm định dự án, đấu thầu, quản lý chất lượng, nghiệm thu, thanh quyết toán và thanh tra kiểm tra. Mô hình này giúp đánh giá toàn diện quá trình quản lý đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông.

  2. Lý thuyết về hiệu quả đầu tư công: Tập trung vào việc đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của các dự án đầu tư, đảm bảo vốn đầu tư mang lại lợi ích tối đa cho cộng đồng và phát triển bền vững.

Các khái niệm chính được làm rõ gồm: đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, quản lý nhà nước về đầu tư công, nguồn vốn ngân sách nhà nước, thẩm định dự án, đấu thầu công khai, quản lý chất lượng công trình, thanh quyết toán vốn đầu tư và thanh tra kiểm tra xử lý vi phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Chi cục Thống kê thị xã Điện Bàn, các báo cáo đầu tư hạ tầng giao thông của UBND thị xã và các phòng ban chuyên môn, cùng các tài liệu khoa học, giáo trình liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát điều tra với 100 cá nhân, tổ chức gồm cán bộ quản lý nhà nước và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực giao thông tại 20 xã, phường trên địa bàn.

Phương pháp phân tích bao gồm:

  • Phân tích thống kê mô tả: Sử dụng các chỉ tiêu trung bình (Mean) trên thang đo Likert 5 điểm để đánh giá mức độ hài lòng và thực trạng công tác quản lý.
  • Phân tích so sánh: Đánh giá sự biến động và tiến trình thực hiện công tác quản lý qua các năm 2015-2019.
  • Phân tích định tính: Đánh giá nguyên nhân, thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp dựa trên kết quả khảo sát và tài liệu tham khảo.

Cỡ mẫu 100 đối tượng được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất, tập trung vào các cá nhân có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý và sử dụng hạ tầng giao thông. Thời gian nghiên cứu kéo dài 1,5 tháng từ 1/11/2020 đến 15/12/2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập quy hoạch và kế hoạch đầu tư hạ tầng giao thông: Khoảng 65% ý kiến khảo sát cho rằng quy hoạch chưa gắn kết chặt chẽ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội chung của thị xã, còn tình trạng quản lý lỏng lẻo, chậm trễ và chắp vá. Kế hoạch đầu tư chưa đảm bảo tính trọng điểm và hiệu quả kinh tế - xã hội cao.

  2. Công tác thẩm định dự án và thiết kế kỹ thuật: 70% hồ sơ dự án chưa đầy đủ theo yêu cầu, nhiều dự án chưa được thẩm định kỹ lưỡng về tổng mức đầu tư và thiết kế kỹ thuật. Việc phê duyệt quyết định đầu tư còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện.

  3. Quản lý đấu thầu và chất lượng công trình: Khoảng 60% ý kiến cho biết công tác đấu thầu còn tồn tại sai sót do năng lực hạn chế của một số chủ đầu tư cấp xã. Quản lý chất lượng và nghiệm thu công trình chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến một số công trình xuống cấp sớm.

  4. Thanh quyết toán và thanh tra kiểm tra: Tỷ lệ thanh toán vốn đầu tư đúng hợp đồng đạt khoảng 75%, tuy nhiên công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm còn yếu, chỉ có khoảng 40% vụ vi phạm được xử lý kịp thời theo quy định.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nguồn lực tài chính địa phương còn hạn hẹp, trong khi nhu cầu đầu tư hạ tầng giao thông ngày càng tăng cao do tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng. Bên cạnh đó, năng lực quản lý của một số cán bộ cấp xã còn yếu, thiếu chuyên môn và kinh nghiệm trong quản lý dự án đầu tư công. Việc thiếu đồng bộ trong quy hoạch và kế hoạch đầu tư cũng làm giảm hiệu quả sử dụng vốn.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý đầu tư công tại các địa phương khác, kết quả nghiên cứu tại Điện Bàn tương đồng với xu hướng chung về những khó khăn trong quản lý vốn NSNN đầu tư xây dựng cơ bản. Tuy nhiên, thị xã có lợi thế về vị trí địa lý và nguồn tài nguyên đất đai thuận lợi, nếu được quản lý tốt sẽ tạo động lực phát triển bền vững.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng của các nhóm đối tượng khảo sát về từng khâu quản lý (quy hoạch, thẩm định, đấu thầu, quản lý chất lượng, thanh quyết toán) và bảng tổng hợp số vụ vi phạm, tỷ lệ xử lý vi phạm qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác quy hoạch và kế hoạch đầu tư: Cần xây dựng quy hoạch hạ tầng giao thông đồng bộ, gắn kết chặt chẽ với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của thị xã. Đẩy mạnh công khai, lấy ý kiến nhân dân và các bên liên quan. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: UBND thị xã phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao chất lượng thẩm định dự án và thiết kế kỹ thuật: Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ thẩm định; áp dụng các tiêu chuẩn, định mức kỹ thuật hiện đại; kiểm soát chặt chẽ hồ sơ dự án trước khi phê duyệt. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: Phòng Quản lý đô thị, Ban Quản lý dự án đầu tư.

  3. Cải thiện công tác đấu thầu và quản lý chất lượng công trình: Áp dụng công nghệ thông tin trong đấu thầu để tăng tính minh bạch; nâng cao năng lực cho chủ đầu tư cấp xã; tăng cường giám sát, nghiệm thu công trình đúng quy trình. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: UBND các xã, phường và Sở Kế hoạch - Đầu tư.

  4. Tăng cường thanh quyết toán và thanh tra kiểm tra: Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ chặt chẽ; đẩy mạnh thanh tra, xử lý nghiêm các vi phạm; công khai kết quả thanh tra để nâng cao trách nhiệm. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Thanh tra thị xã, Kho bạc Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Giúp nâng cao năng lực quản lý đầu tư công, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả vốn NSNN trong xây dựng hạ tầng giao thông.

  2. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông.

  3. Doanh nghiệp xây dựng và tư vấn đầu tư: Hiểu rõ quy trình, tiêu chuẩn và yêu cầu quản lý nhà nước để nâng cao chất lượng dịch vụ và tuân thủ pháp luật.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát đầu tư công: Tham khảo các tiêu chí đánh giá, phương pháp kiểm tra, xử lý vi phạm trong quản lý vốn đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông là gì?
    Là hoạt động của Nhà nước nhằm sử dụng hiệu quả nguồn vốn ngân sách để xây dựng các công trình giao thông, đảm bảo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng.

  2. Tại sao cần thẩm định dự án đầu tư hạ tầng giao thông?
    Thẩm định giúp đánh giá tính khả thi, hiệu quả kinh tế - xã hội của dự án, tránh lãng phí vốn và đảm bảo dự án phù hợp với quy hoạch phát triển.

  3. Các khó khăn chính trong quản lý đầu tư hạ tầng giao thông tại Điện Bàn là gì?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, năng lực quản lý hạn chế, công tác đấu thầu và quản lý chất lượng chưa hiệu quả, cùng với việc xử lý vi phạm còn yếu.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công?
    Cần hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát, minh bạch trong đấu thầu và xử lý nghiêm vi phạm.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý đầu tư hạ tầng giao thông?
    Chủ yếu là UBND các cấp, đặc biệt là cấp huyện và xã, phối hợp với các cơ quan chuyên môn và đơn vị thi công, tư vấn.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông bằng nguồn vốn NSNN tại thị xã Điện Bàn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Quy hoạch và kế hoạch đầu tư chưa đồng bộ, thẩm định dự án và thiết kế kỹ thuật chưa đầy đủ, công tác đấu thầu và quản lý chất lượng còn nhiều sai sót.
  • Năng lực quản lý của cán bộ cấp xã còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy hoạch, nâng cao năng lực thẩm định, cải thiện đấu thầu và tăng cường thanh tra kiểm tra.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2022-2025 để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công tại địa phương.

Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và các bên liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần phát triển bền vững hạ tầng giao thông, thúc đẩy kinh tế - xã hội thị xã Điện Bàn.