I. Năng lực giải quyết vấn đề và giải quyết vấn đề học sinh
Đề tài tập trung vào năng lực giải quyết vấn đề (NLGQVĐ) của học sinh lớp 11 thông qua hoạt động trải nghiệm trong môn Sinh học. NLGQVĐ được định nghĩa như khả năng sử dụng hiệu quả các quá trình nhận thức, hành động và thái độ để giải quyết các tình huống không có sẵn giải pháp thông thường. Đề tài nhấn mạnh việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề học sinh, giúp các em không chỉ tiếp thu kiến thức lý thuyết mà còn vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Nghiên cứu tập trung vào bài 19 (Tuần hoàn máu) và bài 21 (Thực hành đo một số chỉ tiêu sinh lý ở người) của chương trình Sinh học 11, những bài học có tính ứng dụng cao trong đời sống. Việc thiết kế hoạt động trải nghiệm giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề, bao gồm các giai đoạn: phát hiện vấn đề, phân tích vấn đề, đề xuất giải pháp, thực hiện và đánh giá giải pháp. Mục tiêu là nâng cao năng lực tự học và khả năng thích nghi của học sinh.
1.1 Phát hiện và làm rõ vấn đề
Một phần quan trọng của năng lực giải quyết vấn đề là khả năng phát hiện và làm rõ vấn đề. Trong đề tài, học sinh được đặt vào các tình huống thực tế liên quan đến tuần hoàn máu và các chỉ số sinh lý. Ví dụ, học sinh có thể được yêu cầu xác định nguyên nhân gây ra một số bệnh lý liên quan đến tim mạch hoặc đề xuất phương án sơ cứu cho người bị chảy máu. Qua đó, học sinh rèn luyện kỹ năng phân tích, tư duy phản biện, và phân tích vấn đề. Học sinh được khuyến khích thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm sách giáo khoa, tài liệu tham khảo, và phỏng vấn các chuyên gia y tế. Quá trình này giúp học sinh phát triển khả năng tổng hợp thông tin và làm rõ vấn đề một cách hệ thống.
1.2 Đề xuất và lựa chọn giải pháp
Sau khi phân tích vấn đề, học sinh cần đề xuất và lựa chọn giải pháp. Đề tài khuyến khích tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề sáng tạo. Học sinh không bị giới hạn trong một giải pháp duy nhất mà được khuyến khích đưa ra nhiều ý tưởng khác nhau. Quá trình này đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức đã học, kết hợp với kinh nghiệm thực tế để tìm ra giải pháp tối ưu. Việc đánh giá và lựa chọn giải pháp cũng là một phần quan trọng của năng lực giải quyết vấn đề. Học sinh cần xem xét các yếu tố như tính khả thi, hiệu quả, và sự an toàn của mỗi giải pháp trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Đây là cơ hội để học sinh rèn luyện kỹ năng ra quyết định và chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình.
II. Hoạt động trải nghiệm sinh học và trải nghiệm học tập sinh học
Đề tài sử dụng hoạt động trải nghiệm sinh học như phương pháp chính để phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Trải nghiệm học tập sinh học trong đề tài không chỉ giới hạn trong phòng học mà còn mở rộng ra môi trường thực tế, ví dụ như trạm y tế hoặc bệnh viện. Học sinh được tham gia các hoạt động thực hành, như đo huyết áp, sơ cứu, và phỏng vấn bác sĩ. Hoạt động trải nghiệm được thiết kế đa dạng, phù hợp với nội dung bài học và điều kiện thực tế. Mục tiêu là giúp học sinh kết nối kiến thức lý thuyết với thực tiễn, nâng cao tính hứng thú và hiệu quả học tập. Giáo dục trải nghiệm được xem là phương pháp hiệu quả để giúp học sinh phát triển khả năng ứng dụng kiến thức vào giải quyết vấn đề thực tiễn.
2.1 Thiết kế hoạt động trải nghiệm
Hoạt động trải nghiệm được thiết kế kỹ lưỡng để đáp ứng mục tiêu giáo dục. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhấn mạnh tính tích hợp và dạy học tích hợp. Đề tài tích hợp kiến thức Sinh học với các kỹ năng sống thiết thực. Mục tiêu giáo dục được xác định rõ ràng, bao gồm kiến thức, kỹ năng, và thái độ. Phương pháp dạy học trải nghiệm bao gồm các bước cụ thể: giao nhiệm vụ, thực hiện nhiệm vụ, thảo luận, và đánh giá. Các hoạt động trải nghiệm được thiết kế để khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh, tạo điều kiện cho học sinh học tập chủ động và tự khám phá. Việc sử dụng phương pháp dạy học trải nghiệm giúp học sinh phát triển năng lực tư duy phản biện, giải quyết vấn đề và làm việc nhóm.
2.2 Thực hiện và đánh giá hoạt động trải nghiệm
Sau khi thiết kế, hoạt động trải nghiệm được triển khai trong lớp học. Quá trình thực hiện được giám sát chặt chẽ để đảm bảo đạt được mục tiêu đề ra. Đánh giá hoạt động trải nghiệm được tiến hành đa chiều, bao gồm cả đánh giá định tính và định lượng. Học sinh tự đánh giá, nhóm đánh giá, và giáo viên đánh giá. Công cụ đánh giá bao gồm phiếu khảo sát, bài kiểm tra, sản phẩm học tập, và quan sát trực tiếp. Kết quả đánh giá được sử dụng để điều chỉnh và hoàn thiện quá trình dạy học. Việc đánh giá thường xuyên giúp đảm bảo hiệu quả của hoạt động trải nghiệm và phản ánh chính xác năng lực giải quyết vấn đề của học sinh. Kết quả đánh giá cũng cung cấp thông tin hữu ích cho việc cải tiến chương trình giảng dạy và phương pháp dạy học.
III. Sinh học lớp 11 và chương trình giáo dục phổ thông
Đề tài tập trung vào sinh học lớp 11, cụ thể là bài 19 và bài 21. Nội dung bài học liên quan đến hệ tuần hoàn và các chỉ số sinh lý ở người. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đặt mục tiêu phát triển năng lực toàn diện cho học sinh. Đề tài này phù hợp với định hướng đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông, nhấn mạnh việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề và tư duy phản biện của học sinh. Giáo dục STEM được đề cập gián tiếp thông qua việc kết hợp lý thuyết và thực hành. Mục tiêu giáo dục không chỉ là trang bị kiến thức mà còn là rèn luyện kỹ năng và hình thành phẩm chất cho học sinh. Giáo dục trải nghiệm đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu này.
3.1 Liên hệ thực tiễn và ứng dụng
Đề tài nhấn mạnh sự liên hệ giữa kiến thức lý thuyết và thực tiễn. Học sinh được vận dụng kiến thức về tuần hoàn máu vào việc đo huyết áp, sơ cứu, và xử lý các tình huống y tế. Giải quyết vấn đề thực tế là trọng tâm của đề tài. Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh hiểu rõ hơn ý nghĩa của kiến thức đã học và ứng dụng kiến thức vào đời sống. Kiến thức về sinh học được vận dụng để giải quyết các vấn đề thực tiễn, giúp học sinh hiểu được tầm quan trọng của sức khỏe và an toàn. Mục tiêu là trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để bảo vệ sức khỏe bản thân, gia đình và cộng đồng.
3.2 Đổi mới phương pháp dạy học
Đề tài đề xuất một số giải pháp đổi mới phương pháp dạy học, nhằm phát huy năng lực tự chủ và sáng tạo của học sinh. Phương pháp dạy học trải nghiệm được xem là một giải pháp hiệu quả để đạt được mục tiêu này. Đề tài góp phần đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo hướng phát huy năng lực phẩm chất người học. Việc ứng dụng phương pháp này đòi hỏi giáo viên cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự hỗ trợ từ nhà trường. Kết quả của đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo hữu ích cho các giáo viên khác trong việc đổi mới phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.
