Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước đóng vai trò thiết yếu trong việc điều chỉnh kinh tế vĩ mô, phát triển xã hội, an ninh quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Tại Việt Nam, ngân sách cấp huyện là bộ phận cấu thành quan trọng của ngân sách nhà nước, thực hiện chức năng quản lý kinh tế - xã hội ở cấp địa phương. Huyện Pác Nặm, tỉnh Bắc Kạn, là huyện miền núi vùng cao, thuộc diện huyện nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP, với nguồn thu ngân sách hạn chế trong khi nhu cầu chi tiêu phát triển kinh tế rất lớn. Tổng chi ngân sách thường xuyên của huyện trong giai đoạn 2016-2018 tăng từ 213 tỷ đồng lên 277 tỷ đồng, phản ánh sự chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều tồn tại như chi vượt dự toán, chi dàn trải, hiệu quả đầu tư thấp.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Pác Nặm trong giai đoạn 2017-2019, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác lập dự toán, chấp hành dự toán, kế toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên ngân sách cấp huyện. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý chi ngân sách nhà nước, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện: Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh. Quản lý chi thường xuyên là quá trình sử dụng các biện pháp nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Mô hình quản lý ngân sách nhà nước theo chu trình ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và kiểm tra, thanh tra. Mỗi khâu có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật trong quản lý ngân sách.

Các khái niệm chính bao gồm: chi thường xuyên ngân sách nhà nước, quản lý chi ngân sách, dự toán ngân sách, quyết toán ngân sách, thanh tra, kiểm tra ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo quyết toán chi thường xuyên ngân sách huyện Pác Nặm giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu chuyên ngành và số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp cán bộ quản lý và kế toán tại 10 xã thuộc huyện.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Kết hợp điều tra bằng bảng hỏi với thang đo Likert 5 điểm, phỏng vấn trực tiếp và thu hồi phiếu khảo sát. Cỡ mẫu gồm 13 cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và 55 cán bộ kế toán xã, tổng 68 phiếu khảo sát.

  • Phương pháp phân tích: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tổ thống kê, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Sử dụng bảng thống kê để trình bày kết quả, phân tích các chỉ tiêu về lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán và thanh tra ngân sách.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 3 đến tháng 5 năm 2020, phân tích số liệu giai đoạn 2017-2019, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán chi thường xuyên: Tỷ lệ tăng dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Pác Nặm giai đoạn 2017-2019 có xu hướng tăng, tuy nhiên công tác lập dự toán còn tồn tại hạn chế về tính chính xác và phù hợp với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Đánh giá của cán bộ quản lý và kế toán cho thấy mức độ đồng thuận về công tác lập dự toán đạt mức khá (điểm trung bình khoảng 3.8 trên thang 5).

  2. Chấp hành dự toán chi ngân sách: Tỷ lệ hoàn thành dự toán chi ngân sách thường xuyên đạt khoảng 90-95% qua các năm, tuy nhiên vẫn còn tình trạng chi vượt dự toán ở một số đơn vị. Việc phân phối nguồn vốn chưa thực sự tập trung, dẫn đến chi dàn trải và hiệu quả sử dụng ngân sách chưa cao.

  3. Công tác kế toán và quyết toán: Tỷ lệ đơn vị thực hiện quyết toán đúng yêu cầu đạt trên 85%, nhưng tỷ lệ nộp báo cáo đúng thời gian quy định chỉ khoảng 70%. Một số đơn vị còn lập báo cáo không đúng mục lục ngân sách, ảnh hưởng đến tính chính xác và minh bạch trong quản lý ngân sách.

  4. Thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên: Số đợt thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên ngân sách nhà nước tăng khoảng 15% so với năm trước, góp phần phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân các tồn tại chủ yếu do năng lực quản lý và trình độ chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, quy trình quản lý chưa đồng bộ, công nghệ thông tin ứng dụng chưa hiệu quả. So sánh với kinh nghiệm quản lý chi ngân sách tại huyện Ba Vì (Hà Nội) và huyện Sơn Dương (Tuyên Quang), việc phân cấp quản lý, cơ chế khoán chi và tăng cường kiểm tra giám sát đã giúp nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách. Kết quả nghiên cứu cho thấy việc áp dụng các biện pháp tương tự tại Pác Nặm sẽ góp phần cải thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán chi ngân sách qua các năm, bảng thống kê đánh giá mức độ thực hiện các khâu quản lý chi thường xuyên và biểu đồ tăng trưởng số đợt thanh tra, kiểm tra.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thường xuyên: Áp dụng phương pháp dự toán khoa học, bám sát kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, cập nhật định mức chi tiêu phù hợp. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, thời gian: 2021-2023, mục tiêu: tăng độ chính xác dự toán lên trên 95%.

  2. Tăng cường chấp hành dự toán và tổ chức thực hiện chi ngân sách: Phân bổ nguồn vốn tập trung, ưu tiên các lĩnh vực trọng điểm, kiểm soát chặt chẽ chi vượt dự toán. Chủ thể: UBND huyện, các đơn vị sử dụng ngân sách, thời gian: 2021-2025, mục tiêu: giảm chi vượt dự toán dưới 5%.

  3. Nâng cao chất lượng công tác kế toán và quyết toán: Đào tạo nâng cao trình độ cán bộ kế toán, áp dụng phần mềm quản lý ngân sách hiện đại, đảm bảo báo cáo đúng thời gian và đúng mục lục ngân sách. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Kho bạc Nhà nước, thời gian: 2021-2024, mục tiêu: 100% đơn vị nộp báo cáo đúng hạn.

  4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra và kiểm soát chi ngân sách: Tổ chức các đợt kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật ngân sách. Chủ thể: Thanh tra huyện, Kho bạc Nhà nước, thời gian: liên tục từ 2021, mục tiêu: tăng số đợt kiểm tra ít nhất 20% so với giai đoạn trước.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, đồng bộ dữ liệu giữa các cơ quan liên quan, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch, thời gian: 2022-2025.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện và xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách, áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy định phù hợp với điều kiện thực tế địa phương, tăng cường quản lý chi ngân sách.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện.

  4. Các tổ chức kiểm toán, thanh tra tài chính: Cung cấp cơ sở khoa học để đánh giá, kiểm tra và giám sát công tác quản lý ngân sách tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện là các khoản chi nhằm duy trì hoạt động bộ máy nhà nước, tổ chức chính trị, chính trị - xã hội và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh trên địa bàn huyện.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên ngân sách lại quan trọng?
    Quản lý chi thường xuyên giúp đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần duy trì hoạt động bộ máy nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên ngân sách tại huyện Pác Nặm?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên - kinh tế xã hội, cơ chế chính sách pháp luật, nguồn lực tài chính công, năng lực quản lý và trình độ chuyên môn cán bộ, tổ chức bộ máy quản lý và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp, sử dụng bảng hỏi Likert 5 điểm, phân tích thống kê mô tả, phân tổ, so sánh số liệu qua các năm để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách?
    Hoàn thiện lập dự toán, tăng cường chấp hành dự toán, nâng cao chất lượng kế toán quyết toán, tăng cường thanh tra kiểm tra, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích toàn diện thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Pác Nặm giai đoạn 2017-2019, chỉ ra những tồn tại và nguyên nhân chủ yếu.
  • Đã xác định các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể, khả thi nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán, chấp hành dự toán, kế toán quyết toán và thanh tra kiểm tra ngân sách.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, hỗ trợ chính quyền địa phương nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
  • Khuyến nghị triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2020-2025, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng để nâng cao chất lượng quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện.

Hãy áp dụng những kiến thức và giải pháp trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách tại địa phương bạn!