## Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) tại Việt Nam đã được định hướng phát triển mạnh mẽ từ năm 2006 đến 2025, với vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và ứng dụng công nghệ số. Tại các cơ sở y tế, đặc biệt là Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, việc phát triển TTKDTM nhằm tạo thuận tiện, nhanh chóng và an toàn cho bệnh nhân trong thanh toán viện phí. Theo số liệu từ năm 2018 đến 2021, tỷ lệ áp dụng TTKDTM tại các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế mới đạt khoảng 61%, cho thấy còn nhiều tiềm năng phát triển. Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng, chỉ ra những hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp phát triển hoạt động TTKDTM tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương trong giai đoạn 2021-2022. Nghiên cứu có phạm vi thực hiện tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, sử dụng dữ liệu thứ cấp từ 2018-2021 và dữ liệu sơ cấp thu thập trong 6 tháng đầu năm 2022. Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, giảm thiểu rủi ro và thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành y tế, đồng thời hỗ trợ cải thiện trải nghiệm người bệnh và tăng cường minh bạch tài chính.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm:

- **Lý thuyết về thanh toán không dùng tiền mặt**: Định nghĩa và đặc điểm của TTKDTM, theo đó TTKDTM là hình thức thanh toán không sử dụng tiền mặt mà thực hiện qua các tài khoản ngân hàng hoặc các phương tiện thanh toán điện tử như thẻ, ví điện tử, chuyển khoản trực tuyến.
- **Mô hình phát triển dịch vụ TTKDTM**: Tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển TTKDTM như hạ tầng công nghệ, chính sách pháp lý, nhận thức và thói quen người dùng, cũng như vai trò của ngân hàng thương mại trong việc cung cấp dịch vụ.
- **Khái niệm về quản lý rủi ro trong thanh toán điện tử**: Phân tích các rủi ro chủ quan và khách quan trong quá trình thực hiện TTKDTM tại các cơ sở y tế, từ đó đề xuất các biện pháp kiểm soát phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: phương tiện thanh toán (thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, ví điện tử), phương thức thanh toán (trực tuyến, tại quầy, chuyển khoản), và các nhân tố ảnh hưởng (công nghệ, chính sách, tâm lý người dùng).

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 281 bệnh nhân và người nhà tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, cùng phỏng vấn sâu 15 chuyên gia, cán bộ tài chính và lãnh đạo bệnh viện. Dữ liệu thứ cấp gồm các báo cáo tài chính, báo cáo doanh thu và khảo sát sự hài lòng từ năm 2018 đến 2021.

Phương pháp chọn mẫu phi xác suất được áp dụng nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích SWOT để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp. Quá trình nghiên cứu diễn ra từ tháng 10/2021 đến tháng 3/2022.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

1. **Tăng trưởng doanh thu TTKDTM**: Doanh thu từ hoạt động TTKDTM tại Bệnh viện tăng trưởng trung bình khoảng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2018-2021, chiếm tỷ trọng khoảng 61% tổng doanh thu thanh toán viện phí năm 2021, cho thấy sự chuyển dịch tích cực từ thanh toán tiền mặt sang không dùng tiền mặt.

2. **Phương tiện thanh toán phổ biến**: Thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng chiếm hơn 70% tổng số giao dịch TTKDTM, trong khi ví điện tử và chuyển khoản trực tuyến chiếm khoảng 25%. Thanh toán trực tiếp tại quầy vẫn chiếm khoảng 39% tổng số giao dịch, cho thấy sự đa dạng trong lựa chọn phương thức thanh toán.

3. **Chất lượng dịch vụ và sự hài lòng**: Khoảng 85% bệnh nhân và người nhà đánh giá hài lòng với dịch vụ TTKDTM tại bệnh viện, đặc biệt về tính tiện lợi và an toàn. Tuy nhiên, 15% phản ánh còn gặp khó khăn về kỹ thuật và thiếu thông tin hướng dẫn.

4. **Rủi ro và hạn chế**: Giai đoạn đầu năm 2022, bệnh viện ghi nhận khoảng 3% số giao dịch gặp sự cố kỹ thuật hoặc sai sót do nhân viên thu ngân, ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng và uy tín dịch vụ.

### Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng doanh thu TTKDTM phản ánh xu hướng chuyển đổi số trong ngành y tế, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về phát triển thanh toán điện tử. Tỷ trọng sử dụng thẻ và ví điện tử cao cho thấy người dùng ngày càng tin tưởng và chấp nhận các phương tiện thanh toán hiện đại. Tuy nhiên, tỷ lệ giao dịch trực tiếp tại quầy còn khá lớn do thói quen và hạn chế về hạ tầng công nghệ tại một số bộ phận.

Các rủi ro kỹ thuật và sai sót nhân viên là thách thức cần được khắc phục để nâng cao chất lượng dịch vụ. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này phù hợp với nhận định rằng việc đào tạo nhân viên và nâng cấp hệ thống công nghệ là yếu tố then chốt để phát triển TTKDTM bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu, biểu đồ phân bố phương tiện thanh toán và bảng khảo sát mức độ hài lòng.

## Đề xuất và khuyến nghị

1. **Nâng cấp hạ tầng công nghệ**: Đầu tư hệ thống thanh toán điện tử hiện đại, đảm bảo kết nối mạng ổn định và bảo mật cao, nhằm giảm thiểu sự cố kỹ thuật. Mục tiêu đạt tỷ lệ giao dịch thành công trên 98% trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý bệnh viện phối hợp với các nhà cung cấp công nghệ.

2. **Đào tạo và nâng cao năng lực nhân viên**: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng vận hành hệ thống thanh toán và chăm sóc khách hàng cho đội ngũ thu ngân và nhân viên y tế. Mục tiêu nâng cao sự hài lòng khách hàng lên trên 90% trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự và đào tạo bệnh viện.

3. **Mở rộng liên kết với các ngân hàng và tổ chức tài chính**: Đa dạng hóa các phương tiện và kênh thanh toán không dùng tiền mặt, bao gồm ví điện tử, QR code, và các dịch vụ ngân hàng trực tuyến. Mục tiêu tăng tỷ trọng doanh thu TTKDTM lên 75% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo bệnh viện và các đối tác ngân hàng.

4. **Tăng cường truyền thông và hướng dẫn sử dụng**: Xây dựng các chương trình truyền thông, hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng các phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt cho bệnh nhân và người nhà, nhằm thay đổi thói quen và nâng cao nhận thức. Mục tiêu giảm tỷ lệ giao dịch trực tiếp tại quầy xuống dưới 20% trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng truyền thông và chăm sóc khách hàng.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. **Ban lãnh đạo các bệnh viện và cơ sở y tế**: Nhận diện thực trạng và giải pháp phát triển TTKDTM, từ đó xây dựng chiến lược chuyển đổi số phù hợp với đặc thù từng đơn vị.

2. **Ngân hàng thương mại và tổ chức tài chính**: Hiểu rõ vai trò và nhu cầu hợp tác với các cơ sở y tế trong việc cung cấp dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt, từ đó phát triển sản phẩm phù hợp.

3. **Nhà quản lý chính sách y tế và tài chính**: Tham khảo các phân tích về tác động của TTKDTM đến quản lý tài chính y tế, hỗ trợ xây dựng chính sách thúc đẩy thanh toán điện tử trong ngành.

4. **Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành tài chính, ngân hàng, y tế công cộng**: Nắm bắt kiến thức thực tiễn về ứng dụng công nghệ thanh toán trong y tế, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.

## Câu hỏi thường gặp

1. **TTKDTM tại bệnh viện có những lợi ích gì cho bệnh nhân?**  
TTKDTM giúp tiết kiệm thời gian, giảm tiếp xúc trực tiếp, tăng tính an toàn và thuận tiện khi thanh toán viện phí, đặc biệt trong bối cảnh dịch bệnh.

2. **Những phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt phổ biến tại bệnh viện là gì?**  
Bao gồm thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, ví điện tử, chuyển khoản trực tuyến và thanh toán qua ứng dụng ngân hàng.

3. **Nguyên nhân chính gây hạn chế phát triển TTKDTM tại bệnh viện?**  
Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, nhân viên chưa được đào tạo đầy đủ, thói quen sử dụng tiền mặt của người dân và thiếu thông tin hướng dẫn.

4. **Làm thế nào để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động TTKDTM?**  
Nâng cấp hệ thống công nghệ, đào tạo nhân viên, tăng cường kiểm soát và hỗ trợ khách hàng khi gặp sự cố.

5. **Vai trò của ngân hàng thương mại trong phát triển TTKDTM tại bệnh viện?**  
Ngân hàng cung cấp nền tảng thanh toán, quản lý tài khoản, hỗ trợ kỹ thuật và phối hợp phát triển sản phẩm phù hợp với nhu cầu bệnh viện và khách hàng.

## Kết luận

- Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương đã có sự phát triển tích cực với tốc độ tăng trưởng doanh thu khoảng 15% mỗi năm.  
- Các phương tiện thanh toán hiện đại như thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng và ví điện tử được sử dụng phổ biến, góp phần nâng cao trải nghiệm người bệnh.  
- Hạn chế chính gồm hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ, nhân viên chưa được đào tạo đầy đủ và thói quen sử dụng tiền mặt còn phổ biến.  
- Đề xuất các giải pháp nâng cấp công nghệ, đào tạo nhân viên, mở rộng liên kết ngân hàng và tăng cường truyền thông nhằm thúc đẩy phát triển TTKDTM.  
- Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các bên liên quan xây dựng chiến lược phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong ngành y tế, hướng tới chuyển đổi số toàn diện.

**Hành động tiếp theo:** Ban lãnh đạo bệnh viện và các đối tác cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt.