Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư công đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19 năm 2020. Theo Tổng cục Thống kê, vốn đầu tư toàn xã hội năm 2020 ước đạt khoảng 2.159,51 nghìn tỷ đồng, tăng 5,7% so với năm trước và chiếm 34,4% GDP, trong đó vốn khu vực nhà nước chiếm 33,7%. Thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, với vị trí địa lý thuận lợi và tiềm năng phát triển kinh tế biển, đã triển khai nhiều dự án đầu tư công nhằm cải thiện kết cấu hạ tầng và nâng cao đời sống nhân dân. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công tại địa phương này còn tồn tại nhiều hạn chế như giám sát yếu kém, thất thoát vốn, chậm tiến độ dự án và thiếu đồng bộ trong ban hành văn bản pháp luật.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý đầu tư công trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn giai đoạn 2016-2020, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quản lý nhà nước đối với các dự án đầu tư phát triển sử dụng vốn ngân sách nhà nước do cơ quan quản lý cấp huyện thực hiện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho lãnh đạo địa phương trong công tác quản lý đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn áp dụng hai khung lý thuyết chính: Khung chẩn đoán quản lý đầu tư công của Anand Rajaram và cộng sự (2010) và mô hình quản trị công dựa trên kết quả (Results Based Management) của Liên Hiệp Quốc (2002). Khung chẩn đoán của Anand Rajaram bao gồm các giai đoạn: định hướng đầu tư, thẩm định dự án, lựa chọn và lập ngân sách, triển khai, điều chỉnh, vận hành và đánh giá dự án. Mô hình quản trị công dựa trên kết quả tập trung vào việc xác định mục tiêu chiến lược, chi tiết hóa kết quả mong đợi, giám sát và đo lường thực hiện, đồng thời cải thiện trách nhiệm và minh bạch.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đầu tư công, quản lý đầu tư công, hiệu quả đầu tư công, giám sát và đánh giá đầu tư, cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công như pháp luật, kinh tế - xã hội, năng lực quản lý và đội ngũ cán bộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê, báo cáo tổng kết, quy hoạch, văn bản pháp luật và các tài liệu liên quan thu thập từ UBND thị xã Hoài Nhơn, các phòng ban liên quan và thư viện Đại học Quy Nhơn. Cỡ mẫu nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư công giai đoạn 2016-2020 trên địa bàn thị xã.

Phương pháp phân tích sử dụng kết hợp phân tích định lượng và định tính. Phân tích định lượng dựa trên số liệu thống kê về vốn đầu tư, tiến độ, chất lượng dự án và các chỉ tiêu quản lý. Phân tích định tính dựa trên đánh giá thực trạng quản lý, phỏng vấn chuyên gia và so sánh với kinh nghiệm quản lý đầu tư công của các địa phương khác như thành phố Quy Nhơn và thị xã Đức Phổ. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2021 đến tháng 3/2022, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý thông tin, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng và quy mô đầu tư công: Giai đoạn 2016-2020, vốn đầu tư công trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn chiếm khoảng 30-35% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, với tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm khoảng 6%. Cơ cấu nguồn vốn chủ yếu là ngân sách nhà nước cấp trung ương và địa phương, trong đó vốn trung ương chiếm khoảng 60%.

  2. Thực trạng quản lý đầu tư công: Bộ máy quản lý nhà nước về đầu tư công tại thị xã gồm UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước và các chủ đầu tư dự án. Tuy nhiên, công tác phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế, dẫn đến giám sát và kiểm soát vốn đầu tư chưa chặt chẽ. Tỷ lệ dự án chậm tiến độ chiếm khoảng 25%, trong đó nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý yếu và thủ tục hành chính phức tạp.

  3. Chất lượng và hiệu quả dự án: Khoảng 20% dự án đầu tư công chưa đảm bảo chất lượng theo tiêu chuẩn kỹ thuật, gây lãng phí nguồn lực. Việc đánh giá, giám sát và thanh tra đầu tư công chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện, dẫn đến tình trạng thất thoát vốn và hiệu quả kinh tế - xã hội chưa cao.

  4. Văn bản pháp luật và quy trình quản lý: Việc ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về đầu tư công còn chậm và chưa đồng bộ. Quy trình lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh kế hoạch đầu tư chưa được chuẩn hóa, gây khó khăn trong quản lý và giám sát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do năng lực quản lý của các cơ quan và cán bộ còn yếu, thiếu chuyên môn sâu về đầu tư công. So với kinh nghiệm quản lý đầu tư công tại thành phố Quy Nhơn và thị xã Đức Phổ, thị xã Hoài Nhơn chưa phát huy hiệu quả công tác quy hoạch và kiểm soát tiến độ dự án. Việc thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành và chưa chú trọng công tác giám sát, đánh giá dự án là điểm yếu lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ vốn đầu tư công theo năm, bảng so sánh tiến độ và chất lượng dự án giữa các địa phương, cũng như biểu đồ phân tích các nguyên nhân chậm tiến độ và thất thoát vốn. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hoàn thiện khung pháp lý và nâng cao năng lực quản lý để đảm bảo hiệu quả đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy quản lý đầu tư công: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý đầu tư công tại thị xã Hoài Nhơn, đặc biệt là kỹ năng thẩm định, giám sát và đánh giá dự án. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do UBND thị xã phối hợp với các cơ sở đào tạo thực hiện.

  2. Xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch đầu tư công đồng bộ: Rà soát, cập nhật quy hoạch đầu tư công phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và địa phương. Đảm bảo kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 được phê duyệt và thực hiện nghiêm túc. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã và các phòng ban liên quan, hoàn thành trong năm 2023.

  3. Tăng cường công tác giám sát, đánh giá và thanh tra đầu tư công: Thiết lập hệ thống giám sát đầu tư công minh bạch, thường xuyên và có sự tham gia của cộng đồng. Tổ chức đánh giá giữa kỳ và cuối kỳ các dự án đầu tư công để kịp thời điều chỉnh. Thời gian triển khai liên tục trong giai đoạn 2022-2025, do Phòng Tài chính - Kế hoạch và Ban Thanh tra nhân dân chủ trì.

  4. Hoàn thiện khung pháp lý và quy trình quản lý đầu tư công: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư công để phù hợp với thực tiễn địa phương. Chuẩn hóa quy trình lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh kế hoạch đầu tư công. Chủ thể thực hiện là UBND tỉnh Bình Định phối hợp với các sở ngành, hoàn thành trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ quản lý địa phương: Giúp nâng cao nhận thức và năng lực quản lý đầu tư công, từ đó cải thiện hiệu quả sử dụng vốn đầu tư tại thị xã Hoài Nhơn và các địa phương tương tự.

  2. Các cơ quan chuyên môn về đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính sách, quy trình quản lý đầu tư công phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý công: Là tài liệu tham khảo quý giá trong nghiên cứu về quản lý đầu tư công cấp huyện, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới quản lý nhà nước.

  4. Các tổ chức giám sát và cộng đồng dân cư: Nâng cao hiểu biết về vai trò và quy trình quản lý đầu tư công, từ đó tham gia giám sát hiệu quả các dự án đầu tư công tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công là gì và tại sao nó quan trọng?
    Quản lý đầu tư công là quá trình tổ chức, điều chỉnh và giám sát các hoạt động đầu tư sử dụng vốn nhà nước nhằm đảm bảo hiệu quả kinh tế - xã hội. Nó quan trọng vì giúp tránh thất thoát, lãng phí vốn và thúc đẩy phát triển bền vững.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý đầu tư công tại thị xã Hoài Nhơn là gì?
    Khó khăn gồm năng lực quản lý còn hạn chế, phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả, thủ tục hành chính phức tạp, giám sát và đánh giá dự án chưa thường xuyên, dẫn đến chậm tiến độ và chất lượng dự án chưa đảm bảo.

  3. Luận văn đề xuất giải pháp nào để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công?
    Các giải pháp gồm hoàn thiện bộ máy quản lý, xây dựng quy hoạch và kế hoạch đầu tư đồng bộ, tăng cường giám sát, đánh giá và thanh tra, cũng như hoàn thiện khung pháp lý và quy trình quản lý.

  4. Vai trò của cộng đồng trong giám sát đầu tư công như thế nào?
    Cộng đồng có thể tham gia giám sát thông qua các ban giám sát đầu tư cộng đồng, phản ánh kịp thời các vi phạm, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  5. Năng lực quản lý ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả đầu tư công?
    Năng lực quản lý yếu kém dẫn đến lập kế hoạch không chính xác, giám sát lỏng lẻo, tiến độ dự án chậm và chất lượng công trình thấp, gây thất thoát vốn và giảm hiệu quả kinh tế - xã hội.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đầu tư công cấp huyện, tập trung nghiên cứu tại thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định.
  • Đã đánh giá thực trạng quản lý đầu tư công giai đoạn 2016-2020, chỉ ra các tồn tại như giám sát yếu, chậm tiến độ và chất lượng dự án chưa đảm bảo.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện quy hoạch, tăng cường giám sát và hoàn thiện khung pháp lý.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, là tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác nhằm hoàn thiện công tác quản lý đầu tư công toàn diện.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại thị xã Hoài Nhơn và các địa phương tương tự.