PHÂN TÍCH DANH MỤC THUỐC SỬ DỤNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA HÀ NỘI ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ NAM NĂM 2022

• Tác giả: Nguyễn Tùng Lâm
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Phương Thúy
• Trường học: Trường Đại học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ chức quản lý dược
• Đề tài: Phân Tích Danh Mục Thuốc Sử Dụng Tại Bệnh Viện Đa Khoa Hà Nội Đồng Văn, Tỉnh Hà Nam Năm 2022
• Loại tài liệu: Luận văn dược sĩ chuyên khoa cấp I
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Khái quát về danh mục thuốc bệnh viện
• 1.2. Các bước xây dựng danh mục thuốc
• 1.3. Một số văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu của đề tài
• 1.4. Một số phương pháp phân tích sử dụng thuốc
• 1.4.1. Phương pháp phân tích ABC
• 1.4.2. Phương pháp phân tích VEN
• 1.4.3. Phương pháp phân tích ma trận ABC/VEN
• 1.4.4. Phương pháp phân tích nhóm điều trị
• 1.5. Thực trạng sử dụng thuốc ở các Bệnh viện, Trung tâm y tế tuyến huyện tại Việt Nam
• 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian, địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Biến số nghiên cứu
• 2.2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.4. Mẫu nghiên cứu
• 2.2.5. Xử lý và phân tích số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc được sử dụng tại Bệnh viện đa khoa Hà Nội – Đồng Văn
• 3.1.1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc hóa dược, thuốc từ dược liệu, thuốc cổ truyền
• 3.1.2. Cơ cấu danh mục thuốc theo nhóm tác dụng dược lý
• 3.1.3. Cơ cấu các nhóm thuốc kháng sinh
• 3.1.4. Cơ cấu các thuốc sử dụng thuộc nhóm kháng sinh Cephalosporin
• 3.1.5. Cơ cấu thuốc sử dụng theo nguồn gốc, xuất xứ
• 3.1.6. Cơ cấu thuốc đơn thành phần, đa thành phần của thuốc hóa dược
• 3.1.7. Cơ cấu thuốc sử dụng theo đường dùng
• 3.2. Phân tích ABC/VEN của danh mục thuốc Bệnh viện đa khoa Hà Nội Đồng Văn đã sử dụng năm 2022
• 3.2.1. Phân loại DMT sử dụng tại bệnh viện theo phương pháp phân tích ABC
• 3.2.2. Phân tích VEN
• 3.2.3. Phân tích cơ cấu các thuốc theo ma trận ABC/VEN
• 3.2.4. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm AN
• 3.2.5. Phân tích cơ cấu các thuốc trong nhóm BN
• 4. BÀN LUẬN
• 4.1. Mô tả cơ cấu danh mục thuốc đã được sử dụng tại Bệnh viện đa khoa Hà Nội Đồng Văn năm 2022
• 4.2. Về cơ cấu DMT hóa dược/thuốc đông y, thuốc từ dược liệu
• 4.3. Về cơ cấu phân nhóm thuốc điều trị theo tác dụng dược lý
• 4.4. Về cơ cấu phân nhóm thuốc kháng sinh
• 4.5. Về cơ cấu phân nhóm kháng sinh cephalosporin
• 4.6. Về cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, xuất xứ
• 4.7. Về cơ cấu thuốc đơn thành phần, đa thành phần
• 4.8. Về Phân tích giá trị DMT sử dụng tại Bệnh viện đa khoa Hà Nội Đồng Văn năm 2022 theo phương pháp phân tích ABC/VEN
• 4.8.1. Phân tích ABC
• 4.8.2. Phân tích VEN và phân tích ma trận ABC/VEN
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A. DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT
• B. DANH MỤC BẢNG
• C. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Phân Tích Danh Mục Thuốc Bệnh Viện 55

Thuốc đóng vai trò then chốt trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng và hiệu quả khám chữa bệnh. Việc sử dụng thuốc một cách hợp lý, đáp ứng nhu cầu lâm sàng của bệnh nhân với liều lượng phù hợp, đồng thời đảm bảo chất lượng và khả năng cung ứng với giá cả hợp lý là vô cùng quan trọng. Hiện nay, việc sử dụng thuốc tại các bệnh viện vẫn còn nhiều bất cập, như việc sử dụng các thuốc không thiết yếu với tỷ lệ cao, lạm dụng kháng sinh, vitamin và thuốc tiêm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị mà còn làm tăng chi phí cho bệnh nhân. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo các quốc gia thành lập Hội đồng thuốc và điều trị (HĐT&ĐT) để giải quyết vấn đề này. HĐT&ĐT đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng danh mục thuốc bệnh viện, đem lại lợi ích lớn trong công tác khám chữa bệnh, giúp cho việc mua sắm thuốc dễ dàng, kịp thời, chất lượng và kê đơn chính xác, điều trị hợp lý và an toàn. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích danh mục thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội năm 2022, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Danh Mục Thuốc Bệnh Viện

Danh mục thuốc bệnh viện là danh sách các loại thuốc thiết yếu, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh và phòng bệnh của bệnh viện. Danh mục này phải phù hợp với mô hình bệnh tật, kỹ thuật điều trị, khả năng bảo quản và tài chính của bệnh viện, cũng như khả năng chi trả của người bệnh. Các thuốc trong danh mục phải luôn sẵn có với số lượng cần thiết, chất lượng tốt, dạng bào chế thích hợp và giá cả hợp lý. DMT là cơ sở đảm bảo cung ứng thuốc chủ động, có kế hoạch, phục vụ nhu cầu điều trị hợp lý, an toàn và hiệu quả. Danh mục thuốc bệnh viện được xây dựng hàng năm và có thể được điều chỉnh bởi Hội đồng Thuốc và Điều Trị.

1.2. Quy Trình Xây Dựng Danh Mục Thuốc Bệnh Viện Hiệu Quả

Quy trình xây dựng danh mục thuốc bao gồm nhiều bước quan trọng. Đầu tiên là thu thập và phân tích tình hình sử dụng thuốc của năm trước, bao gồm số lượng, giá trị sử dụng, phân tích ABC/VEN, các thuốc kém chất lượng, thuốc hỏng và các phản ứng có hại. Tiếp theo, đánh giá các đề xuất bổ sung hoặc loại bỏ thuốc từ các khoa lâm sàng một cách khách quan. Sau đó, xây dựng danh mục thuốc và phân loại thuốc theo nhóm điều trị và phân loại VEN. Cuối cùng, xây dựng các nội dung hướng dẫn sử dụng danh mục, ví dụ như thuốc hạn chế sử dụng, thuốc cần hội chẩn, thuốc gây nghiện, hướng tâm thần. Việc tuân thủ quy trình này giúp xây dựng một danh mục thuốc phù hợp và hiệu quả.

II. Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Phân Tích Bệnh Viện Hiện Nay 58

Thực trạng sử dụng thuốc tại các bệnh viện Việt Nam hiện nay còn nhiều vấn đề cần quan tâm. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, giá trị tiền thuốc chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí của bệnh viện, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Tại Việt Nam, con số này vẫn còn cao. Việc quản lý và sử dụng thuốc còn gặp nhiều khó khăn, bất cập, đặc biệt là trong bối cảnh thuốc điều trị gắn liền với quyền lợi bảo hiểm y tế. Chi phí thuốc ngày càng tăng và chiếm tỷ lệ lớn trong tổng chi của quỹ bảo hiểm y tế. Do đó, việc phân tích danh mục thuốc tại các bệnh viện là vô cùng quan trọng để đánh giá thực trạng, phát hiện các vấn đề bất hợp lý và đề xuất các giải pháp cải thiện.

2.1. Các Phương Pháp Phân Tích Sử Dụng Thuốc Phổ Biến Nhất

Theo Tổ chức Y tế thế giới, có ba phương pháp chính để làm rõ các vấn đề sử dụng thuốc tại bệnh viện mà Hội đồng thuốc và điều trị nên thường xuyên sử dụng: thu thập thông tin ở mức độ cá thể, các phương pháp định tính và các phương pháp tổng hợp dữ liệu. Trong đó, phân tích danh mục thuốc gồm phân tích ABC và phân tích VEN là giải pháp hữu ích và cần được áp dụng để xác định các vấn đề lớn liên quan đến sử dụng thuốc. Phân tích ABC giúp xác định những thuốc chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chi phí, trong khi phân tích VEN giúp xác định các thuốc thiết yếu cần ưu tiên.

2.2. Phân Tích ABC Xác Định Chi Phí Thuốc Quan Trọng Nhất

Phân tích ABC là phương pháp phân tích tương quan giữa lượng thuốc tiêu thụ hàng năm và chi phí, nhằm phân định những thuốc nào chiếm tỷ lệ lớn nhất trong chi phí mua thuốc của bệnh viện. Phân tích này tạo ra cơ sở để đưa ra những quyết định quan trọng trong tồn trữ, mua sắm và lựa chọn nhà cung cấp. Nó cũng giúp lựa chọn những thuốc thay thế có chi phí điều trị thấp hơn và tìm ra những liệu pháp điều trị thay thế. Tuy nhiên, nhược điểm của phân tích ABC là không cung cấp đầy đủ thông tin để so sánh những thuốc có hiệu lực khác nhau.

2.3. Phân Tích VEN Ưu Tiên Thuốc Thiết Yếu Trong Bệnh Viện

Phân tích VEN là phương pháp giúp xác định ưu tiên cho hoạt động mua sắm và tồn trữ thuốc trong bệnh viện khi nguồn kinh phí không đủ. Các thuốc được phân chia thành ba nhóm: thuốc V (Vital drugs) là thuốc sống còn, thuốc E (Essential drugs) là thuốc thiết yếu, và thuốc N (Non-essential drugs) là thuốc không cần thiết. Phân tích VEN giúp ưu tiên lựa chọn các thuốc V và E, kiểm soát thường xuyên khi đặt hàng và dự trữ các thuốc này, đồng thời giảm dự trữ các thuốc không cần thiết. Phân tích VEN giúp đưa ra các kiến nghị sử dụng thuốc V và E, xem xét lại vấn đề sử dụng quá nhiều các thuốc không thiết yếu.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đối Tượng Phân Tích Bệnh Viện 52

Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội – Đồng Văn, tỉnh Hà Nam năm 2022. Đối tượng nghiên cứu là toàn bộ các loại thuốc có trong danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện trong năm 2022. Thời gian nghiên cứu là năm 2022. Địa điểm nghiên cứu là Bệnh viện Đa khoa Hà Nội – Đồng Văn. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp mô tả, phân tích và tổng hợp số liệu. Các biến số nghiên cứu bao gồm cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, theo nhóm tác dụng dược lý, theo đường dùng và theo phân tích ABC/VEN. Việc thu thập số liệu được thực hiện thông qua hồ sơ bệnh án, báo cáo thống kê dược và các tài liệu liên quan khác.

3.1. Biến Số Nghiên Cứu Trong Phân Tích Danh Mục Thuốc

Các biến số nghiên cứu trong phân tích danh mục thuốc bao gồm: Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc (hóa dược, dược liệu, cổ truyền); Cơ cấu thuốc theo nhóm tác dụng dược lý (theo phân loại ATC); Cơ cấu thuốc theo đường dùng (uống, tiêm, bôi); Phân tích ABC (phân loại thuốc theo giá trị sử dụng); Phân tích VEN (phân loại thuốc theo mức độ thiết yếu). Các biến số này giúp đánh giá toàn diện về thành phần, đặc điểm và giá trị của danh mục thuốc.

3.2. Phương Pháp Thu Thập và Xử Lý Số Liệu Chi Tiết

Phương pháp thu thập số liệu bao gồm: Thu thập thông tin từ hồ sơ bệnh án, báo cáo thống kê dược, báo cáo nhập xuất thuốc, hóa đơn mua thuốc. Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm Excel để nhập liệu, tính toán và phân tích số liệu. Sử dụng các công cụ thống kê mô tả để trình bày kết quả (tần số, tỷ lệ phần trăm). Sử dụng các phương pháp phân tích ABC và VEN để phân loại thuốc theo giá trị sử dụng và mức độ thiết yếu. Việc sử dụng phương pháp thu thập và xử lý số liệu khoa học đảm bảo tính chính xác và tin cậy của kết quả nghiên cứu.

IV. Kết Quả Phân Tích Cơ Cấu Danh Mục Thuốc Năm 2022 59

Kết quả nghiên cứu cho thấy, cơ cấu danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội – Đồng Văn năm 2022 bao gồm các loại thuốc có nguồn gốc hóa dược, thuốc từ dược liệu và thuốc cổ truyền. Cơ cấu này được phân loại theo nhóm tác dụng dược lý khác nhau, trong đó có các nhóm thuốc kháng sinh, thuốc điều trị tim mạch, thuốc điều trị tiêu hóa và các nhóm thuốc khác. Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng phân tích cơ cấu thuốc theo nguồn gốc xuất xứ, theo dạng đơn thành phần và đa thành phần, cũng như theo đường dùng. Những phân tích này giúp hiểu rõ hơn về thành phần và đặc điểm của danh mục thuốc.

4.1. Cơ Cấu Thuốc Theo Nguồn Gốc và Tác Dụng Dược Lý Chính

Phân tích cho thấy tỷ lệ thuốc hóa dược chiếm phần lớn trong danh mục thuốc. Tuy nhiên, tỷ lệ thuốc từ dược liệu và thuốc cổ truyền cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong các bệnh lý mạn tính. Về cơ cấu theo nhóm tác dụng dược lý, các nhóm thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau, hạ sốt và thuốc điều trị bệnh tim mạch là những nhóm chiếm tỷ lệ cao, phản ánh mô hình bệnh tật phổ biến tại địa phương. Cần lưu ý tỷ lệ sử dụng kháng sinh để kiểm soát tình trạng kháng kháng sinh.

4.2. Phân Tích ABC VEN Xác Định Giá Trị Mức Độ Thiết Yếu Thuốc

Phân tích ABC cho thấy có một số ít thuốc chiếm phần lớn chi phí, trong khi phần lớn các thuốc khác chỉ chiếm một phần nhỏ. Phân tích VEN cho thấy phần lớn các thuốc trong danh mục là thuốc thiết yếu (E), một số là thuốc sống còn (V) và một số ít là thuốc không cần thiết (N). Kết quả này cho thấy bệnh viện đã ưu tiên các thuốc thiết yếu và sống còn. Tuy nhiên, cần xem xét kỹ lưỡng các thuốc không cần thiết để đảm bảo sử dụng thuốc hợp lý và tiết kiệm chi phí.

V. Bàn Luận Về Kết Quả Phân Tích Giải Pháp Tối Ưu Hóa 57

Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin chi tiết về cơ cấu danh mục thuốc và tình hình sử dụng thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội – Đồng Văn năm 2022. Những thông tin này có thể được sử dụng để đánh giá tính hợp lý của danh mục thuốc, phát hiện các vấn đề bất cập trong sử dụng thuốc và đề xuất các giải pháp cải thiện. Chẳng hạn, nếu phát hiện tỷ lệ sử dụng kháng sinh quá cao, cần tăng cường kiểm soát kê đơn và sử dụng kháng sinh. Nếu phát hiện có nhiều thuốc không cần thiết, cần xem xét loại bỏ hoặc thay thế bằng các thuốc khác hiệu quả hơn.

5.1. Đánh Giá Tính Hợp Lý của Danh Mục Thuốc Bệnh Viện

Cần đánh giá xem danh mục thuốc có phù hợp với mô hình bệnh tật của bệnh viện hay không. Nếu có sự khác biệt lớn giữa danh mục thuốc và mô hình bệnh tật, cần điều chỉnh danh mục thuốc cho phù hợp. Ví dụ, nếu số lượng bệnh nhân mắc bệnh tim mạch tăng lên, cần bổ sung thêm các thuốc điều trị bệnh tim mạch vào danh mục. Việc đánh giá cần dựa trên số liệu thống kê và ý kiến của các chuyên gia lâm sàng.

5.2. Đề Xuất Giải Pháp Nâng Cao Hiệu Quả Sử Dụng Thuốc

Dựa trên kết quả phân tích, cần đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc. Các giải pháp này có thể bao gồm: Tăng cường kiểm soát kê đơn và sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh. Xây dựng phác đồ điều trị chuẩn cho các bệnh lý phổ biến. Tăng cường giáo dục cho bệnh nhân về sử dụng thuốc an toàn và hợp lý. Tổ chức các buổi đào tạo, cập nhật kiến thức cho cán bộ y tế về dược lý và sử dụng thuốc. Theo dõi và đánh giá thường xuyên hiệu quả của các giải pháp đã triển khai.

VI. Kết Luận Kiến Nghị Về Danh Mục Thuốc Bệnh Viện 53

Nghiên cứu phân tích danh mục thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội – Đồng Văn năm 2022 đã cung cấp những thông tin hữu ích về cơ cấu và tình hình sử dụng thuốc. Kết quả nghiên cứu giúp nhà quản lý bệnh viện và Hội đồng thuốc và điều trị có cơ sở để đưa ra các quyết định đúng đắn trong việc xây dựng và quản lý danh mục thuốc, đảm bảo cung ứng đầy đủ các thuốc thiết yếu, sử dụng thuốc hợp lý, an toàn và hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

6.1. Tóm Tắt Kết Quả Chính và Ý Nghĩa Thực Tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra những điểm mạnh và điểm yếu trong danh mục thuốc và việc sử dụng thuốc tại bệnh viện. Các kết quả này có ý nghĩa thực tiễn trong việc: Cải thiện quy trình xây dựng và cập nhật danh mục thuốc. Nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thuốc. Tiết kiệm chi phí cho bệnh viện và bệnh nhân. Góp phần vào sự phát triển của hệ thống y tế địa phương.

6.2. Kiến Nghị Để Hoàn Thiện Danh Mục Thuốc Trong Tương Lai

Để hoàn thiện danh mục thuốc trong tương lai, cần: Tiếp tục theo dõi và đánh giá thường xuyên tình hình sử dụng thuốc. Bổ sung các thuốc mới và hiệu quả, đồng thời loại bỏ các thuốc không còn phù hợp. Tăng cường sự tham gia của các chuyên gia lâm sàng trong quá trình xây dựng danh mục thuốc. Xây dựng hệ thống thông tin dược hiệu quả để hỗ trợ việc quản lý và sử dụng thuốc. Nâng cao năng lực cho cán bộ y tế về dược lâm sàng và sử dụng thuốc hợp lý.

Tổng quan nghiên cứu

Việc sử dụng thuốc hợp lý đóng vai trò then chốt trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả điều trị và chi phí y tế. Tại Việt Nam, tỷ trọng chi phí thuốc trong tổng chi phí khám chữa bệnh tại các bệnh viện còn cao, dao động từ 40% đến gần 60%, gây áp lực lớn lên ngân sách y tế và người bệnh. Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn, tỉnh Hà Nam, là bệnh viện đa khoa hạng III với quy mô 200 giường bệnh, phục vụ khoảng 300-500 lượt bệnh nhân mỗi ngày. Tuy nhiên, đến nay chưa có nghiên cứu cụ thể nào phân tích danh mục thuốc sử dụng tại bệnh viện này.

Luận văn tập trung phân tích danh mục thuốc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn trong năm 2022, nhằm mô tả cơ cấu thuốc theo nguồn gốc, nhóm tác dụng dược lý, xuất xứ, đường dùng và phân tích theo các phương pháp ABC, VEN và ma trận ABC/VEN. Mục tiêu nghiên cứu là cung cấp cơ sở dữ liệu khoa học để đánh giá thực trạng sử dụng thuốc, phát hiện các bất cập và đề xuất giải pháp quản lý, sử dụng thuốc hiệu quả, tiết kiệm chi phí. Nghiên cứu được thực hiện trên 285 khoản mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022 tại khoa Dược của bệnh viện, với dữ liệu thu thập từ hồ sơ, báo cáo và phần mềm quản lý thuốc.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Hội đồng thuốc và điều trị bệnh viện xây dựng danh mục thuốc hợp lý, nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, đồng thời góp phần quản lý ngân sách thuốc hiệu quả trong bối cảnh nguồn lực y tế còn hạn chế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dược hiện đại, trong đó nổi bật là:

• Phân tích ABC: Phương pháp phân loại thuốc dựa trên tỷ trọng chi phí sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách (nhóm A), nhóm trung bình (B) và nhóm ít chi phí (C). Phân tích này hỗ trợ quản lý tồn kho, mua sắm và ưu tiên nguồn lực.

• Phân tích VEN: Phân loại thuốc theo mức độ cần thiết gồm Vital (sống còn), Essential (thiết yếu) và Non-essential (không thiết yếu). Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc phù hợp với nhu cầu điều trị và ngân sách hạn chế.

• Ma trận ABC/VEN: Kết hợp hai phương pháp trên để đánh giá đồng thời chi phí và mức độ ưu tiên của thuốc, từ đó đưa ra quyết định quản lý hiệu quả hơn.

Các khái niệm chính bao gồm: danh mục thuốc bệnh viện (DMTBV), thuốc hóa dược, thuốc cổ truyền, thuốc generic, thuốc biệt dược gốc, nhóm tác dụng dược lý, nhóm kháng sinh, mô hình bệnh tật (ICD10), và các nhóm thuốc theo phân loại VEN.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả cắt ngang, dựa trên số liệu hồi cứu từ 01/01/2022 đến 31/12/2022 tại khoa Dược Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn. Cỡ mẫu gồm 285 khoản mục thuốc đã sử dụng trong năm 2022, bao gồm thuốc hóa dược và thuốc từ dược liệu.

Nguồn dữ liệu được thu thập từ danh mục thuốc trúng thầu, phần mềm quản lý xuất nhập thuốc, báo cáo nhập – xuất – tồn, và các văn bản hướng dẫn của Bộ Y tế. Các biến số nghiên cứu gồm: tên thuốc, hoạt chất, hàm lượng, nhóm tác dụng dược lý, nguồn gốc, xuất xứ, đường dùng, số lượng sử dụng, giá trị sử dụng, phân loại ABC, VEN.

Phân tích số liệu được thực hiện bằng phần mềm Excel với các hàm tổng hợp, lọc, sắp xếp. Phương pháp phân tích ABC theo 7 bước chuẩn, phân tích VEN theo 6 bước, và kết hợp ma trận ABC/VEN để đánh giá toàn diện. Kết quả được trình bày dưới dạng bảng biểu, biểu đồ minh họa tỷ lệ phần trăm số khoản mục và giá trị sử dụng thuốc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu thuốc theo nguồn gốc: Tổng số 285 khoản mục thuốc được sử dụng, trong đó thuốc hóa dược chiếm 93,68% số khoản mục và 83,16% giá trị sử dụng (khoảng 3,786 tỷ đồng), thuốc từ dược liệu và cổ truyền chiếm 6,32% số khoản mục và 16,84% giá trị sử dụng (khoảng 723 triệu đồng).

2. Phân loại theo nhóm tác dụng dược lý: Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ lệ cao nhất với 20,97% số khoản mục và 38,36% giá trị sử dụng (khoảng 1,063 tỷ đồng). Nhóm thuốc tim mạch chiếm 13,86% số khoản mục và 7,86% giá trị sử dụng. Nhóm thuốc an thần, định chí, dưỡng tâm trong thuốc cổ truyền chiếm tỷ lệ nhỏ về số lượng nhưng giá trị sử dụng cao (7,26%).

3. Sử dụng kháng sinh: Có 46 khoản mục thuốc kháng sinh (chiếm 82,14% nhóm điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn) với giá trị sử dụng khoảng 1,063 tỷ đồng. Nhóm beta-lactam chiếm 50% số khoản mục kháng sinh và 19,7% giá trị sử dụng. Cephalosporin thế hệ 3 chiếm 40% số khoản mục trong nhóm này và 72% giá trị sử dụng, cho thấy mức độ sử dụng cao.

4. Nguồn gốc xuất xứ thuốc: Thuốc sản xuất trong nước chiếm 76,14% số khoản mục và 81,32% giá trị sử dụng (khoảng 3,663 tỷ đồng), thuốc nhập khẩu chiếm 23,86% số khoản mục và 18,68% giá trị sử dụng (khoảng 802 triệu đồng).

5. Phân tích ABC: Nhóm thuốc hạng A chiếm khoảng 79,94% tổng giá trị sử dụng thuốc, nhóm B chiếm 14,96%, nhóm C chiếm 5,11%. Nhóm A gồm khoảng 20% số thuốc nhưng chiếm phần lớn ngân sách, phù hợp với lý thuyết quản lý tồn kho.

6. Phân tích VEN: Thuốc nhóm thiết yếu (E) chiếm tỷ lệ lớn nhất về số lượng và giá trị sử dụng, tuy nhiên thuốc nhóm không thiết yếu (N) vẫn chiếm trên 10% giá trị sử dụng, cho thấy còn tồn tại việc sử dụng thuốc không cần thiết.

7. Ma trận ABC/VEN: Thuốc nhóm AV (thuốc sống còn, chi phí cao) chiếm tỷ lệ lớn trong tổng giá trị sử dụng, cần được ưu tiên quản lý chặt chẽ. Thuốc nhóm AN (không thiết yếu, chi phí cao) chiếm tỷ lệ nhỏ nhưng cần xem xét hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy danh mục thuốc tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn chủ yếu là thuốc hóa dược, phù hợp với mô hình bệnh tật và nhu cầu điều trị đa dạng. Tỷ lệ sử dụng thuốc từ dược liệu còn thấp, phản ánh xu hướng ưu tiên thuốc hiện đại trong điều trị nội trú.

Việc nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng lớn phù hợp với mô hình bệnh tật tại địa phương, tuy nhiên mức sử dụng cao của nhóm kháng sinh beta-lactam, đặc biệt cephalosporin thế hệ 3, đặt ra cảnh báo về nguy cơ lạm dụng kháng sinh, có thể dẫn đến kháng thuốc và tăng chi phí điều trị.

Tỷ lệ thuốc sản xuất trong nước chiếm ưu thế về số lượng và giá trị sử dụng thể hiện chính sách ưu tiên dùng thuốc Việt Nam được thực hiện tương đối hiệu quả. Tuy nhiên, thuốc nhập khẩu vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể trong các nhóm thuốc đặc trị như hormon, thuốc gây mê.

Phân tích ABC và VEN cho thấy cơ cấu danh mục thuốc tương đối hợp lý, nhưng vẫn còn thuốc không thiết yếu chiếm tỷ lệ giá trị sử dụng trên 10%, cần được kiểm soát để tránh lãng phí. Ma trận ABC/VEN giúp xác định nhóm thuốc cần ưu tiên quản lý, đặc biệt nhóm AV và AE.

So sánh với các nghiên cứu tại các bệnh viện tuyến huyện khác, kết quả tương đồng về tỷ lệ thuốc hóa dược và nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, mức độ kiểm soát và sử dụng thuốc không thiết yếu còn hạn chế, cần cải thiện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ Pareto cho phân tích ABC, biểu đồ tròn cho tỷ lệ thuốc theo nhóm VEN, và bảng ma trận ABC/VEN để minh họa phân bố thuốc theo chi phí và mức độ ưu tiên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường quản lý và kiểm soát sử dụng kháng sinh, đặc biệt nhóm beta-lactam và cephalosporin thế hệ 3, nhằm hạn chế lạm dụng, giảm nguy cơ kháng thuốc và tiết kiệm chi phí. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị phối hợp khoa Dược và các khoa lâm sàng.

2. Xây dựng và cập nhật danh mục thuốc bệnh viện dựa trên phân tích ABC/VEN định kỳ hàng năm, ưu tiên thuốc nhóm AV và AE, đồng thời loại bỏ hoặc hạn chế thuốc nhóm N có chi phí cao không cần thiết. Thời gian: hàng năm. Chủ thể: Hội đồng thuốc và điều trị, Ban giám đốc bệnh viện.

3. Đẩy mạnh sử dụng thuốc sản xuất trong nước và thuốc generic, nhằm giảm chi phí thuốc mà vẫn đảm bảo chất lượng điều trị. Thời gian: 6-12 tháng. Chủ thể: Khoa Dược, phòng Tài chính kế toán, Ban giám đốc.

4. Tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cho đội ngũ dược sĩ đại học và chuyên khoa, nhằm nâng cao chất lượng tư vấn, giám sát sử dụng thuốc an toàn, hợp lý. Thời gian: liên tục. Chủ thể: Ban giám đốc, khoa Dược, các cơ sở đào tạo.

5. Triển khai hệ thống giám sát và báo cáo phản ứng có hại của thuốc (ADR), đặc biệt với thuốc kháng sinh và thuốc nhóm AV, nhằm phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vấn đề liên quan đến an toàn thuốc. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Khoa Dược, khoa Lâm sàng, Ban giám đốc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Ban giám đốc và Hội đồng thuốc và điều trị các bệnh viện tuyến tỉnh, huyện: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng, điều chỉnh danh mục thuốc phù hợp với mô hình bệnh tật và nguồn lực tài chính.

2. Khoa Dược và các cán bộ quản lý dược: Áp dụng phương pháp phân tích ABC, VEN và ma trận ABC/VEN trong quản lý thuốc, nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc và tiết kiệm chi phí.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Dược, Quản lý y tế: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng thực tiễn trong lĩnh vực quản lý dược bệnh viện.

4. Cơ quan quản lý y tế và Bộ Y tế: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn quản lý danh mục thuốc, thúc đẩy sử dụng thuốc hợp lý và phát triển ngành dược trong nước.

Câu hỏi thường gặp

1. Phân tích ABC là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thuốc?
   Phân tích ABC phân loại thuốc theo tỷ trọng chi phí sử dụng, giúp xác định nhóm thuốc chiếm phần lớn ngân sách để ưu tiên quản lý tồn kho và mua sắm. Ví dụ, nhóm A chiếm khoảng 80% chi phí nhưng chỉ 20% số thuốc, cần kiểm soát chặt chẽ để tiết kiệm chi phí.

2. Phân tích VEN có vai trò gì trong xây dựng danh mục thuốc?
   Phân tích VEN phân loại thuốc theo mức độ cần thiết: Vital (sống còn), Essential (thiết yếu), Non-essential (không thiết yếu). Phương pháp này giúp ưu tiên mua sắm và dự trữ thuốc phù hợp với nhu cầu điều trị và hạn chế lãng phí.

3. Tại sao cần kết hợp phân tích ABC và VEN?
   Kết hợp ABC và VEN tạo thành ma trận ABC/VEN giúp đánh giá đồng thời chi phí và mức độ ưu tiên của thuốc, từ đó đưa ra quyết định quản lý hiệu quả hơn, hạn chế thuốc không thiết yếu có chi phí cao.

4. Tỷ lệ sử dụng thuốc sản xuất trong nước tại Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn như thế nào?
   Thuốc sản xuất trong nước chiếm 76,14% số khoản mục và 81,32% giá trị sử dụng, thể hiện chính sách ưu tiên dùng thuốc Việt Nam được thực hiện tương đối hiệu quả tại bệnh viện.

5. Có dấu hiệu lạm dụng kháng sinh tại bệnh viện không?
   Kết quả cho thấy nhóm kháng sinh beta-lactam, đặc biệt cephalosporin thế hệ 3, chiếm tỷ lệ lớn về số lượng và giá trị sử dụng, đặt ra cảnh báo về nguy cơ lạm dụng cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh kháng thuốc và tăng chi phí điều trị.

Kết luận

• Năm 2022, Bệnh viện Đa khoa Hà Nội Đồng Văn sử dụng 285 khoản mục thuốc với tổng giá trị khoảng 4,8 tỷ đồng, chủ yếu là thuốc hóa dược (93,68% số khoản mục, 83,16% giá trị).
• Nhóm thuốc điều trị ký sinh trùng, chống nhiễm khuẩn chiếm tỷ trọng lớn nhất về số lượng và giá trị sử dụng, phù hợp với mô hình bệnh tật địa phương.
• Phân tích ABC cho thấy nhóm thuốc hạng A chiếm gần 80% tổng chi phí thuốc, nhóm B và C chiếm phần còn lại, phù hợp với nguyên tắc quản lý tồn kho.
• Phân tích VEN và ma trận ABC/VEN cho thấy còn tồn tại thuốc không thiết yếu chiếm trên 10% giá trị sử dụng, cần được kiểm soát để tránh lãng phí.
• Đề xuất tăng cường quản lý kháng sinh, ưu tiên sử dụng thuốc sản xuất trong nước và generic, nâng cao năng lực đội ngũ dược sĩ, và xây dựng danh mục thuốc dựa trên phân tích khoa học.

Tiếp theo, bệnh viện cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng để nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá xu hướng sử dụng thuốc lâu dài. Các nhà quản lý và chuyên gia y tế được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để cải thiện công tác quản lý dược tại các cơ sở y tế tương tự.