Tổng quan nghiên cứu

Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường trung học cơ sở (THCS) là một trong những yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục phổ thông, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam. Tại huyện Mỏ Cày Bắc, tỉnh Bến Tre, với 12 trường THCS và đội ngũ cán bộ quản lý gồm 25 người, việc nâng cao năng lực, phẩm chất và cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý là nhiệm vụ cấp thiết nhằm đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018. Theo khảo sát, 100% cán bộ quản lý có trình độ đại học chuyên ngành đúng chuẩn, 76% có chứng chỉ ngoại ngữ trình độ B/A2 trở lên, và 100% đã qua đào tạo nghiệp vụ quản lý giáo dục. Tuy nhiên, công tác quy hoạch, tuyển chọn, đào tạo và sử dụng đội ngũ vẫn còn những hạn chế nhất định, như việc xác định nguồn lực để thực hiện quy hoạch còn ở mức trung bình (điểm trung bình 3,35 trên thang 5). Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Mỏ Cày Bắc, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp phát triển phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục tại địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2021, tập trung tại huyện Mỏ Cày Bắc, với phạm vi khảo sát gồm cán bộ quản lý và giáo viên các trường THCS. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực giáo dục, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp quản lý giáo dục trong việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý trường THCS.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên mô hình phát triển nguồn nhân lực của Leonard Nadler (1980), trong đó ba thành tố chính gồm: (1) Phát triển nguồn nhân lực (quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng); (2) Sử dụng nguồn nhân lực (tuyển chọn, sử dụng, đánh giá); (3) Tạo môi trường làm việc (chính sách, chế độ đãi ngộ, động lực làm việc). Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng tiếp cận hệ thống để xem xét mối quan hệ giữa các chủ thể quản lý giáo dục cấp tỉnh, huyện và trường THCS trong phát triển đội ngũ cán bộ quản lý. Các khái niệm chính bao gồm: đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng), phát triển đội ngũ (tăng trưởng số lượng, nâng cao chất lượng và cơ cấu hợp lý), chuẩn năng lực cán bộ quản lý (theo Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT), và các yếu tố ảnh hưởng như yêu cầu xã hội, chính sách quản lý, môi trường sư phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm: (1) Phương pháp nghiên cứu tài liệu để tổng hợp cơ sở lý luận, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước; (2) Phương pháp điều tra bảng hỏi khảo sát định lượng trên 125 đối tượng gồm 25 cán bộ quản lý và 100 giáo viên các trường THCS huyện Mỏ Cày Bắc; (3) Phương pháp phỏng vấn sâu với 10 cán bộ quản lý và 10 giáo viên nhằm làm rõ nguyên nhân thực trạng; (4) Phương pháp xử lý số liệu thống kê toán học sử dụng phần mềm SPSS 20.0, áp dụng phân tích mô tả, tính điểm trung bình, độ lệch chuẩn và phân tích tương quan. Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường THCS trên địa bàn. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng số lượng và cơ cấu đội ngũ cán bộ quản lý: Trong tổng số 25 cán bộ quản lý, nam chiếm 76%, nữ chiếm 24%. Độ tuổi chủ yếu từ 30 đến 50 tuổi (88%), không có cán bộ dưới 30 tuổi, 12% trên 50 tuổi. 100% cán bộ quản lý là đảng viên và có thâm niên công tác trên 10 năm.

  2. Trình độ chuyên môn và nghiệp vụ: 100% cán bộ quản lý có trình độ đại học đúng chuyên ngành, trình độ chính trị trung cấp, 76% có chứng chỉ ngoại ngữ trình độ B/A2 trở lên, 84% có chứng chỉ tin học trình độ A. Về nghiệp vụ quản lý giáo dục, 72% đã qua đào tạo bồi dưỡng, 28% có trình độ thạc sĩ.

  3. Thực trạng phát triển đội ngũ: Công tác quy hoạch phát triển cán bộ quản lý đạt mức khá với điểm trung bình 3,66/5. Tuy nhiên, việc xác định nguồn lực để thực hiện quy hoạch còn ở mức trung bình (3,35/5). Công tác tuyển chọn và sử dụng cán bộ quản lý được đánh giá khá (3,75/5), nhưng tiêu chí tuyển chọn dựa trên chuẩn năng lực còn thấp (3,26/5).

  4. Đào tạo, bồi dưỡng: Việc tổ chức đánh giá nhu cầu và lập kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý được thực hiện ở mức trung bình (3,34/5), cho thấy còn nhiều hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Mỏ Cày Bắc có cơ cấu hợp lý về giới tính, độ tuổi và trình độ chuyên môn, đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa theo quy định hiện hành. Tuy nhiên, việc phát triển đội ngũ còn gặp khó khăn do nguồn lực hạn chế, đặc biệt trong công tác quy hoạch và đào tạo bồi dưỡng. So sánh với các nghiên cứu trong nước, mức độ thực hiện các nội dung phát triển đội ngũ tương đồng với các địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội tương tự. Việc chưa chú trọng đầy đủ đến tiêu chí tuyển chọn dựa trên chuẩn năng lực có thể ảnh hưởng đến chất lượng quản lý và hiệu quả hoạt động của nhà trường. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố độ tuổi, trình độ chuyên môn và bảng điểm trung bình các nội dung phát triển đội ngũ để minh họa rõ nét hơn thực trạng. Ý nghĩa của nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của việc nâng cao năng lực quản lý thông qua quy hoạch bài bản, đào tạo chuyên sâu và chính sách đãi ngộ phù hợp nhằm tạo động lực làm việc cho cán bộ quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nguồn lực cho công tác quy hoạch: Các cấp quản lý cần xác định rõ nguồn lực tài chính, nhân lực để thực hiện quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS, đảm bảo kế hoạch phát triển đội ngũ được thực hiện kịp thời và hiệu quả trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với UBND huyện.

  2. Xây dựng và áp dụng tiêu chí tuyển chọn dựa trên chuẩn năng lực: Cần hoàn thiện khung năng lực cán bộ quản lý trường THCS và áp dụng nghiêm túc trong công tác tuyển chọn, sử dụng cán bộ nhằm đảm bảo đúng người, đúng việc. Thời gian triển khai trong 1 năm, do Phòng GD&ĐT chủ trì phối hợp với các trường.

  3. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ quản lý: Lập kế hoạch đào tạo bồi dưỡng định kỳ, tập trung nâng cao năng lực quản lý, kỹ năng lãnh đạo và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý. Mục tiêu đạt 100% cán bộ quản lý được bồi dưỡng trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là các trung tâm bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục.

  4. Hoàn thiện chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc tích cực: Rà soát, bổ sung các chính sách phụ cấp ưu đãi, hỗ trợ về vật chất và tinh thần nhằm tạo động lực làm việc cho cán bộ quản lý, đặc biệt tại các vùng khó khăn. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do UBND huyện phối hợp với Sở GD&ĐT thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo các huyện, tỉnh: Nhận diện thực trạng, xây dựng kế hoạch phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS phù hợp với điều kiện địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THCS: Nắm bắt các tiêu chuẩn, năng lực cần thiết, từ đó chủ động phát triển bản thân và xây dựng đội ngũ quản lý nhà trường vững mạnh.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục: Sử dụng làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, quy định về phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS lại quan trọng?
    Đội ngũ cán bộ quản lý là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục, giúp triển khai hiệu quả các chương trình đổi mới và nâng cao năng lực nhà trường, góp phần phát triển giáo dục bền vững.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS?
    Bao gồm yêu cầu xã hội, chính sách quản lý nhà nước, sự phát triển kinh tế - xã hội, nhận thức và năng lực của các cấp quản lý, cũng như môi trường sư phạm tại trường.

  3. Làm thế nào để tuyển chọn cán bộ quản lý phù hợp?
    Cần xây dựng và áp dụng tiêu chí tuyển chọn dựa trên chuẩn năng lực, đảm bảo công khai, minh bạch, đúng người, đúng việc, đồng thời kết hợp đánh giá năng lực thực tế và phẩm chất đạo đức.

  4. Phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý hiệu quả là gì?
    Kết hợp đào tạo chính quy, bồi dưỡng thường xuyên, chuyên đề và tự học, tập trung nâng cao kỹ năng quản lý, lãnh đạo, ứng dụng công nghệ và đổi mới phương pháp quản lý.

  5. Chính sách đãi ngộ có vai trò thế nào trong phát triển đội ngũ?
    Chính sách đãi ngộ tốt tạo động lực làm việc, giữ chân cán bộ quản lý có năng lực, đồng thời khuyến khích họ cống hiến và phát triển nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng quản lý giáo dục.

Kết luận

  • Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Mỏ Cày Bắc có cơ cấu hợp lý, trình độ chuyên môn và nghiệp vụ đáp ứng yêu cầu chuẩn hóa.
  • Công tác quy hoạch, tuyển chọn và đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý đã được quan tâm nhưng còn nhiều hạn chế về nguồn lực và áp dụng chuẩn năng lực.
  • Các yếu tố xã hội, chính sách và môi trường sư phạm ảnh hưởng rõ rệt đến sự phát triển đội ngũ.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm tăng cường nguồn lực, hoàn thiện tiêu chí tuyển chọn, nâng cao đào tạo bồi dưỡng và cải thiện chính sách đãi ngộ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các cấp quản lý giáo dục trong việc phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THCS, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông tại địa phương.

Tiếp theo, các cấp quản lý cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để hoàn thiện chính sách phát triển nguồn nhân lực giáo dục. Đề nghị các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cán bộ quản lý trường THCS tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục.