Tổng quan nghiên cứu
Đầu tư xây dựng cơ bản (ĐTXDCB) từ nguồn vốn ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, đặc biệt tại các địa phương miền núi như huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình. Trong giai đoạn 2020-2022, huyện Tân Lạc đã triển khai nhiều dự án ĐTXDCB với tổng nguồn vốn đầu tư toàn xã hội đạt khoảng 2.548 tỷ đồng, góp phần nâng cao cơ sở hạ tầng và đời sống người dân. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN còn tồn tại nhiều hạn chế như tiến độ dự án chậm, giải ngân vốn thấp, và hiệu quả đầu tư chưa cao.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về ĐTXDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Tân Lạc trong giai đoạn 2020-2022, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý này trong giai đoạn 2023-2025. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lý quy hoạch, lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt dự án, công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, đấu thầu, quản lý dự án, giám sát và thanh tra đầu tư xây dựng cơ bản.
Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ hoạt động quản lý nhà nước về ĐTXDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình, với dữ liệu thu thập từ các cơ quan quản lý địa phương và khảo sát 100 cán bộ, nhà thầu liên quan. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, thúc đẩy phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản, bao gồm:
Lý thuyết quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản: ĐTXDCB là hoạt động đầu tư tạo ra tài sản cố định phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đòi hỏi vốn lớn, thời gian dài và chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội. Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này là sự tác động của bộ máy quản lý nhằm đảm bảo dự án đầu tư đạt mục tiêu, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.
Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng cơ bản: Quản lý dự án bao gồm các giai đoạn từ quy hoạch, lập kế hoạch, thẩm định, phê duyệt, thi công, giám sát, nghiệm thu đến quyết toán. Mô hình nhấn mạnh sự phối hợp đa ngành, đa cấp và sự minh bạch trong quản lý.
Khái niệm chính: ĐTXDCB, nguồn vốn ngân sách nhà nước, quản lý nhà nước, giải phóng mặt bằng, đấu thầu, giám sát và thanh tra đầu tư xây dựng.
Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các cơ quan quản lý nhà nước tại huyện Tân Lạc như Văn phòng UBND, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban Quản lý dự án ĐTXD và Phát triển quỹ đất, cùng các văn bản pháp luật liên quan. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 100 cán bộ, nhà thầu tư vấn, thi công có liên quan đến công tác quản lý ĐTXDCB từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn huyện.
Phương pháp chọn mẫu: Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các đối tượng có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Tân Lạc, đảm bảo tính đại diện cho các phòng ban, đơn vị thi công và các xã, thị trấn.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng dựa trên thang đo Likert để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác quản lý nhà nước về ĐTXDCB. Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá thực trạng dựa trên số liệu thu thập được. Ngoài ra, phân tích định tính được áp dụng để giải thích nguyên nhân và đề xuất giải pháp.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2020-2022 với khảo sát thực hiện tháng 4/2023, các giải pháp đề xuất hướng tới giai đoạn 2023-2025.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng công tác quản lý quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư: Khoảng 85% dự án ĐTXDCB trên địa bàn huyện được lập quy hoạch chi tiết và kế hoạch đầu tư trung hạn phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 15% dự án chưa đảm bảo tính khả thi cao, dẫn đến điều chỉnh kế hoạch trong quá trình thực hiện.
Công tác thẩm định, phê duyệt dự án và lựa chọn nhà thầu: Tỷ lệ dự án được thẩm định và phê duyệt đúng quy trình đạt trên 90%. Việc lựa chọn nhà thầu được thực hiện theo quy định đấu thầu công khai, minh bạch, góp phần tiết kiệm khoảng 10-15% chi phí so với dự toán ban đầu.
Giải phóng mặt bằng và quản lý dự án: Công tác bồi thường giải phóng mặt bằng được thực hiện đúng quy định, tuy nhiên tiến độ giải phóng mặt bằng chậm trung bình 3-6 tháng so với kế hoạch, ảnh hưởng đến tiến độ thi công. Quản lý dự án còn tồn tại hạn chế về năng lực cán bộ và phối hợp liên ngành, dẫn đến một số công trình chậm tiến độ và phát sinh chi phí.
Giám sát, thanh tra và quyết toán dự án: Tỷ lệ dự án được giám sát, thanh tra đạt khoảng 75%, trong đó có 20% dự án phát hiện sai phạm nhỏ và được xử lý kịp thời. Công tác quyết toán vốn đầu tư xây dựng công trình hoàn thành còn chậm, trung bình kéo dài 6-9 tháng sau khi dự án kết thúc.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong hệ thống văn bản pháp luật và quy trình quản lý, cũng như năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ quản lý nhà nước tại địa phương còn hạn chế. So với một số địa phương như huyện Sông Mã (Sơn La) và huyện Ba Vì (Hà Nội), nơi có công tác cải cách hành chính và phân cấp quản lý đầu tư xây dựng cơ bản hiệu quả hơn, huyện Tân Lạc cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ và hoàn thiện cơ chế phối hợp liên ngành.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ, biểu đồ tròn phân bổ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, và bảng tổng hợp số liệu giải ngân vốn đầu tư qua các năm 2020-2022 để minh họa rõ nét thực trạng và xu hướng.
Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của quản lý nhà nước trong việc đảm bảo hiệu quả đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời chỉ ra các điểm nghẽn cần khắc phục để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn NSNN tại huyện Tân Lạc.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy trình quản lý: Cần rà soát, bổ sung và đồng bộ các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là các quy định về thẩm định, phê duyệt dự án và giải phóng mặt bằng. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Hòa Bình phối hợp với các sở ngành liên quan.
Nâng cao năng lực cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ quản lý dự án, cán bộ thẩm định và giám sát đầu tư tại huyện Tân Lạc. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn năng lực lên trên 90% trong năm 2024. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Lâm nghiệp phối hợp với UBND huyện Tân Lạc.
Đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính và tăng cường phối hợp liên ngành: Rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục đầu tư, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng và phê duyệt dự án, nhằm nâng cao tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ lên ít nhất 85% trong giai đoạn 2023-2025. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Tân Lạc và các phòng ban chuyên môn.
Tăng cường công tác giám sát, thanh tra và quyết toán dự án: Thiết lập hệ thống giám sát liên tục, tăng cường thanh tra chuyên ngành và xử lý nghiêm các sai phạm để giảm thiểu thất thoát, lãng phí vốn đầu tư. Mục tiêu hoàn thành quyết toán dự án trong vòng 6 tháng sau khi kết thúc dự án. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng, Sở Tài chính và UBND huyện Tân Lạc.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý nhà nước tại các cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, áp dụng các giải pháp cải tiến công tác quản lý vốn NSNN.
Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh: Tham khảo để hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật, quy trình quản lý và chính sách hỗ trợ đầu tư xây dựng cơ bản phù hợp với điều kiện địa phương.
Các nhà thầu, tư vấn xây dựng và đơn vị thi công: Hiểu rõ quy trình quản lý, yêu cầu pháp lý và các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng dự án nhằm nâng cao hiệu quả thi công và phối hợp với cơ quan quản lý.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư xây dựng cơ bản tại địa phương miền núi, cung cấp cơ sở khoa học cho các nghiên cứu tiếp theo.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
Quản lý nhà nước về ĐTXDCB là sự tác động của bộ máy quản lý nhà nước nhằm đảm bảo các dự án đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN được thực hiện đúng quy trình, hiệu quả và tuân thủ pháp luật. Ví dụ, quản lý quy hoạch, thẩm định dự án, giám sát thi công và quyết toán vốn.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Tân Lạc?
Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, sự đồng bộ của hệ thống văn bản pháp luật, sự phối hợp liên ngành, điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội địa phương. Khảo sát cho thấy năng lực cán bộ và thủ tục hành chính phức tạp là những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất.Tại sao tiến độ giải phóng mặt bằng thường chậm?
Nguyên nhân do quy trình bồi thường, hỗ trợ tái định cư còn phức tạp, thiếu nguồn lực và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các cơ quan liên quan. Điều này làm ảnh hưởng đến tiến độ thi công và hiệu quả đầu tư dự án.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản?
Cần hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường giám sát, đào tạo cán bộ, cải cách thủ tục hành chính và đảm bảo minh bạch trong đấu thầu, quyết toán dự án. Ví dụ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án giúp theo dõi tiến độ và chi phí chính xác hơn.Luận văn có đề xuất giải pháp gì cho giai đoạn 2023-2025?
Đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường giám sát và thanh tra dự án nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Tân Lạc.
Kết luận
- Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn ngân sách nhà nước tại huyện Tân Lạc có nhiều thành tựu nhưng còn tồn tại hạn chế về tiến độ, năng lực cán bộ và thủ tục hành chính.
- Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm năng lực quản lý, hệ thống pháp luật chưa đồng bộ và điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội đặc thù của địa phương.
- Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2023-2025, tập trung vào hoàn thiện pháp luật, đào tạo cán bộ, cải cách thủ tục và tăng cường giám sát.
- Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý đầu tư xây dựng cơ bản tại các địa phương miền núi.
- Đề nghị các cơ quan chức năng sớm triển khai các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn NSNN, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của huyện Tân Lạc.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần tổ chức hội thảo, tập huấn và xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp trong năm 2023 nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.