Tổng quan nghiên cứu

Quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện là một trong những nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện các chức năng của nhà nước. Tại huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên, với dân số khoảng 106.780 người và diện tích tự nhiên 25.875,8 ha, kinh tế chủ yếu dựa vào nông nghiệp, điều kiện tự nhiên còn nhiều khó khăn, việc quản lý thu NSNN gặp nhiều thách thức. Giai đoạn 2012-2016, nguồn thu ngân sách chủ yếu dựa vào các doanh nghiệp trong cụm công nghiệp Hòa An và nguồn thu từ quỹ đất, chưa đảm bảo cân đối thu - chi. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Phú Hòa, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý thu đến năm 2022. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên, phạm vi thời gian từ 2012 đến 2016 với định hướng đến năm 2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học, thực tiễn cho công tác quản lý thu NSNN cấp huyện, góp phần nâng cao hiệu quả huy động nguồn lực tài chính phục vụ phát triển địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý tài chính công, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước: Thu NSNN là quá trình nhà nước sử dụng quyền lực chính trị để huy động nguồn lực tài chính từ các thành phần kinh tế nhằm hình thành quỹ ngân sách phục vụ chi tiêu công cộng. Quản lý thu NSNN bao gồm các hoạt động lập dự toán, chấp hành dự toán, kế toán, kiểm toán và thanh tra, kiểm tra thu ngân sách.

  • Mô hình quản lý thu ngân sách cấp huyện: Tập trung vào các khâu quản lý thu như lập dự toán thu, tổ chức thu, kiểm soát thu, xử lý nợ thuế và giám sát thu ngân sách. Mô hình nhấn mạnh vai trò của các cơ quan thuế, Kho bạc Nhà nước, UBND huyện và Hội đồng nhân dân trong quản lý thu.

  • Khái niệm chính: Thu NSNN, quản lý thu NSNN cấp huyện, dự toán thu ngân sách, chấp hành dự toán, kiểm toán ngân sách, thanh tra kiểm tra thuế, nợ thuế, thất thu thuế.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các báo cáo thống kê của huyện Phú Hòa, tỉnh Phú Yên giai đoạn 2012-2016; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước, Nghị định 60/2003/NĐ-CP, Thông tư 59/2003/TT-BTC; tài liệu tham khảo từ các nghiên cứu trong và ngoài tỉnh.

  • Phương pháp phân tích: Kết hợp phân tích định tính và định lượng. Phân tích định lượng dựa trên số liệu thu ngân sách, tỷ lệ thu, cơ cấu nguồn thu, nợ thuế; phân tích định tính qua đánh giá chính sách, tổ chức bộ máy, công tác phối hợp và các nhân tố ảnh hưởng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Số liệu tổng hợp từ toàn bộ các khoản thu ngân sách trên địa bàn huyện trong giai đoạn nghiên cứu, không giới hạn mẫu nhỏ nhằm đảm bảo tính toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu trong năm 2017, phân tích và đánh giá thực trạng giai đoạn 2012-2016, đề xuất giải pháp đến năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thu ngân sách chưa đảm bảo cân đối: Tổng thu ngân sách huyện Phú Hòa giai đoạn 2012-2016 chủ yếu dựa vào thuế của các doanh nghiệp trong cụm công nghiệp Hòa An và nguồn thu từ quỹ đất. Tỷ lệ thu đạt khoảng 85-90% dự toán, chưa khai thác triệt để các nguồn thu tiềm năng khác.

  2. Cơ cấu nguồn thu chưa đa dạng: Thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế sử dụng đất chiếm tỷ trọng lớn, trong khi các khoản thu phí, lệ phí và thuế thu nhập cá nhân còn thấp, chỉ chiếm khoảng 15-20% tổng thu ngân sách.

  3. Tình hình nợ thuế và thất thu còn cao: Nợ thuế trên địa bàn chiếm khoảng 10-12% tổng số thu ngân sách, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu. Công tác thu hồi nợ và chống thất thu chưa được thực hiện đồng bộ và hiệu quả.

  4. Công tác quản lý thu còn nhiều hạn chế: Bộ máy quản lý thu ngân sách chưa đồng bộ, công tác phối hợp giữa các cơ quan thuế, Kho bạc Nhà nước và chính quyền địa phương còn yếu, dẫn đến việc lập dự toán chưa sát thực tế, kiểm tra giám sát chưa thường xuyên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do điều kiện kinh tế - xã hội của huyện còn nhiều khó khăn, đặc biệt là điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý không thuận lợi, ảnh hưởng đến phát triển sản xuất kinh doanh và nguồn thu ngân sách. So với các huyện lân cận như Đông Hòa và Tuy An, Phú Hòa có mức thu ngân sách thấp hơn do chưa khai thác hiệu quả các nguồn thu ngoài thuế và chưa áp dụng các biện pháp quản lý thu tiên tiến. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý thu cũng làm giảm hiệu quả thu ngân sách. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện cơ chế quản lý, tăng cường công tác dự báo, phân tích nguồn thu và nâng cao năng lực bộ máy quản lý thu ngân sách cấp huyện. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu nguồn thu theo năm và bảng thống kê tỷ lệ nợ thuế để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác dự báo và lập dự toán thu ngân sách sát thực tế: Sử dụng các phương pháp phân tích kinh tế - xã hội để dự báo nguồn thu chính xác, làm cơ sở giao chỉ tiêu thu cho các đơn vị. Thời gian thực hiện: hàng năm; Chủ thể: Phòng Tài chính Kế hoạch huyện phối hợp với Chi cục Thuế.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách: Khai thác hiệu quả các khoản thu phí, lệ phí, thuế thu nhập cá nhân và các nguồn thu tiềm năng khác như tài nguyên đất đai, dịch vụ công. Thời gian: 2019-2022; Chủ thể: UBND huyện, các cơ quan thuế và tài chính.

  3. Nâng cao hiệu quả công tác thu hồi nợ và chống thất thu thuế: Xây dựng kế hoạch thu hồi nợ thuế cụ thể, áp dụng các biện pháp cưỡng chế theo quy định, tăng cường thanh tra, kiểm tra các đối tượng nợ thuế. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Chi cục Thuế huyện phối hợp với các cơ quan chức năng.

  4. Củng cố tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ thuế, tài chính; cải tiến quy trình làm việc, tăng cường phối hợp liên ngành. Thời gian: 2018-2020; Chủ thể: UBND huyện, Sở Tài chính, Học viện Hành chính Quốc gia.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Triển khai hệ thống kê khai thuế điện tử, quản lý thu qua mạng, nâng cấp phần mềm quản lý thu ngân sách để tăng tính minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 2019-2022; Chủ thể: Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước huyện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công cấp huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực lập kế hoạch, tổ chức thu và giám sát thu ngân sách địa phương.

  2. Ngành Thuế và Kho bạc Nhà nước: Áp dụng các giải pháp quản lý thu, chống thất thu và thu hồi nợ thuế hiệu quả hơn.

  3. Các nhà hoạch định chính sách tài chính địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách thu phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của huyện.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành Quản lý công, Tài chính công: Tài liệu tham khảo thực tiễn về quản lý thu ngân sách cấp huyện, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý thu NSNN cấp huyện là công cụ quan trọng để huy động nguồn lực tài chính phục vụ chi tiêu công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng và nâng cao đời sống nhân dân.

  2. Những nguồn thu chính của ngân sách cấp huyện gồm những gì?
    Nguồn thu chính gồm thuế nhà đất, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân, tiền sử dụng đất, phí và lệ phí, các khoản thu từ hoạt động kinh tế của nhà nước và viện trợ không hoàn lại.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thu ngân sách cấp huyện?
    Bao gồm điều kiện tự nhiên, trình độ phát triển kinh tế, thể chế tài chính, năng lực bộ máy quản lý, ý thức chấp hành pháp luật của người nộp thuế và công tác phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu nợ thuế và thất thu thuế tại địa phương?
    Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, áp dụng biện pháp cưỡng chế thu hồi nợ, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp phát triển bền vững.

  5. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn này?
    Luận văn sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng dựa trên số liệu thống kê thu ngân sách giai đoạn 2012-2016, kết hợp nghiên cứu tài liệu, phân tích chính sách và khảo sát thực tiễn tại huyện Phú Hòa.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, làm rõ các nội dung và nhân tố ảnh hưởng.
  • Phân tích thực trạng quản lý thu NSNN tại huyện Phú Hòa giai đoạn 2012-2016 cho thấy nguồn thu chưa đa dạng, tỷ lệ thu đạt dưới 90% dự toán, nợ thuế còn cao.
  • Đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu, bao gồm tăng cường dự báo, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao năng lực bộ máy và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách cấp huyện, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Các bước tiếp theo gồm triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh chính sách phù hợp trong giai đoạn đến năm 2022.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan quản lý tài chính, thuế và chính quyền địa phương cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách, góp phần phát triển bền vững huyện Phú Hòa.