Tổng quan nghiên cứu

Du lịch sinh thái (DLST) ngày càng trở thành ngành kinh tế quan trọng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và bảo tồn môi trường. Huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, với diện tích tự nhiên 109.570,62 ha, trong đó có 67.903 ha đất lâm nghiệp và hệ sinh thái đa dạng với 552 loài thực vật, 1.781 loài động vật, được xem là vùng tiềm năng phát triển DLST. Hồ Trị An rộng 28.500 ha với 76 đảo lớn nhỏ cùng nhiều di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia tạo nên lợi thế đặc biệt cho phát triển du lịch. Tuy nhiên, thực trạng phát triển DLST tại đây còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ, sản phẩm du lịch đơn điệu, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nguồn nhân lực thiếu chuyên môn và công tác quản lý chưa hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích, đánh giá tiềm năng và thực trạng phát triển DLST trên địa bàn huyện Vĩnh Cửu giai đoạn 2019-2022, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý kinh tế phù hợp để thúc đẩy phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào toàn bộ huyện Vĩnh Cửu, với số liệu thứ cấp giai đoạn 2020-2022 và số liệu sơ cấp thu thập từ đầu năm 2023 đến tháng 4 năm 2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, văn hóa, đồng thời góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển du lịch sinh thái, bao gồm:

  • Khái niệm du lịch và du lịch sinh thái: Du lịch là hoạt động di chuyển và lưu trú tạm thời ngoài nơi cư trú nhằm thỏa mãn nhu cầu tham quan, nghỉ dưỡng, giải trí. Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn với bản sắc văn hóa địa phương, có sự tham gia của cộng đồng và giáo dục bảo vệ môi trường.

  • Nguyên tắc phát triển du lịch sinh thái: Bao gồm nâng cao nhận thức môi trường cho du khách, tạo lợi ích kinh tế cho cộng đồng, kiểm soát lượng khách, đảm bảo lợi ích lâu dài và hài hòa cho các bên liên quan.

  • Các yếu tố cấu thành sản phẩm du lịch sinh thái: Tài nguyên thiên nhiên, tài nguyên văn hóa bản địa, dịch vụ du lịch và cơ sở hạ tầng kỹ thuật.

  • Mô hình phát triển bền vững du lịch sinh thái: Tập trung vào bảo tồn tài nguyên, phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống cộng đồng và giáo dục môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Đồng Nai, các văn bản pháp luật, nghị quyết, đề án từ năm 2020 đến 2022. Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa, phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, người dân và khách du lịch tại 5 điểm du lịch sinh thái tiêu biểu gồm: Làng bưởi Tân Triều, Khu du lịch sinh thái Cao Minh, Đảo Ó - Đồng Trường, Khu bảo tồn Thiên nhiên - Văn hóa Đồng Nai và Homestay Bà Đất.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu điều tra theo phương pháp phi xác suất, tập trung vào các điểm du lịch có tiềm năng phát triển mạnh nhằm đảm bảo tính đại diện cho nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích các chỉ tiêu về quy mô, doanh thu, lượng khách, nguồn nhân lực; phương pháp so sánh để đánh giá sự thay đổi qua các năm; phương pháp tổng hợp lý thuyết để xây dựng hệ thống khung lý thuyết phù hợp với thực tiễn địa phương.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2023, phân tích và tổng hợp dữ liệu trong quý II năm 2023, hoàn thiện luận văn vào tháng 7 năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tài nguyên du lịch sinh thái phong phú: Huyện Vĩnh Cửu có diện tích rừng chiếm 65,2% diện tích tự nhiên với 1.401 loài thực vật và 1.729 loài động vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm. Hồ Trị An với 72 đảo lớn nhỏ tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái nghỉ dưỡng và khám phá. Các di tích lịch sử cấp quốc gia như Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam Bộ, Địa đạo Suối Linh thu hút khách du lịch văn hóa.

  2. Quy mô du lịch sinh thái còn nhỏ và phát triển chưa đồng đều: Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ du lịch năm 2022 đạt khoảng 32 tỷ đồng, tăng 2,5 lần so với năm 2021 nhưng vẫn thấp so với tiềm năng. Tỉ trọng ngành dịch vụ-du lịch trong cơ cấu kinh tế huyện tăng từ 36% năm 2020 lên 42% năm 2022, cho thấy sự chuyển biến tích cực nhưng chưa bền vững.

  3. Nguồn nhân lực và cơ sở vật chất hạn chế: Lao động trong ngành dịch vụ-du lịch chiếm 13,37% tổng lao động, còn thấp so với các ngành khác. Cơ sở vật chất kỹ thuật và dịch vụ du lịch chưa đồng bộ, nhiều điểm du lịch mới chỉ phát triển tự phát, thiếu đầu tư bài bản.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch sinh thái: Chủ trương, chính sách địa phương còn thiếu đồng bộ; tài nguyên du lịch chưa được khai thác hiệu quả; chất lượng sản phẩm và dịch vụ chưa đa dạng; công tác quảng bá, xúc tiến còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy huyện Vĩnh Cửu sở hữu nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa đa dạng, có lợi thế phát triển DLST quanh năm nhờ khí hậu ôn hòa và địa hình đa dạng. Tuy nhiên, sự phát triển còn chậm do thiếu sự đầu tư đồng bộ về hạ tầng, nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu chuyên môn và quản lý chưa hiệu quả. So với huyện Cần Giờ (TP.HCM) – một địa phương có mô hình phát triển DLST thành công với lượng khách năm 2022 đạt 3 triệu lượt và doanh thu 2.114 tỷ đồng, Vĩnh Cửu còn nhiều dư địa để phát triển.

Việc phát triển DLST cần gắn liền với bảo tồn tài nguyên và phát huy giá trị văn hóa bản địa, đồng thời nâng cao nhận thức cộng đồng và du khách về bảo vệ môi trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng doanh thu du lịch, bảng phân bố nguồn nhân lực theo ngành, biểu đồ so sánh lượng khách qua các năm và bản đồ phân bố các điểm du lịch sinh thái trên địa bàn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng du lịch: Nâng cấp hệ thống giao thông kết nối các điểm du lịch, xây dựng cơ sở lưu trú đạt chuẩn, phát triển dịch vụ ăn uống, vui chơi giải trí. Mục tiêu tăng 30% số lượng cơ sở lưu trú trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp với các nhà đầu tư.

  2. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ du lịch sinh thái: Phát triển các sản phẩm du lịch đặc trưng như du lịch miệt vườn, du lịch văn hóa lịch sử, du lịch trải nghiệm tại các đảo hồ Trị An. Thời gian triển khai: 2024-2026. Chủ thể: Doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng nghiệp vụ, giao tiếp, quản lý du lịch cho cán bộ và người lao động trong ngành. Mục tiêu tăng 50% số lao động có chứng chỉ chuyên môn trong 3 năm. Chủ thể: Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch, các trường đào tạo nghề.

  4. Tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến du lịch: Xây dựng thương hiệu du lịch sinh thái Vĩnh Cửu, tổ chức các sự kiện, hội thảo, hội chợ du lịch trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng 40% lượng khách du lịch trong 5 năm. Chủ thể: Ban quản lý du lịch huyện, các cơ quan truyền thông.

  5. Bảo tồn và phát huy giá trị tài nguyên du lịch: Xây dựng chính sách bảo vệ môi trường, tôn tạo di tích, phát triển du lịch bền vững, hạn chế tác động tiêu cực. Chủ thể: Các cơ quan quản lý nhà nước, cộng đồng dân cư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế địa phương: Sử dụng luận văn để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển du lịch sinh thái phù hợp với tiềm năng và thực trạng địa phương.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Tham khảo để đánh giá cơ hội đầu tư, phát triển sản phẩm du lịch sinh thái đặc trưng, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về du lịch, môi trường: Sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu chuyên sâu, đào tạo nguồn nhân lực ngành du lịch sinh thái.

  4. Cộng đồng dân cư và các tổ chức xã hội tại huyện Vĩnh Cửu: Nâng cao nhận thức về vai trò của du lịch sinh thái, tham gia bảo vệ tài nguyên và phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch sinh thái là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch sinh thái là loại hình du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn với bản sắc văn hóa địa phương, có sự tham gia của cộng đồng và giáo dục bảo vệ môi trường. Đặc điểm nổi bật gồm bảo tồn tài nguyên, giáo dục môi trường, tạo lợi ích kinh tế cho cộng đồng và kiểm soát lượng khách.

  2. Tại sao huyện Vĩnh Cửu có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái?
    Vĩnh Cửu có diện tích rừng lớn, hệ sinh thái đa dạng, hồ Trị An với nhiều đảo đẹp, cùng các di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia. Vị trí gần TP.HCM thuận lợi cho du khách tham quan, nghỉ dưỡng.

  3. Những hạn chế chính trong phát triển du lịch sinh thái tại Vĩnh Cửu là gì?
    Hạn chế gồm quy mô du lịch nhỏ, sản phẩm đơn điệu, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, nguồn nhân lực thiếu chuyên môn, công tác quản lý và quảng bá còn yếu.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để phát triển du lịch sinh thái tại Vĩnh Cửu?
    Các giải pháp gồm đầu tư hạ tầng, đa dạng sản phẩm, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường quảng bá xúc tiến, bảo tồn tài nguyên và phát triển bền vững.

  5. Làm thế nào để cộng đồng địa phương tham gia phát triển du lịch sinh thái?
    Cần nâng cao nhận thức, đào tạo kỹ năng, tạo cơ hội việc làm, khuyến khích bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa bản địa, đồng thời tham gia quản lý và phát triển sản phẩm du lịch.

Kết luận

  • Huyện Vĩnh Cửu sở hữu tài nguyên thiên nhiên và văn hóa phong phú, có tiềm năng lớn để phát triển du lịch sinh thái bền vững.
  • Thực trạng phát triển du lịch sinh thái còn nhiều hạn chế về quy mô, chất lượng sản phẩm, cơ sở vật chất và nguồn nhân lực.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm chính sách địa phương, khai thác tài nguyên, chất lượng dịch vụ và công tác quảng bá.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm về đầu tư hạ tầng, đa dạng sản phẩm, nâng cao nguồn nhân lực và bảo tồn tài nguyên.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc phát triển du lịch sinh thái huyện Vĩnh Cửu đến năm 2030.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo nguồn nhân lực, xây dựng kế hoạch quảng bá và xúc tiến du lịch, đồng thời giám sát, đánh giá hiệu quả phát triển du lịch sinh thái định kỳ.

Call to action: Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để khai thác hiệu quả tiềm năng du lịch sinh thái, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho huyện Vĩnh Cửu.