Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Lạng Sơn, với diện tích tự nhiên khoảng 8.180 km² và dân số chủ yếu sinh sống ở khu vực nông thôn, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Bắc Việt Nam. Theo ước tính, hơn 75% dân số Việt Nam sống ở nông thôn, trong đó 73% lực lượng lao động làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản. Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (XDNTM) giai đoạn 2010-2020 đã được triển khai nhằm nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân, đồng thời phát triển cơ sở hạ tầng hiện đại, trong đó giao thông nông thôn là một trong 19 tiêu chí quan trọng.

Tuy nhiên, thực trạng thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn tại Lạng Sơn còn nhiều khó khăn do địa hình đồi núi phức tạp, dân cư phân bố thưa thớt, nguồn vốn ngân sách hạn chế và đời sống người dân còn thấp. Tỷ lệ cứng hóa đường giao thông nông thôn chưa đạt yêu cầu, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp tăng cường thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông trong chương trình XDNTM trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đến năm 2025, nhằm nâng cao tỷ lệ cứng hóa đường giao thông, cải thiện điều kiện đi lại và thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn trong chương trình XDNTM tại tỉnh Lạng Sơn, phân tích số liệu từ năm 2015 đến nay, đồng thời đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương và các nhà đầu tư trong việc huy động nguồn lực tài chính, góp phần phát triển bền vững vùng nông thôn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, kinh tế chính trị Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về phát triển kinh tế xã hội, kết hợp với các quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nước về thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn trong chương trình XDNTM.

Hai mô hình nghiên cứu chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình thu hút vốn đầu tư: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thu hút vốn đầu tư như điều kiện tự nhiên, chính sách hỗ trợ, năng lực quản lý địa phương và nhận thức cộng đồng.

  2. Mô hình phát triển hạ tầng giao thông nông thôn: Tập trung vào vai trò của hệ thống giao thông trong phát triển kinh tế - xã hội nông thôn, bao gồm các khái niệm về vốn đầu tư, cơ chế chính sách thu hút vốn và các hình thức huy động nguồn lực.

Các khái niệm chính bao gồm: vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông, thu hút vốn đầu tư, chương trình xây dựng nông thôn mới, giao thông nông thôn, và các tiêu chí đánh giá hiệu quả thu hút vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích và hệ thống hóa các tài liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật, số liệu thống kê của UBND tỉnh Lạng Sơn, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Giao thông Vận tải và các nguồn tin cậy khác.

Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp được thực hiện thông qua khảo sát bằng bảng hỏi với 80 đối tượng gồm 30 cán bộ quản lý các sở, ban ngành và 50 hộ dân trên địa bàn tỉnh, được chọn ngẫu nhiên nhằm đảm bảo tính khách quan. Các câu hỏi được thiết kế theo thang điểm 3 mức độ đánh giá, từ rất quan trọng đến không quan trọng.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá mức độ hiệu quả của các chính sách thu hút vốn đầu tư. Thời gian nghiên cứu tập trung từ năm 2015 đến 2019, với mục tiêu đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu hút vốn đầu tư còn hạn chế: Tỷ lệ cứng hóa đường giao thông nông thôn tại Lạng Sơn mới đạt khoảng 50% so với tiêu chí 100% theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới giai đoạn 2016-2020. Nguồn vốn ngân sách nhà nước chiếm khoảng 40%, trong khi vốn huy động từ doanh nghiệp và cộng đồng chỉ chiếm 60%, trong đó vốn tín dụng chiếm 30%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã 20%, vốn đóng góp của dân cư 10%.

  2. Chính sách thu hút vốn chưa đồng bộ và hiệu quả chưa cao: Khoảng 60% cán bộ quản lý đánh giá các chính sách thu hút vốn đầu tư chưa thực sự phù hợp và chưa được triển khai đồng bộ, dẫn đến tiến độ xây dựng công trình giao thông còn chậm, gây ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển nông thôn mới.

  3. Nhận thức và sự tham gia của người dân còn hạn chế: Khoảng 40% hộ dân khảo sát cho biết chưa hiểu rõ về chương trình XDNTM và vai trò của việc đóng góp vốn xây dựng giao thông, dẫn đến mức độ tham gia đóng góp và huy động nguồn lực từ cộng đồng chưa đạt kỳ vọng.

  4. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội ảnh hưởng lớn đến thu hút vốn: Địa hình đồi núi phức tạp, dân cư phân bố thưa thớt, thu nhập bình quân đầu người thấp hơn mức trung bình vùng Đông Bắc, làm tăng chi phí đầu tư và giảm sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nguồn vốn ngân sách nhà nước còn hạn chế, trong khi các hình thức huy động vốn từ doanh nghiệp và cộng đồng chưa được khai thác hiệu quả. So với các tỉnh như Quảng Ninh và Phú Yên, Lạng Sơn chưa có cơ chế ưu đãi đủ mạnh và chưa thực hiện tốt công tác cải cách thủ tục hành chính, tạo rào cản cho nhà đầu tư.

Việc nhận thức của người dân về chương trình XDNTM và vai trò của giao thông nông thôn còn thấp cũng làm giảm hiệu quả huy động nguồn lực xã hội. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ cứng hóa đường giao thông giữa Lạng Sơn và các tỉnh bạn cho thấy Lạng Sơn còn cách khá xa mục tiêu đề ra.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường tuyên truyền vận động để thu hút vốn đầu tư hiệu quả hơn. Việc áp dụng các bài học kinh nghiệm từ các địa phương thành công sẽ giúp Lạng Sơn cải thiện tình hình thu hút vốn, góp phần phát triển bền vững nông thôn mới.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ và ưu đãi đầu tư: Xây dựng chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ giải phóng mặt bằng, giảm thủ tục hành chính cho các dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn. Mục tiêu tăng tỷ lệ cứng hóa đường giao thông lên 80% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh phối hợp các sở ngành, thời gian: 2021-2025.

  2. Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh: Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, thiết lập cơ chế “một cửa” trong cấp phép đầu tư, tăng cường minh bạch và hỗ trợ nhà đầu tư. Mục tiêu giảm thời gian giải quyết thủ tục xuống dưới 30 ngày. Chủ thể: Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, thời gian: 2021-2023.

  3. Tăng cường sự tham gia của người dân vào công tác huy động nguồn lực tài chính: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức về lợi ích của giao thông nông thôn, khuyến khích đóng góp tự nguyện về tiền, ngày công và vật liệu xây dựng. Mục tiêu tăng tỷ lệ đóng góp của dân cư lên 20% tổng vốn đầu tư. Chủ thể: UBND xã, các tổ chức đoàn thể, thời gian: liên tục từ 2021.

  4. Đa dạng hóa các nguồn vốn đầu tư, huy động vốn tín dụng và hợp tác công - tư (PPP): Khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư theo các hình thức BOT, BT, đồng thời tăng cường vay vốn tín dụng ưu đãi cho các dự án giao thông nông thôn. Mục tiêu tăng vốn đầu tư ngoài ngân sách lên 50% tổng vốn. Chủ thể: Sở Giao thông Vận tải, Sở Tài chính, thời gian: 2021-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp hiểu rõ cơ chế, chính sách thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn, từ đó xây dựng kế hoạch và triển khai hiệu quả chương trình XDNTM.

  2. Nhà đầu tư và doanh nghiệp: Cung cấp thông tin về môi trường đầu tư, các chính sách ưu đãi và tiềm năng phát triển hạ tầng giao thông nông thôn tại Lạng Sơn, hỗ trợ quyết định đầu tư.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu về phát triển kinh tế nông thôn, quản lý đầu tư công và chính sách phát triển hạ tầng.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về vai trò của giao thông nông thôn trong phát triển kinh tế - xã hội, khuyến khích tham gia đóng góp và giám sát các dự án xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao giao thông nông thôn lại quan trọng trong chương trình xây dựng nông thôn mới?
    Giao thông nông thôn tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất, lưu thông hàng hóa, tiếp cận dịch vụ y tế, giáo dục và nâng cao đời sống người dân. Ví dụ, đường bê tông hóa giúp giảm thời gian vận chuyển nông sản và tăng thu nhập cho nông dân.

  2. Nguồn vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn chủ yếu đến từ đâu?
    Nguồn vốn gồm ngân sách nhà nước (khoảng 40%), vốn doanh nghiệp và cộng đồng (khoảng 60%), trong đó có vốn tín dụng, vốn đóng góp của dân và vốn đầu tư trực tiếp. Việc huy động đa dạng nguồn vốn giúp tăng hiệu quả đầu tư.

  3. Những khó khăn chính trong thu hút vốn đầu tư tại Lạng Sơn là gì?
    Khó khăn gồm địa hình đồi núi phức tạp, dân cư thưa thớt, nguồn vốn ngân sách hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp và nhận thức của người dân còn hạn chế, làm giảm sức hấp dẫn đối với nhà đầu tư.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả thu hút vốn đầu tư xây dựng giao thông nông thôn?
    Cần hoàn thiện chính sách ưu đãi, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường tuyên truyền vận động người dân, đa dạng hóa nguồn vốn và phát triển nguồn nhân lực quản lý dự án.

  5. Có thể áp dụng kinh nghiệm từ địa phương khác như thế nào cho Lạng Sơn?
    Lạng Sơn có thể học tập kinh nghiệm của Quảng Ninh về cải cách thủ tục hành chính và hỗ trợ nhà đầu tư, cũng như mô hình “Nhà nước và nhân dân cùng làm” của Phú Yên để huy động nguồn lực xã hội hiệu quả.

Kết luận

  • Giao thông nông thôn là yếu tố then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nông thôn mới tại tỉnh Lạng Sơn.
  • Thực trạng thu hút vốn đầu tư còn nhiều hạn chế do điều kiện tự nhiên, chính sách chưa đồng bộ và nhận thức cộng đồng thấp.
  • Luận văn đã phân tích chi tiết các nguồn vốn, cơ chế chính sách và nhân tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư xây dựng công trình giao thông nông thôn.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, cải thiện môi trường đầu tư, tăng cường sự tham gia của người dân và đa dạng hóa nguồn vốn nhằm nâng cao hiệu quả thu hút vốn đến năm 2025.
  • Kêu gọi các cấp chính quyền, nhà đầu tư và cộng đồng dân cư cùng phối hợp thực hiện để phát triển bền vững hệ thống giao thông nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới thành công.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng tỉnh Lạng Sơn cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức các hội nghị, tập huấn nâng cao năng lực quản lý và tuyên truyền sâu rộng trong cộng đồng. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật, liên hệ với Ban Quản lý chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh Lạng Sơn.