Tổng quan nghiên cứu
Hoạt động thanh toán quốc tế đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và cách mạng công nghiệp 4.0. Tại Việt Nam, hoạt động này càng trở nên quan trọng khi nền kinh tế đối mặt với những biến động do đại dịch Covid-19, ảnh hưởng trực tiếp đến xuất nhập khẩu và các giao dịch tài chính quốc tế. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam (MSB) với gần 30 năm hoạt động và hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực thanh toán quốc tế, đã xây dựng được thương hiệu riêng nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về quy mô và chất lượng dịch vụ.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc phân tích thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế của MSB trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển phù hợp với định hướng đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu tài chính, hoạt động thanh toán quốc tế và các sản phẩm dịch vụ liên quan của MSB, với trọng tâm tại thị trường Việt Nam. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế, góp phần thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và mở rộng thị phần cho MSB, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế quốc gia thông qua cải thiện các giao dịch xuất nhập khẩu và tài trợ thương mại.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về hoạt động thanh toán quốc tế và phát triển ngân hàng thương mại, bao gồm:
Lý thuyết về thanh toán quốc tế: Định nghĩa thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ giữa các tổ chức, cá nhân ở các quốc gia khác nhau. Thanh toán quốc tế bao gồm thanh toán trong ngoại thương và phi ngoại thương, với các phương thức như chuyển tiền, nhờ thu, tín dụng chứng từ (L/C).
Mô hình phát triển hoạt động thanh toán quốc tế: Phát triển được hiểu là quá trình biến đổi về lượng và chất lượng, từ đơn giản đến phức tạp, nhằm nâng cao quy mô, chất lượng dịch vụ, hiệu quả và uy tín của ngân hàng trong lĩnh vực thanh toán quốc tế.
Các chỉ tiêu đánh giá phát triển thanh toán quốc tế: Bao gồm chỉ tiêu định tính như sự tín nhiệm của khách hàng, khả năng đáp ứng nhu cầu, tuân thủ quy trình, chất lượng tư vấn; và chỉ tiêu định lượng như số lượng khách hàng, doanh số thanh toán, thị phần, tỷ lệ rủi ro và sự đa dạng sản phẩm.
Nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thanh toán quốc tế: Phân tích các yếu tố khách quan (chính sách nhà nước, chính sách kinh tế đối ngoại, biến động chính trị - kinh tế quốc tế, khách hàng) và chủ quan (mô hình kinh doanh, trình độ nhân sự, công nghệ, uy tín ngân hàng, mạng lưới đại lý).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp đa dạng nhằm đảm bảo tính toàn diện và chính xác:
Nguồn dữ liệu: Số liệu được thu thập từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên của MSB giai đoạn 2018-2020, các văn bản pháp luật liên quan, báo cáo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cùng các tài liệu nghiên cứu học thuật và báo cáo ngành.
Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu tài chính và hoạt động thanh toán quốc tế; phương pháp tổng hợp để đúc kết lý luận và thực tiễn; phương pháp điều tra khảo sát khách hàng cá nhân và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ thanh toán quốc tế tại MSB, dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm Microsoft Excel.
Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2018-2020, đồng thời xây dựng các giải pháp phát triển hướng tới năm 2025, phù hợp với định hướng chiến lược của MSB.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng quy mô tài sản và vốn chủ sở hữu: Tổng tài sản của MSB tăng từ 156.978 tỷ đồng năm 2019 lên gần 176 nghìn tỷ đồng năm 2020, tương đương mức tăng khoảng 12,56%. Vốn chủ sở hữu cũng tăng từ 13.820 tỷ đồng năm 2018 lên 16.875 tỷ đồng năm 2020, tăng 22,1%.
Hoạt động cho vay và huy động vốn phát triển ổn định: Dư nợ cho vay khách hàng tăng 31% năm 2019 so với 2018, đạt 63.594 tỷ đồng, và tiếp tục tăng 28,32% năm 2020. Tỷ lệ nợ xấu giảm từ 3,01% năm 2018 xuống còn 1,96% năm 2020. Huy động vốn từ khách hàng tăng 27% năm 2019 so với năm trước, với cơ cấu tiền gửi khách hàng chiếm 52% tổng nguồn vốn.
Doanh số thanh toán quốc tế và số lượng khách hàng còn hạn chế: Mặc dù MSB có mạng lưới rộng khắp với hơn 270 chi nhánh, hoạt động thanh toán quốc tế vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng doanh thu dịch vụ. Các sản phẩm thanh toán quốc tế chủ yếu là nghiệp vụ truyền thống, chưa đa dạng và hiện đại hóa.
Chất lượng nhân sự và công nghệ chưa đáp ứng tối ưu: Năng lực nhân sự trong lĩnh vực thanh toán quốc tế còn hạn chế, chưa đồng bộ với yêu cầu phát triển sản phẩm mới. Công nghệ xử lý giao dịch thanh toán quốc tế chưa được hiện đại hóa đầy đủ, ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác của dịch vụ.
Thảo luận kết quả
Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ mô hình quản lý và vận hành chưa tập trung chuyên môn hóa, dẫn đến khó kiểm soát và tối ưu hóa quy trình thanh toán quốc tế. So với các ngân hàng lớn như Vietcombank hay VPBank, MSB còn thiếu sự đa dạng sản phẩm và mạng lưới đại lý quốc tế rộng lớn, làm giảm khả năng cạnh tranh và thu hút khách hàng.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tổng tài sản, vốn chủ sở hữu, dư nợ cho vay và huy động vốn, cùng bảng so sánh tỷ lệ nợ xấu và doanh số thanh toán quốc tế qua các năm. Việc nâng cao chất lượng nhân sự và đầu tư công nghệ hiện đại là yếu tố then chốt để MSB cải thiện hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế, đồng thời mở rộng thị phần và tăng doanh thu dịch vụ.
Đề xuất và khuyến nghị
Đa dạng hóa sản phẩm thanh toán quốc tế: Phát triển các sản phẩm hiện đại như thanh toán điện tử, thanh toán qua SWIFT GPI, tín dụng chứng từ đa dạng, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao và đa dạng của khách hàng doanh nghiệp và cá nhân. Thời gian thực hiện: 2022-2025. Chủ thể: Ban sản phẩm và phát triển dịch vụ MSB.
Nâng cao năng lực nhân sự: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh toán quốc tế, cập nhật kiến thức pháp luật và công nghệ mới, đồng thời tuyển dụng nhân sự có trình độ ngoại ngữ và chuyên môn cao. Thời gian: liên tục từ 2022. Chủ thể: Phòng nhân sự và đào tạo MSB.
Hiện đại hóa công nghệ xử lý giao dịch: Đầu tư nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin, áp dụng tự động hóa và số hóa quy trình thanh toán quốc tế, tích hợp SWIFT GPI để tăng tốc độ và độ chính xác giao dịch. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: Ban công nghệ thông tin MSB.
Mở rộng mạng lưới ngân hàng đại lý quốc tế: Thiết lập quan hệ đại lý với các ngân hàng lớn trên thế giới, đặc biệt tại các thị trường trọng điểm, nhằm tăng khả năng thanh toán và hỗ trợ khách hàng toàn cầu. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Ban quan hệ quốc tế và đối tác MSB.
Xây dựng chính sách giá và biểu phí linh hoạt: Thiết kế biểu phí phù hợp với từng phân khúc khách hàng, áp dụng ưu đãi cho khách hàng lớn và khách hàng trung thành, nhằm tăng sức cạnh tranh và thu hút khách hàng mới. Thời gian: 2022-2023. Chủ thể: Ban marketing và tài chính MSB.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Ban lãnh đạo và quản lý MSB: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong hoạt động thanh toán quốc tế, từ đó xây dựng chiến lược phát triển phù hợp, nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Phòng sản phẩm và phát triển dịch vụ ngân hàng: Tham khảo các giải pháp đa dạng hóa sản phẩm, cải tiến quy trình và áp dụng công nghệ mới để nâng cao chất lượng dịch vụ thanh toán quốc tế.
Nhân viên và chuyên viên thanh toán quốc tế: Nắm bắt kiến thức chuyên sâu về các phương thức thanh toán quốc tế, quy trình nghiệp vụ và các nhân tố ảnh hưởng, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả công việc.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Tài chính - Ngân hàng: Tài liệu tham khảo thực tiễn về hoạt động thanh toán quốc tế tại một ngân hàng thương mại Việt Nam, cung cấp cơ sở lý luận và số liệu phân tích cập nhật.
Câu hỏi thường gặp
Thanh toán quốc tế là gì và tại sao quan trọng với ngân hàng?
Thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ giữa các tổ chức, cá nhân ở các quốc gia khác nhau. Nó quan trọng vì giúp thúc đẩy xuất nhập khẩu, đầu tư nước ngoài và phát triển kinh tế, đồng thời tạo nguồn thu phí lớn cho ngân hàng.MSB đã đạt được những kết quả gì trong hoạt động thanh toán quốc tế giai đoạn 2018-2020?
MSB đã tăng trưởng tổng tài sản lên gần 176 nghìn tỷ đồng năm 2020, vốn chủ sở hữu tăng 22,1%, dư nợ cho vay tăng trên 28%, tỷ lệ nợ xấu giảm còn 1,96%. Tuy nhiên, doanh số thanh toán quốc tế và số lượng khách hàng còn hạn chế.Những khó khăn chính trong phát triển thanh toán quốc tế tại MSB là gì?
Khó khăn gồm quy mô hoạt động nhỏ, sản phẩm dịch vụ chưa đa dạng, công nghệ xử lý giao dịch chưa hiện đại, năng lực nhân sự còn hạn chế và mạng lưới đại lý quốc tế chưa rộng.Các giải pháp nào được đề xuất để phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại MSB?
Đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao năng lực nhân sự, hiện đại hóa công nghệ, mở rộng mạng lưới đại lý quốc tế và xây dựng chính sách giá linh hoạt là các giải pháp trọng tâm.Làm thế nào để MSB nâng cao uy tín và thị phần trong thanh toán quốc tế?
Bằng cách cải thiện chất lượng dịch vụ, tăng tốc độ xử lý giao dịch, đa dạng hóa sản phẩm, đào tạo nhân sự chuyên nghiệp và mở rộng quan hệ đối tác quốc tế, MSB sẽ nâng cao uy tín và thu hút khách hàng.
Kết luận
- Hoạt động thanh toán quốc tế tại MSB giai đoạn 2018-2020 có sự tăng trưởng về quy mô tài sản, vốn chủ sở hữu và dư nợ cho vay, nhưng doanh số thanh toán quốc tế còn hạn chế.
- Các sản phẩm thanh toán quốc tế chủ yếu là truyền thống, chưa đa dạng và hiện đại, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của MSB.
- Năng lực nhân sự và công nghệ xử lý giao dịch chưa đáp ứng tối ưu yêu cầu phát triển, cần được nâng cao và đầu tư.
- Đề xuất các giải pháp đồng bộ về sản phẩm, nhân sự, công nghệ, mạng lưới đại lý và chính sách giá nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế đến năm 2025.
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và lý luận để MSB và các ngân hàng thương mại khác tham khảo, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán quốc tế trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.
Hành động tiếp theo: MSB cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp, nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững trong lĩnh vực thanh toán quốc tế.