Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2017-2021, thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên đã chứng kiến sự tăng trưởng kinh tế ổn định với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đạt khoảng 13,16%/năm, vượt mục tiêu đề ra trên 12%/năm. Tổng mức đầu tư toàn xã hội trong giai đoạn này đạt khoảng 33.734 tỷ đồng, tăng gấp 2,54 lần so với giai đoạn 2008-2012. Trong đó, vốn đầu tư phát triển từ ngân sách nhà nước (NSNN) chiếm 57,9%, tương đương 19.537,35 tỷ đồng, thể hiện vai trò quan trọng của nguồn vốn này trong phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ NSNN tại thành phố vẫn còn nhiều tồn tại như phân bổ vốn chưa hợp lý, thủ tục hành chính phức tạp, dẫn đến thất thoát, lãng phí và nhiều công trình bị bỏ dở.
Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại thành phố Điện Biên Phủ nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn, giảm thiểu thất thoát và lãng phí. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2021, với trọng tâm là các quy trình lập kế hoạch, cấp phát, thanh toán, quyết toán và kiểm soát vốn đầu tư. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương trong việc nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại vùng Tây Bắc.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước, bao gồm:
- Lý thuyết quản lý vốn đầu tư công: Nhấn mạnh vai trò của quản lý vốn đầu tư công trong việc đảm bảo sử dụng vốn hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích, đồng thời ngăn ngừa thất thoát, lãng phí.
- Mô hình chu trình quản lý vốn đầu tư XDCB: Bao gồm các bước lập kế hoạch, phân bổ vốn, cấp phát, thanh toán, quyết toán và kiểm soát vốn, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả trong quản lý.
- Khái niệm về hiệu quả đầu tư công: Đánh giá dựa trên các chỉ tiêu như tỷ lệ giải ngân vốn, tỷ lệ tạm ứng, tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành và mức độ thất thoát, lãng phí vốn.
Các khái niệm chính được sử dụng gồm: vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN, quản lý vốn đầu tư công, kế hoạch vốn đầu tư, quyết toán vốn đầu tư, và kiểm soát vốn đầu tư.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND thành phố Điện Biên Phủ, Kho bạc Nhà nước, Phòng Tài chính – Kế hoạch, Chi cục Thống kê và các kết luận thanh tra, kiểm toán trong giai đoạn 2017-2021. Thông tin sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý nhà nước và các doanh nghiệp tham gia dự án đầu tư xây dựng cơ bản.
Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và đồ thị nhằm đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB. Cỡ mẫu phỏng vấn gồm hơn 15 cán bộ quản lý và chuyên viên liên quan, được chọn theo phương pháp chọn mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng quản lý vốn đầu tư. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 4 đến tháng 5 năm 2021.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư XDCB từ NSNN đạt khoảng 85-90% kế hoạch hàng năm, cho thấy việc sử dụng vốn tương đối kịp thời nhưng vẫn còn tồn tại vốn chưa được giải ngân hết, gây ứ đọng vốn. Ví dụ, năm 2019 vốn đầu tư từ NSNN bố trí là 1.127 tỷ đồng, nhưng tỷ lệ giải ngân chỉ đạt khoảng 87%.
Tỷ lệ tạm ứng vốn đầu tư chiếm khoảng 15-20% tổng số vốn đã giải ngân, phản ánh mức độ chiếm dụng vốn còn cao, tiềm ẩn nguy cơ lãng phí và thất thoát. Tỷ lệ này có xu hướng giảm nhẹ qua các năm nhưng vẫn cần kiểm soát chặt chẽ.
Tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành đạt khoảng 70-75% tổng số dự án, cho thấy công tác quyết toán còn chậm, ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu quả sử dụng vốn. Nhiều dự án hoàn thành nhưng chưa được quyết toán kịp thời, gây khó khăn trong quản lý và phân bổ vốn cho các dự án mới.
Mức độ thất thoát, lãng phí vốn đầu tư XDCB ước tính dưới 2% tổng vốn đầu tư, chủ yếu phát sinh từ khâu lập dự toán, thẩm định và quản lý chi phí chưa chặt chẽ. So với các địa phương khác, mức này tương đối thấp nhưng vẫn cần cải thiện để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các tồn tại trên bao gồm năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, quy trình thủ tục hành chính phức tạp, phối hợp giữa các phòng ban chưa đồng bộ và hệ thống kiểm soát vốn chưa hiệu quả. So với kinh nghiệm của các địa phương như thành phố Lai Châu và Sơn La, Điện Biên Phủ còn thiếu sự tập trung vốn cho các công trình ưu tiên và công tác giám sát, báo cáo đầu tư chưa nghiêm túc.
Việc tỷ lệ tạm ứng vốn còn cao phản ánh sự chưa hợp lý trong quản lý dòng tiền, dễ dẫn đến chiếm dụng vốn và giảm hiệu quả đầu tư. Tỷ lệ quyết toán dự án thấp cũng làm giảm khả năng đánh giá chính xác hiệu quả sử dụng vốn, ảnh hưởng đến kế hoạch phân bổ vốn trong các năm tiếp theo.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ giải ngân vốn theo năm, biểu đồ cơ cấu vốn tạm ứng và thanh toán, cùng bảng tổng hợp tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành để minh họa rõ nét các vấn đề quản lý vốn đầu tư XDCB tại địa phương.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập và giao kế hoạch vốn đầu tư XDCB: Tăng cường xây dựng kế hoạch trung hạn phù hợp với khả năng cân đối ngân sách, ưu tiên vốn cho các dự án trọng điểm và công trình hoàn thành, hạn chế nợ đọng. Thời gian thực hiện: ngay trong kế hoạch đầu năm; Chủ thể: UBND thành phố và các phòng ban liên quan.
Tăng cường kiểm soát và quản lý vốn tạm ứng: Áp dụng nghiêm các quy định về mức tạm ứng, thời hạn thu hồi và kiểm tra việc sử dụng vốn tạm ứng nhằm giảm thiểu chiếm dụng vốn. Thời gian: triển khai ngay và duy trì thường xuyên; Chủ thể: Phòng Tài chính – Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước.
Nâng cao hiệu quả công tác quyết toán dự án hoàn thành: Đẩy nhanh tiến độ lập, thẩm tra và phê duyệt quyết toán, đảm bảo dữ liệu đầy đủ, chính xác để phục vụ công tác đánh giá và lập kế hoạch vốn. Thời gian: hoàn thành quyết toán trong vòng 6 tháng sau khi dự án kết thúc; Chủ thể: Chủ đầu tư, Phòng Tài chính – Kế hoạch.
Tăng cường năng lực cán bộ quản lý và phối hợp liên ngành: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao phẩm chất đạo đức và kỹ năng quản lý vốn đầu tư công; đồng thời xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban để nâng cao hiệu quả quản lý. Thời gian: kế hoạch đào tạo hàng năm; Chủ thể: UBND thành phố, các cơ quan quản lý.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý vốn đầu tư: Xây dựng hệ thống quản lý thông tin đầu tư trực tuyến, minh bạch và kịp thời, giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và tăng cường giám sát. Thời gian: triển khai trong giai đoạn 2023-2025; Chủ thể: UBND thành phố, Sở Thông tin và Truyền thông.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư công, từ lập kế hoạch đến quyết toán, giảm thiểu thất thoát và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn.
Các chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý kinh tế và đầu tư công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.
Các đơn vị chủ đầu tư và doanh nghiệp xây dựng: Hiểu rõ quy trình, yêu cầu quản lý vốn đầu tư từ NSNN, từ đó nâng cao năng lực thực hiện dự án, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình.
Cơ quan thanh tra, kiểm toán và các tổ chức giám sát đầu tư công: Sử dụng luận văn làm căn cứ đánh giá, kiểm tra, giám sát việc sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản, góp phần phát hiện và ngăn ngừa sai phạm.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN là công cụ quan trọng để phát triển cơ sở hạ tầng, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống nhân dân. Ví dụ, tại Điện Biên Phủ, vốn NSNN chiếm 57,9% tổng vốn đầu tư, góp phần phát triển hạ tầng giao thông và dịch vụ.Những khó khăn chính trong quản lý vốn đầu tư XDCB tại thành phố Điện Biên Phủ là gì?
Khó khăn gồm năng lực cán bộ hạn chế, thủ tục hành chính phức tạp, phối hợp liên ngành chưa hiệu quả và tỷ lệ tạm ứng vốn cao gây chiếm dụng vốn. Điều này dẫn đến chậm tiến độ và lãng phí vốn.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công?
Cần lập kế hoạch vốn sát thực tế, ưu tiên vốn cho dự án trọng điểm, kiểm soát chặt chẽ vốn tạm ứng và đẩy nhanh tiến độ quyết toán dự án. Ứng dụng công nghệ thông tin cũng giúp minh bạch và rút ngắn thời gian xử lý.Tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành thấp ảnh hưởng thế nào đến quản lý vốn?
Tỷ lệ quyết toán thấp làm giảm khả năng đánh giá chính xác hiệu quả sử dụng vốn, gây khó khăn trong việc lập kế hoạch vốn cho các năm tiếp theo và tiềm ẩn rủi ro thất thoát vốn.Các giải pháp nào được đề xuất để hoàn thiện quản lý vốn đầu tư XDCB?
Bao gồm hoàn thiện lập kế hoạch vốn, kiểm soát vốn tạm ứng, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý vốn đầu tư.
Kết luận
- Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong phát triển kinh tế - xã hội thành phố Điện Biên Phủ, chiếm gần 58% tổng vốn đầu tư xã hội giai đoạn 2017-2021.
- Thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB còn nhiều hạn chế như tỷ lệ giải ngân chưa tối ưu, tỷ lệ tạm ứng vốn cao và tiến độ quyết toán dự án chậm.
- Nguyên nhân chủ yếu do năng lực cán bộ, quy trình thủ tục phức tạp và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan quản lý.
- Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác quản lý vốn đầu tư XDCB, tập trung vào lập kế hoạch, kiểm soát vốn, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
- Các bước tiếp theo cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công để đảm bảo phát triển bền vững.
Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách nhà nước tại thành phố Điện Biên Phủ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương!