Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2010-2016, các dự án do Sở Xây dựng Long An làm chủ đầu tư đã gặp phải tình trạng chậm tiến độ và vượt dự toán phổ biến, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả đầu tư công và phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Theo thống kê, có khoảng 22 dự án với hơn 210 hạng mục công trình bị chậm tiến độ, nhiều gói thầu phải gia hạn nhiều lần mới hoàn thành, thậm chí có những gói thầu bị bỏ dở giữa chừng. Ví dụ điển hình như công trình Trung tâm Giáo dục Thường xuyên tỉnh với giá trị 11,88 tỷ đồng, công trình Trường Trung học Kinh tế kỹ thuật Long An với giá trị 17,342 tỷ đồng, đều bị chậm tiến độ và vượt dự toán đáng kể.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định và ước lượng các nguyên nhân gây ra tình trạng chậm tiến độ và vượt dự toán tại các dự án do Sở Xây dựng Long An làm chủ đầu tư, đồng thời đề xuất các giải pháp hạn chế tình trạng này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng công trình trên địa bàn tỉnh Long An trong giai đoạn 2010-2016, sử dụng dữ liệu từ hồ sơ pháp lý, hồ sơ quản lý chất lượng của các dự án và khảo sát ý kiến của khoảng 200 cán bộ, kỹ sư, nhà thầu, tư vấn liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư công, giảm thiểu lãng phí nguồn lực và thúc đẩy phát triển bền vững tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ dự án chậm tiến độ trên tổng số dự án và mức độ vượt dự toán trung bình được sử dụng làm metrics đánh giá hiệu quả quản lý dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó nhấn mạnh mối quan hệ giữa thời gian và chi phí thực hiện dự án. Mô hình Bromilow’s Time-Cost (BTC) được sử dụng để dự báo thời gian xây dựng dựa trên chi phí dự án, với công thức:

$$ T = K \times C^B $$

trong đó $T$ là thời gian xây dựng, $C$ là chi phí dự án, $K$ và $B$ là các hằng số mô tả hiệu quả và độ nhạy của thời gian theo quy mô dự án.

Khung lý thuyết cũng bao gồm các khái niệm về chậm tiến độ và vượt dự toán, được định nghĩa dựa trên sự khác biệt giữa thời gian và chi phí thực tế so với hợp đồng ban đầu. Các nhóm yếu tố ảnh hưởng được phân loại thành: (1) Yếu tố liên quan đến chủ đầu tư, (2) Yếu tố liên quan đến nhà thầu, (3) Yếu tố liên quan đến tư vấn, (4) Yếu tố ngoại vi và (5) Yếu tố pháp lý thiếu ổn định.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng câu hỏi với 200 người tham gia là cán bộ quản lý dự án, nhà thầu, tư vấn và các bên liên quan. Mẫu được chọn theo phương pháp lấy mẫu định mức nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng.

Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả và kiểm định độ tin cậy thang đo, trong đó thang đo Likert 5 mức độ được áp dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố. Quy trình nghiên cứu gồm ba bước: nghiên cứu tài liệu, xây dựng và kiểm định mô hình nghiên cứu, thu thập và phân tích dữ liệu, cuối cùng đề xuất giải pháp.

Thời gian nghiên cứu kéo dài trong khoảng 6 năm (2010-2016), tập trung tại tỉnh Long An, với trọng tâm là các dự án do Sở Xây dựng làm chủ đầu tư.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Năng lực yếu kém của chủ đầu tư: Khoảng 70% người tham gia khảo sát đánh giá năng lực quản lý dự án của chủ đầu tư ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng chậm tiến độ và vượt dự toán. Việc bố trí vốn không kịp thời và thiếu kinh nghiệm quản lý là nguyên nhân chính.

  2. Năng lực và kinh nghiệm nhà thầu: 65% ý kiến cho rằng năng lực tài chính, nhân lực và thiết bị thi công của nhà thầu là yếu tố quan trọng gây ra chậm tiến độ. Việc lựa chọn nhà thầu giá thấp dẫn đến thiếu nguồn lực và chất lượng thi công kém.

  3. Yếu kém của đơn vị tư vấn: 60% người khảo sát nhận định tư vấn thiếu kinh nghiệm, hồ sơ thiết kế sai sót và thẩm tra sơ sài làm trì hoãn tiến độ và phát sinh chi phí vượt dự toán.

  4. Tác động ngoại vi: Các yếu tố như biến động giá nguyên vật liệu, điều kiện thời tiết và thủ tục hành chính chiếm khoảng 55% mức độ ảnh hưởng, gây gián đoạn nguồn cung và kéo dài thời gian thi công.

  5. Yếu tố pháp lý thiếu ổn định: Thay đổi các quy định pháp luật, như Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng, làm phát sinh điều chỉnh kế hoạch, kéo dài thời gian và tăng chi phí dự án, được đánh giá ảnh hưởng đáng kể bởi 50% người tham gia.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu của chậm tiến độ và vượt dự toán là do năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu còn hạn chế, phù hợp với kết quả nghiên cứu của các tác giả quốc tế và trong nước. Việc bố trí vốn không đồng bộ với tiến độ thi công làm tăng chi phí trượt giá và phát sinh chi phí gián tiếp. Các sai sót trong thiết kế và thẩm tra của tư vấn cũng làm gián đoạn thi công, gây lãng phí thời gian và chi phí.

Biểu đồ phân tích mức độ ảnh hưởng các nhóm yếu tố cho thấy nhóm yếu tố chủ đầu tư và nhà thầu chiếm tỷ trọng lớn nhất, tiếp theo là tư vấn và các yếu tố ngoại vi. Bảng so sánh mức độ ảnh hưởng giữa các nhóm đối tượng khảo sát cũng cho thấy sự đồng thuận cao về các nguyên nhân chính.

So với các nghiên cứu tại các quốc gia phát triển, yếu tố pháp lý và thủ tục hành chính tại Long An có mức độ ảnh hưởng cao hơn do sự thay đổi thường xuyên và chưa ổn định của các quy định. Điều này đặt ra yêu cầu cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước và chủ đầu tư để giảm thiểu rủi ro pháp lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, lập kế hoạch và giám sát thi công cho cán bộ quản lý dự án trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Sở Xây dựng phối hợp với các viện nghiên cứu và trường đại học.

  2. Tăng cường năng lực và lựa chọn nhà thầu: Áp dụng tiêu chí đánh giá năng lực tài chính, nhân lực và kinh nghiệm thi công trong quá trình đấu thầu, hạn chế lựa chọn nhà thầu giá thấp không đảm bảo chất lượng. Thời gian thực hiện trong 2 năm, do Ban QLDA Xây dựng chủ trì.

  3. Cải thiện chất lượng tư vấn thiết kế và thẩm tra: Xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng hồ sơ thiết kế, tăng cường giám sát và đánh giá năng lực tư vấn. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do Sở Xây dựng và các đơn vị tư vấn phối hợp thực hiện.

  4. Quản lý rủi ro từ yếu tố ngoại vi: Thiết lập hệ thống cảnh báo biến động giá nguyên vật liệu và điều kiện thi công, xây dựng kế hoạch dự phòng phù hợp. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do Ban QLDA Xây dựng và các nhà thầu phối hợp.

  5. Ổn định và minh bạch pháp lý: Đề xuất cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước để cập nhật kịp thời và ổn định các quy định pháp luật liên quan đến đầu tư xây dựng. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Sở Xây dựng và UBND tỉnh chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án và chủ đầu tư: Giúp nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ và chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

  2. Nhà thầu thi công và tư vấn thiết kế: Cung cấp thông tin về các nguyên nhân phổ biến gây chậm tiến độ và vượt dự toán, giúp cải thiện quy trình thi công và thiết kế.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư công: Hỗ trợ xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm ổn định môi trường pháp lý và nâng cao hiệu quả đầu tư công.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nguyên nhân chính nào dẫn đến chậm tiến độ tại các dự án do Sở Xây dựng Long An làm chủ đầu tư?
    Năng lực quản lý yếu kém của chủ đầu tư và nhà thầu chiếm tỷ lệ lớn, cùng với việc bố trí vốn không kịp thời và thiếu kinh nghiệm quản lý dự án.

  2. Yếu tố pháp lý ảnh hưởng thế nào đến tiến độ và chi phí dự án?
    Sự thay đổi thường xuyên và thiếu ổn định của các quy định pháp luật làm phát sinh điều chỉnh kế hoạch, kéo dài thời gian và tăng chi phí dự án.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu tình trạng vượt dự toán?
    Cần nâng cao chất lượng tư vấn thiết kế, kiểm soát chặt chẽ chi phí, lựa chọn nhà thầu có năng lực và ổn định nguồn vốn đầu tư.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Kết hợp nghiên cứu định tính (phỏng vấn, thảo luận nhóm) và định lượng (khảo sát bảng câu hỏi, phân tích thống kê) với mẫu khảo sát 200 người.

  5. Giải pháp nào ưu tiên thực hiện trước để cải thiện tiến độ dự án?
    Nâng cao năng lực quản lý của chủ đầu tư và tăng cường năng lực nhà thầu được xem là ưu tiên hàng đầu, vì đây là các yếu tố ảnh hưởng lớn nhất.

Kết luận

  • Xác định rõ 5 nhóm yếu tố chính ảnh hưởng đến chậm tiến độ và vượt dự toán tại các dự án do Sở Xây dựng Long An làm chủ đầu tư: chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn, yếu tố ngoại vi và pháp lý.
  • Năng lực quản lý của chủ đầu tư và nhà thầu là nguyên nhân chủ yếu gây ra các vấn đề về tiến độ và chi phí.
  • Yếu tố pháp lý thiếu ổn định và biến động giá nguyên vật liệu là những thách thức lớn cần được giải quyết.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, cải thiện quy trình thi công và thiết kế, ổn định pháp lý và quản lý rủi ro ngoại vi.
  • Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các mô hình quản lý dự án hiện đại để nâng cao hiệu quả đầu tư công trong giai đoạn tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án, giảm thiểu chậm tiến độ và vượt dự toán, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Long An bền vững.