Tổng quan nghiên cứu

Huyện Trùng Khánh, tỉnh Cao Bằng, nằm ở vùng biên giới phía Đông Bắc Việt Nam, sở hữu nhiều tiềm năng phát triển đô thị và du lịch bền vững nhờ vào tài nguyên thiên nhiên phong phú và di sản văn hóa đặc sắc. Với diện tích đất nông nghiệp chiếm khoảng 91,13% tổng diện tích huyện và dân số toàn huyện năm 2020 đạt khoảng 51.615 người, trong đó dân số đô thị chiếm gần 10%, tốc độ đô thị hóa còn chậm, huyện đang đứng trước thách thức và cơ hội phát triển đô thị gắn liền với du lịch bền vững. Mục tiêu nghiên cứu là tổng hợp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về phát triển đô thị tích hợp với du lịch bền vững, đánh giá thực trạng huyện Trùng Khánh từ năm 2012 đến 2021, đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý phát triển đô thị dựa trên tiềm năng du lịch nhằm hướng tới phát triển bền vững đến năm 2030.

Nghiên cứu tập trung vào phạm vi không gian toàn huyện Trùng Khánh, đặc biệt là thị trấn Trùng Khánh và các khu vực quy hoạch phát triển đô thị, với nội dung chính là quản lý phát triển đô thị và du lịch bền vững. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc hỗ trợ các nhà quản lý, hoạch định chính sách trong việc điều chỉnh chiến lược phát triển đô thị và du lịch, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, bảo tồn di sản và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: phát triển đô thị bền vững và phát triển du lịch bền vững. Phát triển đô thị bền vững được hiểu là sự phát triển cân bằng giữa các yếu tố chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường và kinh tế, đảm bảo cuộc sống hiện tại và tương lai của cư dân đô thị (Nguyễn Tố Lăng, 2014). Khung quy hoạch đô thị bền vững của Pepe Puchol-Salort và cộng sự (2020) được áp dụng, trong đó nhấn mạnh phương pháp tiếp cận hệ thống, tích hợp các thành phần tự nhiên và nhân văn, sử dụng GIS để đánh giá và lập kế hoạch phát triển.

Về phát triển du lịch bền vững, nghiên cứu dựa trên định nghĩa của Hội đồng Du lịch và Lữ hành quốc tế (WTTC) và UNWTO, nhấn mạnh ba trụ cột: kinh tế, môi trường và xã hội. Khung phát triển du lịch bền vững của UNWTO (2013) với 5 nhóm yếu tố và 17 thành tố được sử dụng để đánh giá và quản lý phát triển du lịch. Phương pháp tiếp cận hệ thống cũng được áp dụng trong quản lý phát triển du lịch nhằm đảm bảo sự tham gia của các bên liên quan và tính toàn diện trong quy hoạch.

Ba khái niệm chính được sử dụng là: đô thị bền vững, du lịch bền vững và tích hợp phát triển đô thị-du lịch. Tích hợp được hiểu là sự kết hợp hài hòa giữa phát triển đô thị và du lịch nhằm tạo thành một hệ thống thống nhất, phát huy tối đa tiềm năng và bảo tồn các giá trị tự nhiên, văn hóa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả, phân tích mối quan hệ và đề xuất giải pháp. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ UBND huyện Trùng Khánh, các báo cáo quy hoạch, tài liệu khoa học và khảo sát thực địa từ năm 2012 đến 2021. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị hành chính trong huyện, tập trung vào thị trấn Trùng Khánh và các khu vực quy hoạch phát triển đô thị.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích SWOT để đánh giá thuận lợi và khó khăn trong phát triển đô thị tích hợp du lịch, phân tích định lượng các chỉ tiêu kinh tế - xã hội, và áp dụng khung lý thuyết phát triển bền vững để đánh giá tính khả thi của các giải pháp. Quy trình nghiên cứu được thực hiện theo timeline từ thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, xây dựng khung lý thuyết, đến đề xuất giải pháp quản lý phát triển đô thị-du lịch bền vững.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiềm năng phát triển du lịch và đô thị: Huyện Trùng Khánh sở hữu tài nguyên thiên nhiên đa dạng với diện tích đất nông nghiệp chiếm 91,13%, rừng phòng hộ chiếm 58,72%, cùng các danh lam thắng cảnh nổi tiếng như thác Bản Giốc cao 53m, động Ngườm Ngao, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch sinh thái và du lịch văn hóa. Lượng khách du lịch đến tăng đều hàng năm, góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương.

  2. Tốc độ đô thị hóa còn chậm: Dân số đô thị năm 2020 là 5.109 người, chiếm khoảng 10% tổng dân số huyện, với mật độ dân số thị trấn đạt 991 người/km². Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp tại thị trấn chiếm 58,85%, cho thấy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế đang diễn ra nhưng chưa mạnh mẽ.

  3. Cơ sở hạ tầng và quản lý phát triển chưa đồng bộ: Hệ thống giao thông gồm quốc lộ 4A, tỉnh lộ 206 và 211 với tổng chiều dài trên 70 km, đang được nâng cấp nhưng còn nhiều đoạn xuống cấp. Hạ tầng du lịch mới phát triển bước đầu với các công trình trọng điểm như chùa Phật tích Trúc Lâm Bản Giốc và khu nghỉ dưỡng thác Bản Giốc giai đoạn 1. Tuy nhiên, chất lượng nhân lực du lịch còn thấp, sản phẩm du lịch chưa đa dạng, hạ tầng du lịch chưa đồng bộ.

  4. Đánh giá SWOT cho thấy huyện có nhiều thuận lợi như vị trí địa lý, tài nguyên du lịch phong phú, chính sách hỗ trợ phát triển, nhưng cũng đối mặt với khó khăn về hạ tầng, nguồn nhân lực và bảo tồn di sản.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của tốc độ đô thị hóa chậm là do đặc điểm địa hình núi đá vôi dốc, khí hậu nhiệt đới gió mùa, cùng với hạn chế về hạ tầng kỹ thuật và xã hội. So sánh với các đô thị nghỉ dưỡng vùng núi như Đà Lạt và Sa Pa, Trùng Khánh còn thiếu sự đầu tư bài bản về quy hoạch và quản lý phát triển đô thị-du lịch. Đà Lạt đã áp dụng nguyên tắc tôn trọng địa hình và cảnh quan tự nhiên trong quy hoạch, còn Sa Pa chú trọng phát triển văn hóa bản địa gắn với bảo tồn môi trường.

Việc áp dụng khung lý thuyết phát triển đô thị bền vững và du lịch bền vững giúp nhận diện các yếu tố cần cân bằng giữa phát triển kinh tế, bảo tồn môi trường và phát huy giá trị văn hóa. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng khách du lịch, bảng phân tích cơ cấu kinh tế và bản đồ quy hoạch đô thị để minh họa mối liên hệ giữa phát triển đô thị và du lịch.

Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của phát triển đô thị tích hợp với du lịch bền vững trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống, thúc đẩy kinh tế địa phương và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa đặc thù của huyện Trùng Khánh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật và xã hội: Nâng cấp hệ thống giao thông, điện, nước, viễn thông và các công trình công cộng tại thị trấn Trùng Khánh và các khu vực quy hoạch đô thị. Mục tiêu đạt chuẩn đô thị loại V theo quy định đến năm 2030. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với các sở ngành tỉnh.

  2. Phát triển đa dạng sản phẩm du lịch bền vững: Khai thác các loại hình du lịch sinh thái, du lịch văn hóa dân tộc, du lịch mạo hiểm và du lịch biên giới. Xây dựng các tour du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc Tày, Nùng. Thời gian triển khai trong 5 năm tới, do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì.

  3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng phục vụ, quản lý du lịch cho người dân địa phương và cán bộ quản lý. Đẩy mạnh hợp tác với các trường đào tạo chuyên ngành du lịch. Mục tiêu nâng tỷ lệ lao động du lịch có trình độ chuyên môn lên trên 50% trong 5 năm.

  4. Xây dựng quy hoạch phát triển đô thị tích hợp du lịch bền vững: Áp dụng phương pháp tiếp cận hệ thống, sử dụng GIS để lập quy hoạch chi tiết, đảm bảo hài hòa giữa phát triển đô thị và bảo tồn môi trường, cảnh quan. Thực hiện quy hoạch đến năm 2030, do Ban Quản lý quy hoạch xây dựng tỉnh và UBND huyện phối hợp thực hiện.

  5. Tăng cường quản lý và bảo tồn di sản thiên nhiên, văn hóa: Thiết lập các khu bảo tồn cảnh quan, di tích lịch sử, văn hóa; xây dựng chính sách hỗ trợ cộng đồng địa phương tham gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản. Chủ thể là các cơ quan quản lý văn hóa, môi trường và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và hoạch định chính sách địa phương: Nhận diện các giải pháp phát triển đô thị và du lịch bền vững phù hợp với đặc thù vùng núi biên giới, hỗ trợ xây dựng chiến lược phát triển kinh tế xã hội.

  2. Các chuyên gia quy hoạch đô thị và du lịch: Áp dụng khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu tích hợp để thiết kế các dự án phát triển đô thị-du lịch bền vững, đặc biệt trong các khu vực có tài nguyên thiên nhiên và văn hóa đa dạng.

  3. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Hiểu rõ tiềm năng, thách thức và cơ hội đầu tư phát triển sản phẩm du lịch tại huyện Trùng Khánh, từ đó xây dựng kế hoạch kinh doanh hiệu quả và bền vững.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức xã hội: Nâng cao nhận thức về vai trò của phát triển bền vững, tham gia quản lý và bảo tồn tài nguyên, đồng thời khai thác hiệu quả các giá trị văn hóa truyền thống để phát triển du lịch cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển đô thị tích hợp với du lịch bền vững là gì?
    Phát triển đô thị tích hợp với du lịch bền vững là sự kết hợp hài hòa giữa quy hoạch đô thị và phát triển du lịch nhằm bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, văn hóa, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững. Ví dụ, tại Trùng Khánh, việc phát triển thị trấn gắn với khai thác thác Bản Giốc và các di sản văn hóa dân tộc là minh chứng điển hình.

  2. Tại sao huyện Trùng Khánh có tiềm năng phát triển du lịch bền vững?
    Trùng Khánh sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh quốc gia như thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, cùng với đa dạng văn hóa các dân tộc Tày, Nùng. Khí hậu ôn hòa và địa hình núi đá vôi tạo điều kiện thuận lợi cho du lịch sinh thái và du lịch mạo hiểm.

  3. Những khó khăn chính trong phát triển đô thị và du lịch tại Trùng Khánh là gì?
    Khó khăn gồm hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ, chất lượng nguồn nhân lực du lịch thấp, sản phẩm du lịch chưa đa dạng, tốc độ đô thị hóa chậm do địa hình phức tạp và hạn chế về nguồn lực đầu tư.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp mô tả, phân tích mối quan hệ giữa đô thị và du lịch, áp dụng phân tích SWOT, sử dụng dữ liệu thống kê và GIS để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phát triển du lịch bền vững tại huyện?
    Cần đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực, đầu tư hạ tầng đồng bộ, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời áp dụng quy hoạch tích hợp và quản lý bền vững dựa trên sự tham gia của cộng đồng.

Kết luận

  • Huyện Trùng Khánh có tiềm năng lớn để phát triển đô thị tích hợp với du lịch bền vững nhờ tài nguyên thiên nhiên và văn hóa phong phú.
  • Tốc độ đô thị hóa còn chậm, hạ tầng kỹ thuật và xã hội chưa đồng bộ, cần có giải pháp quản lý và đầu tư phù hợp.
  • Áp dụng khung lý thuyết phát triển đô thị và du lịch bền vững cùng phương pháp tiếp cận hệ thống giúp xây dựng quy hoạch và chiến lược phát triển hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cấp hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và bảo tồn di sản là cần thiết để đạt mục tiêu phát triển bền vững đến năm 2030.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn hỗ trợ các nhà quản lý, chuyên gia và cộng đồng trong việc phát triển huyện Trùng Khánh thành đô thị du lịch bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội vùng núi phía Bắc Việt Nam.

Quý độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích áp dụng các kết quả và giải pháp nghiên cứu để thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm hoàn thiện chiến lược phát triển đô thị-du lịch trong tương lai.