Tổng quan nghiên cứu

Du lịch cộng đồng ngày càng trở thành xu hướng phát triển bền vững, góp phần nâng cao đời sống kinh tế - xã hội và bảo tồn văn hóa địa phương. Tỉnh Trà Vinh, với dân số hơn 1,1 triệu người và đa dạng các dân tộc Kinh, Khmer, Hoa, sở hữu nhiều tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt là tại huyện Trà Cú. Nông trại Rithy Farm, chính thức đi vào hoạt động từ tháng 7 năm 2023 tại xã Hàm Tân, huyện Trà Cú, được xem là điểm đến mới đầy triển vọng với các trải nghiệm nông nghiệp, văn hóa và sinh thái đặc trưng vùng Nam Bộ. Tuy nhiên, do mới thành lập, hoạt động du lịch cộng đồng tại đây còn manh mún, thiếu mô hình phát triển bài bản và chưa khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng hoạt động du lịch cộng đồng tại Nông trại Rithy Farm, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển phù hợp, góp phần nâng cao giá trị kinh tế, xã hội và quảng bá hình ảnh du lịch Trà Vinh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động du lịch cộng đồng tại Nông trại Rithy Farm từ khi đi vào hoạt động đến năm 2024, với đối tượng nghiên cứu bao gồm chủ nông trại, cộng đồng địa phương, doanh nghiệp du lịch và khách du lịch. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng mô hình du lịch cộng đồng bền vững, phù hợp với đặc thù vùng đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển du lịch cộng đồng tiêu biểu. Trước hết, khái niệm du lịch cộng đồng được định nghĩa là hình thức du lịch do cộng đồng địa phương sở hữu, quản lý và hưởng lợi, nhằm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và phát triển kinh tế bền vững. Weaver và Lawson (2009) nhấn mạnh ba mục tiêu chính của du lịch cộng đồng: phát triển kinh tế bền vững, bảo tồn văn hóa xã hội và bảo vệ môi trường.

Mô hình phát triển du lịch cộng đồng của Đặng Trung Kiên (2020) tập trung vào năm nhóm nhân tố ảnh hưởng gồm: sức hấp dẫn điểm đến, khả năng tiếp cận, cơ sở hạ tầng, sự tham gia cộng đồng và hợp tác bên ngoài. Ngoài ra, mô hình của Cao Thị Ngọc Phượng (2023) bổ sung yếu tố sự hợp tác và hỗ trợ từ các bên liên quan. Mô hình của Chu Thành Huy (2013) nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp du lịch, chính quyền địa phương và hộ gia đình trong phát triển du lịch cộng đồng dựa trên di sản văn hóa.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: du lịch cộng đồng, sản phẩm du lịch cộng đồng, hộ kinh doanh du lịch, phát triển bền vững, và mô hình quản lý cộng đồng. Luật Du lịch Việt Nam (2017) cũng được tham chiếu để làm rõ các quy định về phát triển du lịch cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các tài liệu, báo cáo, kế hoạch phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh, các công trình nghiên cứu liên quan và các văn bản pháp luật. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát thực địa tại Nông trại Rithy Farm, phỏng vấn sâu 10 đối tượng gồm chủ nông trại, doanh nghiệp du lịch, cư dân địa phương, du khách và hướng dẫn viên.

Cỡ mẫu phỏng vấn được lựa chọn nhằm đảm bảo đa dạng quan điểm và tính đại diện cho các bên liên quan. Phương pháp phân tích SWOT được áp dụng để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển du lịch cộng đồng tại nông trại. Phân tích thống kê mô tả được sử dụng để xử lý số liệu về khách du lịch, thời gian lưu trú và các chỉ tiêu du lịch địa phương từ năm 2016 đến 2023.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 7/2023 đến đầu năm 2024, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng du lịch cộng đồng tại Nông trại Rithy Farm: Nông trại sở hữu cảnh quan đồng quê đặc trưng, các hoạt động trải nghiệm nông nghiệp như trồng cây, hái rau, câu cá, chèo thuyền, cùng với dịch vụ lưu trú mộc mạc và ẩm thực đặc sản vùng Nam Bộ. Các căn chòi nghỉ được thiết kế thân thiện, tạo không gian thư giãn cho du khách. Tuy nhiên, lượng khách du lịch đến nông trại còn hạn chế, chủ yếu là khách nội địa với tỷ lệ khách quốc tế chiếm khoảng 15% tổng lượt khách.

  2. Thực trạng hoạt động du lịch cộng đồng: Qua phân tích SWOT, điểm mạnh gồm tài nguyên thiên nhiên phong phú, văn hóa đặc sắc của cộng đồng Khmer, sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương và các doanh nghiệp lữ hành. Điểm yếu là thiếu mô hình quản lý chuyên nghiệp, nhân lực phục vụ hạn chế, quảng bá chưa hiệu quả và cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ. Cơ hội đến từ xu hướng du lịch xanh, tăng trưởng khách nội địa và chính sách phát triển du lịch của tỉnh. Thách thức gồm cạnh tranh từ các điểm du lịch khác trong vùng, biến động thị trường và ảnh hưởng của dịch bệnh.

  3. Phân tích thị trường khách du lịch: Tỷ trọng khách quốc tế đến Trà Vinh tăng trung bình 8% mỗi năm từ 2016 đến 2023, trong khi khách nội địa chiếm khoảng 70% tổng lượt khách. Độ dài lưu trú trung bình tại Trà Vinh là 2,5 ngày, thấp hơn mức trung bình khu vực đồng bằng sông Cửu Long (3,2 ngày). Điều này cho thấy tiềm năng phát triển các sản phẩm du lịch cộng đồng nhằm kéo dài thời gian lưu trú và tăng chi tiêu của khách.

  4. Mức độ tham gia của cộng đồng địa phương: Cộng đồng dân cư tại xã Hàm Tân có sự quan tâm và mong muốn tham gia vào hoạt động du lịch cộng đồng, tuy nhiên còn thiếu kỹ năng quản lý, đào tạo và nguồn lực tài chính. Sự phối hợp giữa các bên liên quan chưa chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả khai thác chưa cao.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Nông trại Rithy Farm có nhiều lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng, phù hợp với xu hướng du lịch sinh thái và trải nghiệm văn hóa hiện nay. Tuy nhiên, việc thiếu mô hình quản lý bài bản và nguồn lực hạn chế là nguyên nhân chính khiến hoạt động du lịch chưa phát huy tối đa tiềm năng. So sánh với các mô hình thành công tại Phong Nha - Kẻ Bàng hay Bản Lác, Mai Châu, việc xây dựng ban quản lý du lịch cộng đồng, đào tạo kỹ năng cho người dân và phát triển sản phẩm đặc trưng là những yếu tố then chốt.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ khách quốc tế và nội địa đến Trà Vinh từ 2016-2023, biểu đồ độ dài lưu trú trung bình, bảng SWOT tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng. Những phát hiện này khẳng định vai trò của sự phối hợp giữa cộng đồng, doanh nghiệp và chính quyền trong phát triển du lịch cộng đồng bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng mô hình quản lý du lịch cộng đồng chuyên nghiệp: Thiết lập Ban quản lý du lịch cộng đồng tại Nông trại Rithy Farm với sự tham gia của cộng đồng, doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Mục tiêu trong 12 tháng tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phối hợp hoạt động.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực cho cộng đồng địa phương: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng phục vụ, quản lý du lịch, marketing và ngoại ngữ cho người dân và nhân viên nông trại. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân lực có kỹ năng lên 70% trong 18 tháng.

  3. Phát triển sản phẩm du lịch đặc trưng và đa dạng hóa trải nghiệm: Tạo các tour trải nghiệm nông nghiệp, văn hóa Khmer, ẩm thực đặc sản và các hoạt động sinh thái nhằm kéo dài thời gian lưu trú và tăng chi tiêu của khách. Thực hiện trong vòng 24 tháng.

  4. Tăng cường quảng bá và xúc tiến du lịch: Sử dụng mạng xã hội, hợp tác với các công ty lữ hành trong và ngoài nước để quảng bá hình ảnh Nông trại Rithy Farm và du lịch Trà Vinh. Mục tiêu tăng lượng khách đến nông trại 30% trong 12 tháng tới.

  5. Hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ: Đề xuất chính quyền địa phương đầu tư nâng cấp đường giao thông, hệ thống xử lý nước thải, điện chiếu sáng và các tiện ích phục vụ du lịch. Thời gian thực hiện từ 2024 đến 2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chính quyền địa phương và các cơ quan quản lý du lịch: Nhận diện các giải pháp phát triển du lịch cộng đồng bền vững, xây dựng chính sách hỗ trợ và quy hoạch phát triển du lịch tại địa phương.

  2. Doanh nghiệp và hộ kinh doanh du lịch: Áp dụng mô hình quản lý, phát triển sản phẩm và nâng cao năng lực phục vụ khách du lịch, từ đó tăng hiệu quả kinh doanh và hợp tác với cộng đồng.

  3. Cộng đồng dân cư địa phương: Hiểu rõ vai trò, quyền lợi và trách nhiệm trong phát triển du lịch cộng đồng, từ đó tham gia tích cực và nâng cao chất lượng dịch vụ.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành du lịch: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến du lịch cộng đồng và phát triển bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch cộng đồng là hình thức du lịch do cộng đồng địa phương sở hữu và quản lý, nhằm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa và phát triển kinh tế bền vững. Đặc điểm nổi bật là sự tham gia tích cực của người dân địa phương trong mọi khía cạnh của hoạt động du lịch.

  2. Tại sao Nông trại Rithy Farm được chọn làm điểm nghiên cứu?
    Rithy Farm là điểm đến mới có nhiều tiềm năng phát triển du lịch cộng đồng tại Trà Vinh, với cảnh quan thiên nhiên đặc trưng, văn hóa đa dạng và các hoạt động trải nghiệm nông nghiệp độc đáo, nhưng còn nhiều khó khăn trong quản lý và phát triển.

  3. Phương pháp nghiên cứu chính được sử dụng trong luận văn là gì?
    Luận văn sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm khảo sát thực địa, phỏng vấn sâu, thu thập dữ liệu thứ cấp và phân tích SWOT để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển.

  4. Những thách thức lớn nhất trong phát triển du lịch cộng đồng tại Rithy Farm là gì?
    Thách thức gồm thiếu mô hình quản lý chuyên nghiệp, nhân lực hạn chế, quảng bá chưa hiệu quả, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ và cạnh tranh từ các điểm du lịch khác trong khu vực.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả phát triển du lịch cộng đồng tại Rithy Farm?
    Các giải pháp bao gồm xây dựng mô hình quản lý chuyên nghiệp, đào tạo nâng cao năng lực cộng đồng, phát triển sản phẩm đặc trưng, tăng cường quảng bá và đầu tư cơ sở hạ tầng.

Kết luận

  • Nông trại Rithy Farm có tiềm năng lớn để phát triển du lịch cộng đồng, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương và bảo tồn văn hóa.
  • Thực trạng hoạt động còn nhiều hạn chế do thiếu mô hình quản lý bài bản và nguồn lực hạn chế.
  • Phân tích SWOT cho thấy điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức rõ ràng, làm cơ sở cho đề xuất giải pháp phát triển.
  • Giải pháp tập trung vào quản lý, đào tạo, phát triển sản phẩm, quảng bá và đầu tư cơ sở hạ tầng nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng trong phát triển du lịch cộng đồng bền vững tại Trà Vinh.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các bên liên quan phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình tại các địa phương khác trong vùng đồng bằng sông Cửu Long để phát huy hiệu quả phát triển du lịch cộng đồng.