Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, đặc biệt là các công trình giao thông tại tỉnh Thái Nguyên. Trong giai đoạn 2018-2020, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Thái Nguyên (BQLDAGT) đã quản lý nhiều dự án trọng điểm, góp phần nâng cao chất lượng hạ tầng giao thông, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, thực trạng quản lý đầu tư XDCB còn tồn tại nhiều hạn chế như tỷ lệ giải ngân vốn thấp (năm 2019 chỉ đạt khoảng 60%), nợ đọng vốn cao, thời gian thi công kéo dài và nhiều công trình chưa được quyết toán kịp thời (50% công trình năm 2018 chưa quyết toán).

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tại BQLDAGT tỉnh Thái Nguyên, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án giao thông do BQLDAGT làm chủ đầu tư trong giai đoạn 2018-2020, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư xây dựng cơ bản bằng nguồn NSNN: Định nghĩa đầu tư XDCB là hoạt động xây dựng mới, mở rộng hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình, sử dụng vốn NSNN theo các nguyên tắc tiết kiệm, hiệu quả, minh bạch và đúng quy định pháp luật.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm ba giai đoạn chính là chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư và kết thúc đầu tư, với các nội dung quản lý tương ứng như lập kế hoạch vốn, tổ chức đấu thầu, giám sát thi công, nghiệm thu và quyết toán.

  • Các khái niệm chính: Quản lý đầu tư XDCB, vốn ngân sách nhà nước, giải ngân vốn đầu tư, quyết toán dự án, giám sát và kiểm tra đầu tư, hiệu quả sử dụng vốn đầu tư.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập thông tin thứ cấp từ các báo cáo của UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, BQLDAGT tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2018-2020; thông tin sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn 165 cán bộ, nhân viên và các bên liên quan trong quản lý dự án.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phương pháp so sánh để phân tích sự khác biệt theo năm và lĩnh vực; áp dụng thang đo Likert 5 cấp độ để đánh giá các yếu tố quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2021, phân tích và đề xuất giải pháp dựa trên kết quả thực tế và kinh nghiệm quản lý tại các địa phương khác.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu nguồn nhân lực tại BQLDAGT: Số lượng cán bộ, nhân viên giai đoạn 2018-2020 ổn định với tỷ lệ cán bộ có trình độ đại học và trên đại học chiếm khoảng 70%, tuy nhiên vẫn còn thiếu hụt về kỹ năng chuyên môn và chứng chỉ nghề nghiệp cần thiết.

  2. Thực trạng phân bổ và giải ngân vốn NSNN: Tổng vốn đầu tư XDCB giai đoạn 2018-2020 có xu hướng tăng, trong đó ngân sách trung ương chiếm khoảng 60%, ngân sách địa phương chiếm 40%. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư năm 2019 chỉ đạt khoảng 60% kế hoạch, thấp hơn so với yêu cầu, gây ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  3. Quản lý đầu tư trong các giai đoạn dự án: Công tác lập kế hoạch và thẩm định dự án được thực hiện tương đối đầy đủ, nhưng công tác kiểm tra, giám sát thi công và thanh toán vốn còn nhiều hạn chế, dẫn đến tình trạng kéo dài thời gian thi công và chậm quyết toán.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư: Bao gồm yếu tố khách quan như hệ thống chính sách pháp luật chưa đồng bộ, điều kiện kinh tế - xã hội và tự nhiên của địa phương; yếu tố chủ quan như năng lực và trách nhiệm của cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các bên liên quan còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc quản lý đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tại BQLDAGT tỉnh Thái Nguyên còn nhiều tồn tại, đặc biệt là trong công tác giải ngân vốn và giám sát thi công. Nguyên nhân chủ yếu do quy trình quản lý chưa đồng bộ, năng lực cán bộ chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu, cùng với sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. So sánh với kinh nghiệm quản lý tại các địa phương như Hà Nội và Hà Nam, việc tập trung cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng cường giám sát là những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giải ngân vốn theo năm, bảng phân tích cơ cấu nguồn nhân lực theo trình độ và độ tuổi, cũng như biểu đồ đánh giá mức độ hài lòng của cán bộ về các khâu quản lý dự án. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và hạn chế trong công tác quản lý đầu tư XDCB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện chính sách quản lý Nhà nước về đầu tư XDCB: Rà soát, cập nhật và đồng bộ các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đầu tư XDCB, giảm thiểu thủ tục hành chính phức tạp, tăng cường minh bạch và công khai thông tin dự án. Thời gian thực hiện: 1-2 năm, chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho cán bộ BQLDAGT, đặc biệt chú trọng kỹ năng kiểm tra, giám sát và quản lý tài chính. Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 3 năm tới, chủ thể: BQLDAGT phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát quản lý đầu tư XDCB: Thiết lập bộ phận kiểm tra chuyên trách, áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát tiến độ và chất lượng công trình, thực hiện kiểm toán định kỳ các dự án. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì thường xuyên, chủ thể: BQLDAGT, Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước.

  4. Nâng cao hiệu quả quản lý thanh toán và quyết toán: Rà soát quy trình thanh toán, đảm bảo thanh toán kịp thời, minh bạch, đồng thời đẩy nhanh tiến độ quyết toán dự án để tránh tồn đọng vốn. Thời gian thực hiện: 1 năm, chủ thể: BQLDAGT, Kho bạc Nhà nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và chủ đầu tư: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong quản lý đầu tư XDCB, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý vốn NSNN.

  2. Lãnh đạo các cơ quan tài chính, kế hoạch và đầu tư: Sử dụng luận văn làm cơ sở để điều chỉnh chính sách, quy trình phân bổ và giám sát vốn đầu tư công.

  3. Nhà thầu, tư vấn thiết kế và giám sát: Hiểu rõ yêu cầu quản lý, phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư để đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Tham khảo tài liệu nghiên cứu thực tiễn về quản lý đầu tư công, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN là gì?
    Quản lý đầu tư XDCB từ NSNN là quá trình tổ chức, điều phối và giám sát việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước để xây dựng, mở rộng hoặc cải tạo các công trình nhằm đảm bảo hiệu quả, đúng tiến độ và tuân thủ pháp luật.

  2. Tại sao tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB tại Thái Nguyên thấp?
    Nguyên nhân chính gồm thủ tục hành chính phức tạp, năng lực quản lý còn hạn chế, sự phối hợp giữa các bên chưa hiệu quả và các yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, thời tiết ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

  3. Các giai đoạn quản lý dự án đầu tư xây dựng gồm những bước nào?
    Gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị đầu tư (lập kế hoạch, thẩm định dự án), thực hiện đầu tư (đấu thầu, thi công, giám sát, thanh toán) và kết thúc đầu tư (nghiệm thu, quyết toán, bàn giao).

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư XDCB từ NSNN?
    Cần hoàn thiện chính sách pháp luật, nâng cao năng lực nguồn nhân lực, tăng cường kiểm tra giám sát, cải tiến quy trình thanh toán và quyết toán, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý đầu tư XDCB tại Thái Nguyên?
    Chủ yếu là Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Thái Nguyên, phối hợp với các cơ quan quản lý nhà nước như Sở Tài chính, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Kho bạc Nhà nước và UBND tỉnh.

Kết luận

  • Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN tại BQLDAGT tỉnh Thái Nguyên còn nhiều tồn tại như tỷ lệ giải ngân thấp, tiến độ thi công kéo dài và công tác quyết toán chậm.
  • Năng lực nguồn nhân lực và sự phối hợp giữa các bên là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý đầu tư XDCB.
  • Cần hoàn thiện chính sách pháp luật, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình giao thông.
  • Khuyến nghị các cơ quan quản lý và chủ đầu tư triển khai ngay các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới để thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông bền vững tại Thái Nguyên.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và cán bộ liên quan nên áp dụng các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước.