Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, việc phát triển chương trình môn Toán ở các trường Trung học cơ sở (THCS) đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, với hơn 37 trường THCS và dân số khoảng 226 nghìn người, là một địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đa dạng, từ đồng bằng ven biển đến vùng núi, tạo nên bối cảnh đặc thù cho công tác quản lý giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý phát triển chương trình môn Toán tại các trường THCS huyện Hoằng Hóa trong giai đoạn 2020-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển chương trình, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.

Nghiên cứu tập trung vào 122 khách thể gồm 54 cán bộ quản lý và 68 giáo viên dạy Toán tại 20 trường THCS tiêu biểu trên địa bàn. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và các trường THCS trong việc xây dựng, điều chỉnh và phát triển chương trình môn Toán phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Toán, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình 2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển chương trình giáo dục phổ thông. Theo Peter F. Oliva, phát triển chương trình giáo dục là quá trình hoạch định có hệ thống, bao gồm các cấp độ từ phân tích bối cảnh đến đánh giá và điều chỉnh chương trình. Lý thuyết quản lý của Đặng Quốc Bảo nhấn mạnh quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Chương trình môn học: Văn bản xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp và đánh giá môn học.
  • Phát triển chương trình môn Toán: Quá trình rà soát, điều chỉnh, bổ sung nội dung và phương pháp dạy học để phù hợp với yêu cầu đổi mới và điều kiện thực tế.
  • Quản lý phát triển chương trình: Hoạt động có định hướng của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc phát triển chương trình môn học.
  • Năng lực và phẩm chất học sinh: Tiêu chí đánh giá kết quả giáo dục theo định hướng phát triển năng lực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp phân tích lý luận và khảo sát thực tiễn. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu lý luận, văn bản pháp luật (Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT), báo cáo ngành, kết quả khảo sát 122 khách thể (54 cán bộ quản lý, 68 giáo viên) tại 20 trường THCS huyện Hoằng Hóa.
  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng bảng hỏi (anket), phỏng vấn chuyên gia, phân tích tài liệu chương trình, kế hoạch giáo dục.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nội dung, đối chiếu thực trạng với yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2020-2023, tập trung khảo sát thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý phát triển chương trình môn Toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng phát triển chương trình môn Toán: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá phát triển chương trình môn Toán là rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, 15% còn lại chưa nhận thức đầy đủ về vai trò này, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.

  2. Thực trạng xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển chương trình: Chỉ có khoảng 70% trường THCS thực hiện đầy đủ quy trình phát triển chương trình môn Toán theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT. Việc lập kế hoạch còn mang tính hình thức, chưa thực sự linh hoạt phù hợp với điều kiện thực tế từng trường.

  3. Khó khăn trong quản lý phát triển chương trình: 60% cán bộ quản lý và giáo viên phản ánh thiếu nguồn lực về cơ sở vật chất, thiết bị dạy học và chưa được bồi dưỡng đầy đủ về năng lực phát triển chương trình. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn và các cấp quản lý còn hạn chế.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Các yếu tố như văn bản pháp luật, điều kiện kinh tế xã hội địa phương, chính sách hỗ trợ có tác động tích cực nhưng chưa đồng bộ. Năng lực quản lý của hiệu trưởng và năng lực phát triển chương trình của giáo viên là nhân tố quyết định thành công, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về kỹ năng và nhận thức.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý phát triển chương trình môn Toán tại các trường THCS huyện Hoằng Hóa đã có những chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều tồn tại. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về nguồn lực, năng lực quản lý và nhận thức chưa đồng đều. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tình trạng này tương tự với nhiều địa phương khác trong cả nước, đặc biệt là vùng nông thôn và miền núi.

Việc xây dựng kế hoạch phát triển chương trình còn mang tính chung chung, chưa thực sự linh hoạt để đáp ứng đặc điểm riêng của từng trường và học sinh. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai và chất lượng dạy học môn Toán. Các biểu đồ phân tích tỷ lệ thực hiện các bước phát triển chương trình và mức độ hài lòng của giáo viên có thể minh họa rõ nét sự phân bố này.

Ngoài ra, sự thiếu đồng bộ trong phối hợp giữa các cấp quản lý và tổ chuyên môn cũng làm giảm hiệu quả quản lý. Việc bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên chưa được thực hiện thường xuyên và bài bản, dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về phát triển chương trình môn Toán theo chương trình GDPT 2018.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được bồi dưỡng trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Xây dựng kế hoạch phát triển chương trình linh hoạt, phù hợp đặc điểm từng trường

    • Hướng dẫn các trường THCS xây dựng kế hoạch phát triển chương trình môn Toán dựa trên phân tích bối cảnh, điều kiện thực tế và năng lực học sinh.
    • Mục tiêu: 100% trường THCS có kế hoạch phát triển chương trình được phê duyệt và thực hiện hiệu quả trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

  3. Huy động và tăng cường nguồn lực cơ sở vật chất, thiết bị dạy học

    • Phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để đầu tư trang thiết bị, phần mềm giảng dạy hiện đại phục vụ phát triển chương trình môn Toán.
    • Mục tiêu: Tăng 30% thiết bị dạy học hiện đại trong 3 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, UBND huyện, Ban đại diện cha mẹ học sinh.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá việc thực hiện phát triển chương trình

    • Xây dựng bộ tiêu chí kiểm tra, đánh giá cụ thể, kết hợp đánh giá thường xuyên và định kỳ.
    • Mục tiêu: 100% trường THCS được kiểm tra, đánh giá ít nhất 2 lần/năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý phát triển chương trình môn Toán, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục tại địa phương.
    • Use case: Xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế.

  2. Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường THCS

    • Lợi ích: Áp dụng các biện pháp quản lý phát triển chương trình môn Toán hiệu quả, nâng cao chất lượng dạy học.
    • Use case: Lập kế hoạch, chỉ đạo tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá chương trình môn Toán.

  3. Giáo viên dạy môn Toán THCS

    • Lợi ích: Hiểu rõ quy trình phát triển chương trình, nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học.
    • Use case: Tham gia xây dựng kế hoạch dạy học, áp dụng phương pháp tích cực, đổi mới kiểm tra đánh giá.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục học

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển chương trình giáo dục, phục vụ nghiên cứu và học tập.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn, luận án liên quan đến quản lý giáo dục và phát triển chương trình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý phát triển chương trình môn Toán là gì?
    Quản lý phát triển chương trình môn Toán là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra việc xây dựng, điều chỉnh và hoàn thiện chương trình môn Toán nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và điều kiện thực tế của nhà trường.

  2. Tại sao phát triển chương trình môn Toán lại quan trọng ở các trường THCS?
    Phát triển chương trình giúp cập nhật nội dung, phương pháp dạy học phù hợp với năng lực học sinh và yêu cầu xã hội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý phát triển chương trình môn Toán hiện nay là gì?
    Bao gồm hạn chế về nguồn lực cơ sở vật chất, năng lực quản lý và phát triển chương trình của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các bên liên quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực phát triển chương trình cho giáo viên?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ năng xây dựng và điều chỉnh chương trình, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các hoạt động nghiên cứu, chia sẻ kinh nghiệm.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để cải thiện phát triển chương trình môn Toán?
    Bao gồm tăng cường bồi dưỡng năng lực, xây dựng kế hoạch linh hoạt, huy động nguồn lực cơ sở vật chất, và tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện chương trình.

Kết luận

  • Quản lý phát triển chương trình môn Toán ở các trường THCS huyện Hoằng Hóa có vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.
  • Thực trạng cho thấy còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực quản lý và nguồn lực cơ sở vật chất.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý phát triển chương trình.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, xây dựng kế hoạch linh hoạt, huy động nguồn lực và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc triển khai và hoàn thiện quản lý phát triển chương trình môn Toán tại địa phương, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và trường THCS trên địa bàn huyện Hoằng Hóa nên áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý phát triển chương trình môn Toán, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để hoàn thiện chương trình phù hợp với thực tiễn.