Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động đầu tư xây dựng công trình bằng ngân sách nhà nước đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Đắk Nông, một tỉnh mới thành lập từ năm 2004 và đang nhận được sự hỗ trợ lớn từ nguồn vốn đầu tư công. Giai đoạn nghiên cứu từ năm 2016 đến 2021 cho thấy, mặc dù chất lượng công trình xây dựng trên địa bàn đã có nhiều chuyển biến tích cực, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong công tác quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước. Các công trình được đầu tư chủ yếu tuân thủ các quy định pháp luật, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, mỹ thuật và công năng sử dụng, góp phần phục vụ đời sống dân sinh và phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của tỉnh. Tuy nhiên, một số dự án vẫn gặp phải các vấn đề như vi phạm quy trình kỹ thuật, giám sát chưa chặt chẽ, năng lực chủ đầu tư và các đơn vị thi công còn hạn chế, cũng như công tác báo cáo và kiểm định chất lượng chưa kịp thời và đầy đủ.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, phân tích khung pháp lý hiện hành, đồng thời đề xuất các giải pháp cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng công trình. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công, nâng cao chất lượng công trình xây dựng, góp phần phát triển bền vững cơ sở hạ tầng của tỉnh. Kết quả nghiên cứu cũng có thể làm cơ sở tham khảo cho các tỉnh Tây Nguyên và các địa phương có điều kiện tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý chất lượng công trình xây dựng, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Định nghĩa quản lý nhà nước là hoạt động quyền lực pháp lý của các cơ quan nhà nước nhằm điều chỉnh hành vi của các chủ thể trong xã hội, đảm bảo thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng là sự tác động của các cơ quan có thẩm quyền từ trung ương đến địa phương nhằm đảm bảo công trình xây dựng tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và pháp luật hiện hành.

  • Lý thuyết quản lý chất lượng công trình xây dựng: Chất lượng công trình được đánh giá dựa trên các đặc tính như công năng, độ bền, tính thẩm mỹ, an toàn, tính kinh tế và thời gian phục vụ. Quản lý chất lượng công trình bao gồm các giai đoạn từ quy hoạch, thiết kế, thi công đến nghiệm thu, bảo trì và bảo hành.

Các khái niệm chính bao gồm: công trình xây dựng, ngân sách nhà nước, công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước, quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng công trình.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp phân tích định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ các văn bản pháp luật, báo cáo quản lý dự án, hồ sơ nghiệm thu công trình, khảo sát thực trạng tại các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư trên địa bàn tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2016-2021.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tài liệu thứ cấp để xây dựng cơ sở lý luận và khung pháp lý; tổng hợp và phân tích định lượng các số liệu thực tiễn về chất lượng công trình và hiệu quả quản lý; khảo sát, phỏng vấn các cán bộ quản lý, chủ đầu tư, nhà thầu để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Lựa chọn các dự án xây dựng sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh trong giai đoạn nghiên cứu, cùng với các cơ quan quản lý và đơn vị thi công có liên quan nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2023, tập trung phân tích dữ liệu từ 2016 đến 2021, đồng thời khảo sát thực tế và phỏng vấn trong quý I và II năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiện trạng quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng: Khoảng 85% công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Đắk Nông tuân thủ các quy định về chất lượng và được nghiệm thu đúng quy trình. Tuy nhiên, khoảng 15% công trình còn tồn tại các khiếm khuyết kỹ thuật, phải xử lý bổ sung sau nghiệm thu.

  2. Khung pháp lý và thực thi: Các văn bản pháp luật như Luật Xây dựng 2014, Nghị định số 15/2021/NĐ-CP và Nghị định số 06/2021/NĐ-CP đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, việc áp dụng và giám sát thực thi còn chưa đồng bộ, dẫn đến một số vi phạm về chất lượng và tiến độ thi công.

  3. Năng lực và tổ chức bộ máy quản lý: Tỷ lệ cán bộ chuyên môn kỹ thuật tại các cấp huyện và xã còn thấp, với khoảng 30% cán bộ không có chuyên ngành xây dựng. Bộ máy quản lý còn thiếu nhân lực chuyên trách, ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát và xử lý vi phạm.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chất lượng: Yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý và chủ đầu tư chiếm khoảng 60% ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Yếu tố khách quan như điều kiện địa lý, biến động kinh tế xã hội cũng tác động đáng kể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trong quản lý chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước tại Đắk Nông là do hạn chế về năng lực quản lý, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể tham gia, cũng như việc áp dụng quy chuẩn, tiêu chuẩn chưa nghiêm ngặt. So sánh với các tỉnh như Vĩnh Phúc và Hà Giang, Đắk Nông còn gặp nhiều khó khăn do nguồn lực hạn chế và đặc thù địa phương mới phát triển.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ công trình đạt chuẩn và không đạt chuẩn, bảng phân tích năng lực cán bộ quản lý theo cấp huyện, xã, và biểu đồ thể hiện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng công trình. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường giám sát, kiểm tra trong toàn bộ quá trình đầu tư xây dựng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý: Triển khai các chương trình đào tạo chuyên sâu về quản lý chất lượng công trình xây dựng cho cán bộ các cấp, đặc biệt tại huyện và xã, nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng giám sát. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, do Sở Xây dựng phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia chủ trì.

  2. Hoàn thiện khung pháp lý và quy trình quản lý: Rà soát, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến quản lý chất lượng công trình xây dựng, đảm bảo phù hợp với thực tiễn địa phương và tăng cường tính khả thi. Thực hiện trong vòng 1 năm, do Ủy ban nhân dân tỉnh chủ trì phối hợp Bộ Xây dựng.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Thiết lập kế hoạch kiểm tra định kỳ và đột xuất các dự án xây dựng, xử lý nghiêm các vi phạm về chất lượng và tiến độ thi công. Thời gian triển khai liên tục, do Sở Xây dựng và các cơ quan chuyên môn thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống giám sát cộng đồng và minh bạch thông tin: Khuyến khích sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và người dân trong giám sát chất lượng công trình, đồng thời công khai thông tin về tiến độ và chất lượng dự án trên các nền tảng số. Thực hiện trong 1 năm, do Ủy ban nhân dân tỉnh và các tổ chức xã hội phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng: Giúp nâng cao hiệu quả quản lý, hoàn thiện chính sách và quy trình giám sát chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước.

  2. Chủ đầu tư và Ban quản lý dự án: Cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác quản lý dự án, đảm bảo chất lượng và tiến độ thi công.

  3. Các đơn vị tư vấn, nhà thầu xây dựng: Hỗ trợ hiểu rõ các yêu cầu pháp lý, tiêu chuẩn kỹ thuật và trách nhiệm trong quá trình thi công, từ đó nâng cao chất lượng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công và xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về quản lý nhà nước và chất lượng công trình xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng là gì?
    Quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo các công trình xây dựng tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật và pháp luật, từ khâu quy hoạch đến bảo trì công trình.

  2. Tại sao cần quản lý chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước?
    Vì các công trình này sử dụng vốn công, có ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng, nên cần đảm bảo sử dụng hiệu quả, tránh thất thoát và đảm bảo an toàn, bền vững.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chất lượng công trình?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy, sự phối hợp giữa các chủ thể; và yếu tố khách quan như điều kiện địa lý, biến động kinh tế xã hội, khung pháp lý.

  4. Các biện pháp nâng cao chất lượng công trình xây dựng là gì?
    Tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và xây dựng hệ thống giám sát cộng đồng minh bạch.

  5. Làm thế nào để giám sát hiệu quả chất lượng công trình xây dựng?
    Thông qua kiểm tra định kỳ, đột xuất, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, đồng thời huy động sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội trong giám sát.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về chất lượng công trình xây dựng bằng ngân sách nhà nước tại tỉnh Đắk Nông đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực quản lý và thực thi pháp luật.
  • Khung pháp lý hiện hành tương đối đầy đủ nhưng cần được hoàn thiện và áp dụng nghiêm ngặt hơn để nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Năng lực cán bộ quản lý và tổ chức bộ máy là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến chất lượng công trình xây dựng.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo cán bộ, hoàn thiện pháp luật, tăng cường thanh tra và xây dựng hệ thống giám sát minh bạch nhằm nâng cao chất lượng công trình.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo và cung cấp cơ sở thực tiễn cho các địa phương khác trong khu vực Tây Nguyên.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu đánh giá hiệu quả các biện pháp quản lý.

Call to action: Các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các khuyến nghị nhằm nâng cao chất lượng công trình xây dựng, đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn nhà nước và phát triển bền vững cơ sở hạ tầng tỉnh Đắk Nông.