Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Bến Tre, với hơn 40 km bờ biển và hệ thống sông ngòi chằng chịt, là vùng đất giàu tiềm năng phát triển du lịch văn hóa. Trong đó, khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu tại huyện Ba Tri là một di tích quốc gia đặc biệt, thu hút hàng chục nghìn lượt khách tham quan mỗi năm, trong đó khoảng 80% là học sinh, sinh viên. Tuy nhiên, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích này trong phát triển du lịch vẫn còn nhiều hạn chế, chưa tương xứng với tiềm năng vốn có.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng bảo tồn và phát huy giá trị khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu trong phát triển du lịch tỉnh Bến Tre giai đoạn 2014-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả khai thác giá trị di tích. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khu di tích tại xã An Đức, huyện Ba Tri, với dữ liệu thu thập trong vòng 5 năm gần nhất.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý văn hóa, du lịch tỉnh Bến Tre trong việc hoạch định chính sách bảo tồn và phát huy giá trị di tích, đồng thời góp phần phát triển du lịch văn hóa bền vững, nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản văn hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai góc độ lý thuyết chính: quản lý văn hóa và kinh tế học văn hóa. Theo đó, khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu được xem là di sản văn hóa vật thể có giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học, cần được bảo tồn và phát huy thông qua sự quản lý của các chủ thể như chính quyền và cộng đồng. Đồng thời, từ góc độ kinh tế học văn hóa, di tích này có tiềm năng phát triển thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù, góp phần tạo nguồn thu kinh tế cho địa phương.

Các khái niệm chính được làm rõ bao gồm: giá trị di tích lịch sử - văn hóa, bảo tồn và phát huy di tích, di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, du lịch văn hóa, cũng như nguyên tắc bảo tồn di tích theo quy định pháp luật Việt Nam. Luật Di sản Văn hóa 2001 và các nghị định hướng dẫn được sử dụng làm cơ sở pháp lý cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp gồm:

  • Quan sát tham dự: Thu thập thông tin thực tế tại khu di tích qua các hoạt động tham quan, lễ hội, và sinh hoạt văn hóa.
  • Phỏng vấn sâu: Tiến hành phỏng vấn các cán bộ quản lý di tích, người dân địa phương am hiểu về Nguyễn Đình Chiểu, và khách du lịch để thu thập quan điểm đa chiều.
  • Phân tích - tổng hợp: Xử lý dữ liệu sơ cấp từ khảo sát và phỏng vấn cùng các tài liệu thứ cấp như sách, báo, báo cáo, hình ảnh liên quan đến di tích.

Cỡ mẫu phỏng vấn gồm 11 nhân sự tại khu di tích và một số đại diện cộng đồng, khách tham quan. Phân tích dữ liệu được thực hiện theo hướng mô tả, so sánh và đánh giá thực trạng, từ đó rút ra các kết luận và đề xuất.

Timeline nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2018, phù hợp với thời điểm khu di tích được công nhận di tích quốc gia đặc biệt (2016) và có số liệu khách tham quan ổn định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giá trị văn hóa và lịch sử đặc sắc của khu di tích
    Khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu là nơi lưu giữ di sản văn hóa vật thể và phi vật thể quý giá, phản ánh nhân cách, sự nghiệp của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Di tích có tổng diện tích 14.156,7 m² với các hạng mục kiến trúc độc đáo như đền thờ mới cao 21m, nhà bia, khu mộ, nhà đón tiếp và ngân hàng dữ liệu phi vật thể.
    Hàng năm, khu di tích đón khoảng 30.000 lượt khách, trong đó học sinh, sinh viên chiếm khoảng 80%, thể hiện vai trò quan trọng trong giáo dục truyền thống và phát huy giá trị văn hóa.

  2. Thực trạng bảo tồn và phát huy giá trị còn nhiều hạn chế
    Mặc dù đã được trùng tu, mở rộng và công nhận di tích quốc gia đặc biệt, công tác bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển du lịch.
    Nguồn nhân lực tại khu di tích gồm 11 người, trong đó chỉ 2 người có chuyên ngành du lịch, 5 người chưa qua đào tạo chuyên môn, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách tham quan.
    Công tác quảng bá, xúc tiến du lịch còn hạn chế, ấn phẩm giới thiệu ít, nội dung chưa hấp dẫn, khó thu hút khách du lịch đa dạng.

  3. Hoạt động giáo dục truyền thống và du lịch về nguồn phát triển tích cực
    Các chương trình giáo dục truyền thống, ngày hội văn hóa tỉnh Bến Tre tổ chức tại khu di tích thu hút đông đảo học sinh, sinh viên và cộng đồng tham gia.
    Khu di tích được đưa vào các tour du lịch văn hóa của tỉnh, tuy nhiên dịch vụ phục vụ khách còn đơn giản, chủ yếu tập trung vào các dịp lễ hội.

  4. Kiến trúc và cảnh quan hài hòa, mang giá trị thẩm mỹ và triết lý sâu sắc
    Bố cục kiến trúc khu di tích thể hiện sự dung dị, hài hòa giữa các yếu tố “động - tĩnh”, “âm - dương”, tạo nên không gian giao tiếp giữa con người với lịch sử và văn hóa.
    Kiến trúc đền thờ, nhà bia và khu mộ mang tính biểu tượng cao, kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, góp phần nâng cao giá trị trải nghiệm văn hóa cho du khách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trong phát huy giá trị khu di tích chủ yếu do nguồn nhân lực chưa chuyên nghiệp, thiếu đào tạo bài bản, cùng với công tác quảng bá, xúc tiến chưa được đầu tư đúng mức. So với các di tích quốc gia đặc biệt khác, khu di tích Nguyễn Đình Chiểu còn thiếu các dịch vụ hỗ trợ du khách như hướng dẫn viên chuyên nghiệp, cơ sở vật chất tiện nghi, và các sản phẩm du lịch văn hóa đa dạng.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các công trình nghiên cứu trước đây về quản lý di sản văn hóa và phát triển du lịch văn hóa, nhấn mạnh vai trò của quản lý văn hóa và kinh tế học văn hóa trong bảo tồn và khai thác giá trị di tích. Việc phát huy giá trị di tích không chỉ là bảo tồn vật thể mà còn phải phát triển các giá trị phi vật thể, tạo ra sản phẩm du lịch đặc thù, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ số lượng khách tham quan theo năm, bảng phân tích nguồn nhân lực và sơ đồ bố cục kiến trúc khu di tích để minh họa rõ nét các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về du lịch văn hóa, kỹ năng thuyết minh, quản lý di tích cho nhân viên khu di tích trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với các trường đại học chuyên ngành.

  2. Đẩy mạnh công tác quảng bá, xúc tiến du lịch
    Phát triển các ấn phẩm giới thiệu đa dạng, hấp dẫn về khu di tích, kết hợp truyền thông đa phương tiện trên các nền tảng số và truyền hình trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm Thông tin Xúc tiến Du lịch tỉnh Bến Tre và Ban quản lý di tích.

  3. Phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù
    Xây dựng các tour du lịch trải nghiệm, chương trình giáo dục truyền thống kết hợp với các hoạt động văn hóa nghệ thuật tại khu di tích trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Các công ty lữ hành địa phương phối hợp với Ban quản lý di tích.

  4. Cải thiện cơ sở vật chất và dịch vụ hỗ trợ khách tham quan
    Nâng cấp nhà đón tiếp, bổ sung các tiện ích như phòng nghỉ, quầy lưu niệm, khu vực trải nghiệm văn hóa trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện Ba Tri và Ban quản lý di tích.

  5. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng và các tổ chức xã hội
    Khuyến khích người dân địa phương tham gia bảo vệ, giới thiệu di tích, tổ chức các hoạt động văn hóa cộng đồng định kỳ. Chủ thể thực hiện: UBND xã An Đức và các tổ chức đoàn thể địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý văn hóa và du lịch địa phương
    Giúp hoạch định chính sách, xây dựng kế hoạch phát triển du lịch văn hóa bền vững dựa trên giá trị di tích lịch sử.

  2. Nhà nghiên cứu và học giả ngành quản lý văn hóa, du lịch
    Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về bảo tồn, phát huy giá trị di tích gắn với phát triển du lịch.

  3. Các đơn vị lữ hành và doanh nghiệp du lịch
    Tham khảo để xây dựng sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù, nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm khách hàng.

  4. Cộng đồng địa phương và các tổ chức xã hội
    Nâng cao nhận thức về giá trị di tích, tham gia bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu có những giá trị gì nổi bật?
    Khu di tích lưu giữ giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể, phản ánh nhân cách, sự nghiệp của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu, đồng thời là địa chỉ giáo dục truyền thống yêu nước và hiếu học cho thế hệ trẻ.

  2. Tình hình khách tham quan khu di tích hiện nay ra sao?
    Hàng năm đón khoảng 30.000 lượt khách, trong đó học sinh, sinh viên chiếm khoảng 80%, chủ yếu đến vào các dịp lễ hội và chương trình giáo dục truyền thống.

  3. Những hạn chế chính trong phát huy giá trị khu di tích là gì?
    Nguồn nhân lực chưa chuyên nghiệp, công tác quảng bá còn hạn chế, dịch vụ du lịch chưa đa dạng và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu khách tham quan.

  4. Luận văn đề xuất những giải pháp nào để cải thiện?
    Tăng cường đào tạo nhân lực, đẩy mạnh quảng bá xúc tiến, phát triển sản phẩm du lịch văn hóa đặc thù, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường sự tham gia của cộng đồng.

  5. Ai nên sử dụng kết quả nghiên cứu này?
    Các cơ quan quản lý văn hóa, du lịch, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương đều có thể tham khảo để phát triển và bảo tồn di tích hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Khu mộ và nhà tưởng niệm Nguyễn Đình Chiểu là di tích quốc gia đặc biệt, mang giá trị văn hóa, lịch sử và giáo dục truyền thống sâu sắc.
  • Thực trạng phát huy giá trị di tích trong phát triển du lịch còn nhiều hạn chế, đặc biệt về nguồn nhân lực và công tác quảng bá.
  • Kiến trúc và cảnh quan khu di tích hài hòa, mang đậm triết lý văn hóa truyền thống, góp phần nâng cao trải nghiệm du lịch văn hóa.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị di tích, góp phần phát triển du lịch văn hóa tỉnh Bến Tre bền vững.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung vào đào tạo nhân lực, phát triển sản phẩm du lịch, cải thiện dịch vụ và tăng cường quảng bá trong vòng 1-3 năm tới.

Hành động ngay hôm nay để bảo tồn và phát huy giá trị di tích Nguyễn Đình Chiểu, góp phần xây dựng nền du lịch văn hóa đặc sắc và bền vững cho tỉnh Bến Tre!