Tổng quan nghiên cứu
Trong giai đoạn 2018-2020, Sở Y tế tỉnh Hải Dương đã nhận được nguồn chi ngân sách nhà nước (NSNN) quan trọng nhằm phục vụ công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Tổng kinh phí chi thường xuyên do ngân sách cấp cho y tế trong giai đoạn này đạt khoảng hàng trăm tỷ đồng mỗi năm, phản ánh sự quan tâm của tỉnh đối với ngành y tế. Tuy nhiên, việc quản lý chi NSNN tại Sở Y tế tỉnh Hải Dương vẫn còn nhiều tồn tại, như trang thiết bị y tế chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, thiếu hụt cán bộ chuyên môn cao, đặc biệt là cán bộ dược, và các kẽ hở trong phân bổ, quản lý, sử dụng ngân sách dẫn đến lãng phí và giảm hiệu quả.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi NSNN tại Sở Y tế tỉnh Hải Dương trong giai đoạn 2018-2020, xác định nguyên nhân các hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khoản chi thường xuyên, bao gồm lập dự toán, phân bổ, tổ chức thực hiện, quyết toán và kiểm tra, giám sát chi NSNN tại Sở Y tế tỉnh Hải Dương.
Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách công, góp phần đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành y tế tỉnh Hải Dương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý trong việc điều chỉnh chính sách và cải tiến quy trình quản lý tài chính công.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt tập trung vào quản lý chi NSNN trong lĩnh vực y tế. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Theo Luật NSNN năm 2015, ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Quản lý chi NSNN là quá trình vận dụng chính sách, pháp luật và công cụ quản lý để sử dụng nguồn vốn ngân sách hiệu quả, tiết kiệm và đúng mục đích.
Lý thuyết quản lý tài chính công: Nhấn mạnh nguyên tắc quản lý theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, kiểm soát chi qua hệ thống Kho bạc Nhà nước (KBNN). Lý thuyết này làm rõ vai trò của các chủ thể quản lý như Quốc hội, Chính phủ, Bộ Tài chính, UBND các cấp, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách trong việc đảm bảo kỷ luật tài chính và minh bạch ngân sách.
Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, quản lý chi ngân sách nhà nước, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, kiểm soát chi ngân sách, và các nguyên tắc quản lý chi NSNN như quản lý theo dự toán, tiết kiệm và hiệu quả, kiểm soát qua KBNN.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo quyết toán thu - chi ngân sách, báo cáo tổng kết ngành y tế tỉnh Hải Dương giai đoạn 2018-2020, các văn bản pháp lý liên quan và tài liệu học thuật trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhà nước.
Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm Word và Excel, sử dụng phương pháp thống kê mô tả để trình bày các chỉ tiêu chi thường xuyên NSNN, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá xu hướng và hiệu quả quản lý. Phương pháp phân tích nội dung được áp dụng để so sánh mức độ hoàn thành kế hoạch, so sánh thực tế với định mức quy định, và đánh giá công tác lập dự toán, thực hiện và quyết toán chi NSNN.
Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị trực thuộc Sở Y tế tỉnh Hải Dương và các báo cáo tài chính liên quan trong giai đoạn 2018-2020. Phương pháp chọn mẫu là tổng thể nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác của kết quả nghiên cứu. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2018 đến năm 2022, với phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2030.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng lập dự toán chi NSNN: Trong giai đoạn 2018-2020, Sở Y tế tỉnh Hải Dương đã lập dự toán chi NSNN theo đúng quy định, tuy nhiên còn tồn tại việc dự toán chủ yếu dựa trên số liệu quyết toán năm trước và ước thực hiện năm sau, chưa bám sát đầy đủ nhiệm vụ được giao. Tỷ lệ chi thường xuyên chiếm khoảng 70-80% tổng chi NSNN ngành y tế, phản ánh sự ưu tiên cho các hoạt động duy trì và phát triển dịch vụ y tế.
Phân bổ và giao dự toán: Việc phân bổ dự toán chi NSNN được thực hiện theo nguyên tắc đảm bảo các khoản chi trọng tâm, trọng điểm, đúng mục đích. Tuy nhiên, có khoảng 15% các khoản chi không được sử dụng hết hoặc vượt chi so với dự toán, gây khó khăn trong quản lý và điều hành ngân sách.
Tổ chức thực hiện dự toán chi: Các đơn vị sử dụng ngân sách đã mở tài khoản tại KBNN và thực hiện chi tiêu qua hệ thống này, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ. Tuy nhiên, việc sử dụng trang thiết bị y tế còn hạn chế, thiếu hụt cán bộ chuyên môn cao, đặc biệt là cán bộ dược, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách.
Quyết toán chi NSNN: Công tác quyết toán được thực hiện đúng quy trình, số liệu quyết toán được đối chiếu với KBNN và cơ quan tài chính, đảm bảo tính chính xác và trung thực. Tuy nhiên, tỷ lệ các khoản chi không đúng quy định bị thu hồi còn thấp, cho thấy công tác kiểm tra, giám sát cần được tăng cường.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên bao gồm năng lực quản lý và chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan tài chính, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách, cũng như các yếu tố bên ngoài như nguồn thu ngân sách hạn chế và chính sách phân bổ chưa phù hợp. So sánh với kinh nghiệm quản lý chi NSNN tại các tỉnh như Hà Nội, Bắc Giang và Quảng Ninh cho thấy, việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính, xã hội hóa dịch vụ y tế và minh bạch ngân sách đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN.
Dữ liệu có thể được trình bày qua các bảng số liệu chi tiết về dự toán, phân bổ, thực hiện và quyết toán chi NSNN giai đoạn 2018-2020, biểu đồ so sánh tỷ lệ chi không hết và vượt chi, cũng như biểu đồ thể hiện cơ cấu chi NSNN theo các nhóm mục chi.
Đề xuất và khuyến nghị
Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách: Động viên các đơn vị dự toán xây dựng dự toán dựa trên nhiệm vụ cụ thể và số liệu thực tế, tăng cường đào tạo cán bộ về kỹ năng lập dự toán. Mục tiêu nâng cao độ chính xác dự toán lên trên 90% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Y tế phối hợp Sở Tài chính.
Tăng cường phân bổ và giao dự toán chi ngân sách: Áp dụng cơ chế phân bổ dự toán theo kết quả đầu ra, ưu tiên các khoản chi trọng điểm, giảm thiểu chi không hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 2 năm, chủ thể: UBND tỉnh, Sở Tài chính và Sở Y tế.
Nâng cao chất lượng tổ chức thực hiện dự toán chi: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách, tăng cường kiểm soát chi qua KBNN, đồng thời đào tạo nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ y tế, đặc biệt là cán bộ dược. Mục tiêu giảm tỷ lệ chi vượt dự toán dưới 5% trong 3 năm. Chủ thể: Sở Y tế, KBNN.
Hoàn thiện công tác quyết toán và kiểm tra, giám sát: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát nội bộ chặt chẽ, tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tài chính, KBNN và đơn vị sử dụng ngân sách để phát hiện và xử lý kịp thời các khoản chi sai quy định. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể: Sở Tài chính, KBNN, Sở Y tế.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Lãnh đạo và cán bộ quản lý ngành y tế tỉnh Hải Dương: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý chi NSNN để nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách trong ngành.
Cán bộ tài chính, kế toán các đơn vị y tế công lập: Áp dụng các kiến thức về lập dự toán, phân bổ, thực hiện và quyết toán chi NSNN theo quy định hiện hành.
Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo các phân tích và đề xuất nhằm hoàn thiện chính sách quản lý chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực y tế.
Học viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước tại địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực y tế.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý chi ngân sách nhà nước tại Sở Y tế tỉnh Hải Dương có những khó khăn gì?
Khó khăn chính gồm hạn chế về năng lực cán bộ, thiếu trang thiết bị y tế, nguồn ngân sách hạn chế và các kẽ hở trong quản lý dẫn đến lãng phí. Ví dụ, tỷ lệ chi vượt dự toán khoảng 15% gây khó khăn trong điều hành.Phương pháp lập dự toán chi ngân sách được thực hiện như thế nào?
Dự toán được lập dựa trên nhiệm vụ được giao, số liệu quyết toán năm trước và ước thực hiện năm sau, tuân thủ các quy định của Luật NSNN và hướng dẫn của Bộ Tài chính.Vai trò của Kho bạc Nhà nước trong quản lý chi ngân sách là gì?
KBNN kiểm soát chặt chẽ các khoản chi, thực hiện thanh toán theo dự toán được giao, từ chối chi không đúng quy định, góp phần đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.Các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách là gì?
Bao gồm hoàn thiện lập dự toán, tăng cường phân bổ dự toán theo kết quả đầu ra, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường kiểm tra, giám sát.Kinh nghiệm quản lý chi ngân sách từ các tỉnh khác có thể áp dụng cho Hải Dương như thế nào?
Áp dụng cơ chế tự chủ tài chính, xã hội hóa dịch vụ y tế, minh bạch ngân sách và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý đã giúp các tỉnh như Hà Nội, Bắc Giang nâng cao hiệu quả quản lý chi NSNN.
Kết luận
- Luận văn đã phân tích chi tiết thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước tại Sở Y tế tỉnh Hải Dương giai đoạn 2018-2020, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân chủ yếu.
- Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán, phân bổ, tổ chức thực hiện và quyết toán chi NSNN, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát.
- Nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn ngân sách công, đảm bảo phát triển bền vững ngành y tế tỉnh Hải Dương.
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý và đơn vị liên quan phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp trong giai đoạn đến năm 2030.
- Kêu gọi các nhà quản lý, cán bộ tài chính và nghiên cứu sinh quan tâm, áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng quản lý chi ngân sách nhà nước trong lĩnh vực y tế.