Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, hệ thống an sinh xã hội, đặc biệt là bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXH tự nguyện), đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và đảm bảo an sinh cho người dân. Tại Phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng, tỷ lệ người dân tham gia BHYT đạt khoảng 92,6% trong giai đoạn 2017-2021, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và giảm gánh nặng tài chính cho hộ gia đình. Tuy nhiên, công tác phát triển đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình và BHXH tự nguyện vẫn còn nhiều hạn chế như kế hoạch thu quỹ chưa đáp ứng kịp với chi phí khám chữa bệnh ngày càng tăng, tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT còn phổ biến, và công tác truyền thông chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng phát triển đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình và BHXH tự nguyện tại Phường Đằng Giang trong giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các giải pháp đẩy mạnh phát triển đối tượng tham gia đến năm 2025. Nghiên cứu tập trung vào phạm vi không gian tại Phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, Hải Phòng, với phạm vi thời gian từ năm 2017 đến 2021, nhằm cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về BHYT và BHXH tự nguyện tại địa phương. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao tỷ lệ bao phủ BHYT, giảm thiểu rủi ro tài chính cho người dân, đồng thời góp phần phát triển bền vững hệ thống an sinh xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế, trong đó có:

  • Lý thuyết về bảo hiểm xã hội: Định nghĩa BHXH là hệ thống các quan hệ kinh tế - xã hội giữa Nhà nước, người lao động và người sử dụng lao động nhằm đảm bảo thay thế hoặc bù đắp thu nhập khi người lao động gặp rủi ro, dựa trên quỹ tài chính tập trung do sự đóng góp của các bên liên quan.
  • Lý thuyết về bảo hiểm y tế: BHYT là chính sách an sinh xã hội nhằm bảo vệ sức khỏe người dân thông qua việc chia sẻ rủi ro tài chính khi ốm đau, bệnh tật, với nguyên tắc đóng - hưởng và sự hỗ trợ của Nhà nước.
  • Mô hình phát triển đối tượng tham gia BHYT và BHXH tự nguyện: Bao gồm các khái niệm về công tác tham mưu, truyền thông, quản lý thu, cấp thẻ, khám chữa bệnh, thanh tra kiểm tra và các yếu tố ảnh hưởng như cơ chế chính sách, tổ chức thực hiện, thu nhập và nhận thức của người dân.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: BHYT hộ gia đình, BHXH tự nguyện, quản lý nhà nước về BHYT, công tác truyền thông chính sách, và các chỉ tiêu đo lường phát triển BHYT, BHXH tự nguyện.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo của Cục Thống kê, BHXH Phường Đằng Giang, các văn bản pháp luật liên quan, các nghiên cứu trong và ngoài nước về BHYT và BHXH tự nguyện, giúp đánh giá tổng quan về điều kiện kinh tế - xã hội và chính sách bảo hiểm tại địa phương.
  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát thực tế thông qua điều tra ý kiến cán bộ tổ dân phố và người dân tham gia BHYT hộ gia đình, BHXH tự nguyện tại Phường Đằng Giang nhằm thu thập thông tin về nhận thức, thái độ và thực trạng tham gia bảo hiểm.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp tổng hợp và thống kê mô tả, với cỡ mẫu khảo sát phù hợp để phản ánh chính xác thực trạng phát triển đối tượng tham gia BHYT và BHXH tự nguyện. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tiêu chí đại diện cho các nhóm đối tượng dân cư và cán bộ quản lý tại địa phương. Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2021 cho đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ bao phủ BHYT tăng ổn định: Tỷ lệ người dân có thẻ BHYT tại Phường Đằng Giang đạt khoảng 92,6% năm 2021, tăng đều qua các năm từ 2017, vượt mục tiêu chung của thành phố Hải Phòng. Tỷ lệ này cao hơn mức trung bình toàn quốc, thể hiện hiệu quả trong công tác phát triển đối tượng tham gia BHYT.

  2. Công tác truyền thông và tham mưu được cải thiện: Hệ thống văn bản chỉ đạo, phối hợp triển khai chính sách BHYT tăng từ 24 văn bản năm 2017 lên 48 văn bản năm 2018, góp phần nâng cao nhận thức người dân. Khoảng 62,2% người dân khảo sát cho biết nắm được thông tin về chính sách BHYT qua các hội nghị tuyên truyền của UBND phường.

  3. Hệ thống đại lý thu BHYT đa dạng và hiệu quả: Đến cuối năm 2021, Phường Đằng Giang có 56 đại lý thu BHYT tại UBND xã, 11 đại lý tại bưu điện và 44 đại lý tại trường học, với tổng số nhân viên đại lý lên đến 598 người, tạo thuận lợi cho việc thu hút và duy trì người tham gia BHYT.

  4. Hạn chế trong công tác quản lý thu và nợ đóng BHXH: Tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT vẫn còn phổ biến, ảnh hưởng đến quỹ bảo hiểm và hiệu quả quản lý. Kế hoạch thu quỹ BHYT còn thấp so với khả năng huy động, chưa đáp ứng kịp với xu hướng tăng chi phí khám chữa bệnh, gây áp lực tài chính cho quỹ BHYT.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm thu nhập và việc làm của người dân chưa ổn định, dẫn đến khả năng chi trả phí BHYT tự nguyện còn hạn chế. Công tác truyền thông mặc dù được tăng cường nhưng chưa thực sự sâu rộng và chưa khai thác hiệu quả các kênh truyền thông hiện đại. So với các nghiên cứu trong nước tại các địa phương khác như phường Quyết Thắng, Thái Nguyên hay phường Quang Trung, Ninh Bình, Phường Đằng Giang có tỷ lệ bao phủ BHYT cao hơn nhưng vẫn gặp khó khăn tương tự về quản lý nợ và thu quỹ.

Việc mở rộng quyền lợi BHYT theo Luật sửa đổi năm 2014 và các chính sách hỗ trợ tài chính đã góp phần nâng cao sự hấp dẫn của BHYT tự nguyện, tuy nhiên, thủ tục hành chính còn phức tạp và chất lượng dịch vụ y tế chưa đồng đều cũng làm giảm động lực tham gia của người dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng tỷ lệ bao phủ BHYT qua các năm và bảng thống kê số lượng đại lý thu BHYT, giúp minh họa rõ nét hiệu quả và hạn chế trong công tác phát triển đối tượng tham gia.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác truyền thông đa kênh: Sử dụng linh hoạt các hình thức truyền thông hiện đại như mạng xã hội, webinar, infographic để nâng cao nhận thức người dân về lợi ích và quyền lợi khi tham gia BHYT và BHXH tự nguyện. Chủ thể thực hiện là BHXH phường phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, thời gian triển khai từ 2023 đến 2025.

  2. Hoàn thiện hệ thống đại lý thu BHYT: Mở rộng mạng lưới đại lý thu tại các khu dân cư, doanh nghiệp mới thành lập, đồng thời đào tạo nâng cao năng lực cho nhân viên đại lý để tăng hiệu quả vận động và thu hút người tham gia. Thực hiện liên tục trong giai đoạn 2023-2025, do BHXH phường chủ trì.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế: Đơn giản hóa quy trình cấp thẻ, thanh toán chi phí khám chữa bệnh BHYT, đồng thời nâng cao năng lực chuyên môn và trang thiết bị tại các cơ sở y tế tuyến dưới nhằm tạo sự hài lòng cho người tham gia. Chủ thể thực hiện là Sở Y tế phối hợp với BHXH, triển khai từ 2023.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nợ đóng BHXH: Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng để phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp trốn đóng, nợ đọng BHXH, BHYT nhằm bảo vệ quỹ bảo hiểm và đảm bảo công bằng xã hội. Thực hiện thường xuyên, do BHXH phường và các cơ quan liên quan đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH, BHYT tại địa phương: Nhận diện các khó khăn, hạn chế trong công tác phát triển đối tượng tham gia và áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý.

  2. Nhà hoạch định chính sách an sinh xã hội: Sử dụng kết quả nghiên cứu để điều chỉnh, hoàn thiện chính sách BHYT và BHXH tự nguyện phù hợp với điều kiện thực tế từng địa phương.

  3. Các tổ chức, đại lý thu BHYT: Nắm bắt các phương pháp truyền thông, vận động người dân tham gia bảo hiểm, đồng thời nâng cao năng lực phục vụ và quản lý.

  4. Người dân và các nhóm đối tượng tiềm năng tham gia BHYT, BHXH tự nguyện: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ khi tham gia bảo hiểm, từ đó chủ động tham gia để bảo vệ sức khỏe và ổn định tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. BHYT hộ gia đình là gì và có lợi ích gì?
    BHYT hộ gia đình là hình thức bảo hiểm y tế dành cho các thành viên trong cùng một hộ gia đình, giúp chia sẻ chi phí khám chữa bệnh, giảm gánh nặng tài chính khi ốm đau. Ví dụ, người tham gia được hưởng quyền lợi khám chữa bệnh tại các cơ sở y tế theo quy định, được Nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng.

  2. BHXH tự nguyện khác gì so với BHXH bắt buộc?
    BHXH tự nguyện cho phép người lao động tự do, nội trợ, nông dân tham gia với mức đóng và phương thức đóng linh hoạt, không bắt buộc như BHXH bắt buộc dành cho người lao động có hợp đồng lao động. BHXH tự nguyện giúp mở rộng diện bao phủ an sinh xã hội.

  3. Tại sao công tác truyền thông về BHYT và BHXH tự nguyện lại quan trọng?
    Truyền thông giúp nâng cao nhận thức, hiểu biết của người dân về quyền lợi và nghĩa vụ khi tham gia bảo hiểm, từ đó tăng tỷ lệ tham gia và duy trì đối tượng tham gia bền vững. Ví dụ, các hội nghị tuyên truyền tại Phường Đằng Giang đã giúp 62,2% người dân nắm được thông tin chính sách.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT là gì?
    Nguyên nhân bao gồm thu nhập không ổn định của người lao động, sự thiếu nghiêm túc của một số doanh nghiệp trong việc đóng bảo hiểm, cũng như hạn chế trong công tác quản lý và thanh tra. Tình trạng này ảnh hưởng đến quỹ bảo hiểm và quyền lợi người tham gia.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng khám chữa bệnh BHYT?
    Cần đầu tư trang thiết bị hiện đại, đào tạo cán bộ y tế, cải thiện quy trình phục vụ và áp dụng các kỹ thuật chuyên môn mới. Việc này giúp người dân tin tưởng và yên tâm khi tham gia BHYT, từ đó tăng tỷ lệ tham gia.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá thực trạng phát triển đối tượng tham gia BHYT hộ gia đình và BHXH tự nguyện tại Phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, Hải Phòng trong giai đoạn 2017-2021, ghi nhận tỷ lệ bao phủ BHYT đạt khoảng 92,6%.
  • Công tác truyền thông, tham mưu và hệ thống đại lý thu được cải thiện, góp phần nâng cao nhận thức và thu hút người dân tham gia bảo hiểm.
  • Hạn chế chính là tình trạng nợ đóng BHXH, BHYT còn phổ biến và kế hoạch thu quỹ chưa đáp ứng kịp với chi phí khám chữa bệnh tăng cao.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường truyền thông đa kênh, hoàn thiện hệ thống đại lý thu, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, cùng với tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho việc hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả quản lý BHYT, BHXH tự nguyện tại địa phương, góp phần thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân đến năm 2025.

Để tiếp tục phát triển, các cơ quan quản lý và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Hành động ngay hôm nay sẽ góp phần bảo vệ sức khỏe và an sinh xã hội bền vững cho cộng đồng.