Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) là một bệnh mạn tính không lây nhiễm, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong trên toàn cầu. Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), năm 2021 có khoảng 537 triệu người trưởng thành mắc ĐTĐ, chiếm 10,5% dân số trong độ tuổi 20-79. Dự báo con số này sẽ tăng lên 643 triệu vào năm 2030 và 783 triệu vào năm 2045. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ĐTĐ cũng gia tăng nhanh chóng, từ 1,1% năm 1990 lên khoảng 6% năm 2021, trong đó ĐTĐ típ 2 chiếm trên 90%. Bệnh không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn tạo gánh nặng kinh tế lớn cho người bệnh, gia đình và hệ thống y tế.

Chi phí điều trị ĐTĐ trên thế giới đã tăng mạnh, từ 232 tỷ USD năm 2007 lên 966 tỷ USD năm 2021, chiếm 11,5% tổng chi tiêu y tế toàn cầu. Tại Việt Nam, các nghiên cứu cho thấy chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2 dao động từ khoảng 9 triệu đến 16 triệu đồng cho mỗi đợt điều trị, trong đó chi phí thuốc và xét nghiệm chiếm tỷ trọng lớn. Tuy nhiên, các nghiên cứu về chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2 tại các bệnh viện tuyến tỉnh còn hạn chế, đặc biệt là về cơ cấu chi phí và các yếu tố ảnh hưởng.

Luận văn này tập trung phân tích chi phí điều trị nội trú bệnh ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa trong năm 2023, nhằm xác định cơ cấu chi phí và các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị. Nghiên cứu có phạm vi từ tháng 4 đến tháng 12 năm 2023, với mẫu 300 bệnh nhân điều trị nội trú. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc quản lý chi phí, nâng cao hiệu quả điều trị và hoạch định chính sách y tế tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết chi phí bệnh tật (Cost of Illness - COI): Phân tích tổng chi phí do bệnh tật gây ra, bao gồm chi phí trực tiếp (y tế và ngoài y tế) và chi phí gián tiếp (mất năng suất lao động). COI giúp đánh giá gánh nặng kinh tế của bệnh và hỗ trợ hoạch định chính sách y tế.
  • Mô hình phân loại chi phí y tế: Chi phí được phân thành chi phí trực tiếp cho y tế (thuốc, xét nghiệm, giường bệnh, phẫu thuật), chi phí trực tiếp ngoài y tế (chi phí đi lại, ăn uống, chăm sóc), và chi phí gián tiếp (mất thu nhập do nghỉ làm của bệnh nhân và người chăm sóc).
  • Khái niệm về ĐTĐ típ 2: Bệnh lý chuyển hóa đặc trưng bởi tăng glucose máu do đề kháng insulin và giảm tiết insulin tương đối, gây ra nhiều biến chứng mạn tính. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, thời gian mắc bệnh, biến chứng, phác đồ điều trị và số ngày nằm viện.

Phương pháp nghiên cứu

  • Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang kết hợp phỏng vấn và hồi cứu dữ liệu bệnh án.
  • Đối tượng nghiên cứu: 300 bệnh nhân ĐTĐ típ 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa từ 01/4/2023 đến 30/12/2023.
  • Cỡ mẫu: Tính toán dựa trên độ lệch chuẩn chi phí trung bình thí điểm, với sai số cho phép 5%, cỡ mẫu tối thiểu 300 bệnh nhân.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện, phỏng vấn bệnh nhân đủ tiêu chuẩn lựa chọn và loại trừ.
  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chi phí trực tiếp cho y tế được trích xuất từ phần mềm quản lý bệnh viện Minh Lộ (HIS); chi phí trực tiếp ngoài y tế và chi phí gián tiếp thu thập qua phỏng vấn bệnh nhân và người chăm sóc.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng mô hình hồi quy đơn biến và đa biến để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị. Các biến số bao gồm tuổi, giới tính, trình độ học vấn, mức hưởng bảo hiểm y tế, thời gian mắc bệnh, phác đồ điều trị, số ngày nằm viện, biến chứng và bệnh mắc kèm.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ tháng 4 đến tháng 12 năm 2023, xử lý và phân tích số liệu trong quý đầu năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2:

    • Chi phí trung bình cho một đợt điều trị nội trú là khoảng 12 triệu đồng.
    • Chi phí trực tiếp cho y tế chiếm khoảng 70%, trong đó chi phí thuốc chiếm 45%, chi phí xét nghiệm và cận lâm sàng chiếm 20%.
    • Chi phí trực tiếp ngoài y tế chiếm khoảng 15%, bao gồm chi phí đi lại, ăn uống và chăm sóc người bệnh.
    • Chi phí gián tiếp chiếm khoảng 15%, chủ yếu do mất thu nhập của bệnh nhân và người chăm sóc trong thời gian nằm viện.

  2. Yếu tố ảnh hưởng đến tổng chi phí điều trị:

    • Số ngày nằm viện có ảnh hưởng mạnh nhất, mỗi ngày điều trị tăng thêm làm tăng chi phí trung bình khoảng 8%.
    • Phác đồ điều trị sử dụng insulin làm tăng chi phí trực tiếp cho y tế trung bình 30% so với phác đồ chỉ dùng thuốc uống.
    • Bệnh nhân có biến chứng mạn tính có chi phí điều trị cao hơn 25% so với bệnh nhân không có biến chứng.
    • Thu nhập và mức hưởng bảo hiểm y tế cũng ảnh hưởng đến chi phí trực tiếp ngoài y tế và gián tiếp.

  3. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế:

    • Chi phí điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa tương đương hoặc thấp hơn một số bệnh viện tuyến trung ương tại Việt Nam, nhưng cao hơn các bệnh viện tuyến quận/huyện.
    • So với các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, chi phí điều trị nội trú tại Thanh Hóa nằm trong khoảng trung bình, phản ánh mức độ phát triển kinh tế và hệ thống y tế địa phương.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa chủ yếu tập trung vào chi phí thuốc và xét nghiệm, phù hợp với đặc điểm bệnh lý cần kiểm soát đường huyết và theo dõi biến chứng. Số ngày nằm viện là yếu tố quyết định lớn nhất ảnh hưởng đến chi phí, phản ánh mức độ nặng nhẹ của bệnh và hiệu quả quản lý điều trị. Việc sử dụng insulin làm tăng chi phí do giá thuốc cao và yêu cầu chăm sóc đặc biệt.

So với các nghiên cứu quốc tế, chi phí điều trị tại Thanh Hóa thấp hơn các nước thu nhập cao nhưng cao hơn một số nước thu nhập thấp, phù hợp với bối cảnh kinh tế và y tế Việt Nam. Yếu tố nhân khẩu học như thu nhập và bảo hiểm y tế ảnh hưởng đến chi phí ngoài y tế và gián tiếp, cho thấy vai trò quan trọng của chính sách bảo hiểm trong giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu chi phí và bảng phân tích hồi quy đa biến để minh họa rõ ràng các yếu tố ảnh hưởng. Kết quả nghiên cứu góp phần làm rõ bức tranh chi phí điều trị ĐTĐ típ 2 tại tuyến tỉnh, hỗ trợ bệnh viện và cơ quan quản lý y tế trong việc tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao chất lượng chăm sóc.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tối ưu hóa phác đồ điều trị:

    • Khuyến khích sử dụng phác đồ thuốc uống kết hợp thay đổi lối sống cho bệnh nhân ĐTĐ típ 2 không có biến chứng nặng nhằm giảm chi phí thuốc và thời gian nằm viện.
    • Thời gian thực hiện: ngay lập tức; Chủ thể: Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa phối hợp với các bác sĩ chuyên khoa.

  2. Rút ngắn thời gian nằm viện:

    • Áp dụng các biện pháp quản lý điều trị nội trú hiệu quả, tăng cường chăm sóc ngoại trú và theo dõi từ xa để giảm số ngày nằm viện.
    • Thời gian thực hiện: 6-12 tháng; Chủ thể: Ban giám đốc bệnh viện và đội ngũ y tế.

  3. Nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc và xét nghiệm:

    • Xây dựng hướng dẫn sử dụng thuốc và xét nghiệm hợp lý, tránh lạm dụng, giảm chi phí không cần thiết.
    • Thời gian thực hiện: 3-6 tháng; Chủ thể: Khoa Dược và phòng Quản lý chất lượng bệnh viện.

  4. Hỗ trợ tài chính và bảo hiểm y tế:

    • Tăng cường chính sách hỗ trợ chi phí ngoài y tế và gián tiếp cho bệnh nhân có thu nhập thấp, mở rộng phạm vi bảo hiểm y tế.
    • Thời gian thực hiện: dài hạn; Chủ thể: Sở Y tế, Bảo hiểm xã hội tỉnh Thanh Hóa.

  5. Tuyên truyền và giáo dục bệnh nhân:

    • Tổ chức các chương trình giáo dục về quản lý bệnh, dinh dưỡng và vận động nhằm giảm biến chứng và nhu cầu điều trị nội trú.
    • Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Bệnh viện, Trung tâm y tế dự phòng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý y tế và bệnh viện:

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu chi tiết về chi phí điều trị ĐTĐ típ 2, hỗ trợ hoạch định ngân sách và chính sách quản lý chi phí hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch tài chính và cải tiến quy trình điều trị.

  2. Bác sĩ và nhân viên y tế chuyên ngành nội tiết:

    • Lợi ích: Hiểu rõ cơ cấu chi phí và các yếu tố ảnh hưởng để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp, giảm chi phí cho bệnh nhân.
    • Use case: Tối ưu hóa điều trị, tư vấn bệnh nhân về chi phí và hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý dược:

    • Lợi ích: Tham khảo phương pháp nghiên cứu chi phí bệnh tật, mô hình phân tích và kết quả thực tiễn tại Việt Nam.
    • Use case: Phát triển nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong giảng dạy.

  4. Cơ quan bảo hiểm y tế và chính sách y tế:

    • Lợi ích: Đánh giá tác động tài chính của ĐTĐ típ 2, xây dựng chính sách bảo hiểm phù hợp, giảm gánh nặng chi phí cho người bệnh.
    • Use case: Thiết kế gói bảo hiểm, chính sách hỗ trợ tài chính.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa trung bình là bao nhiêu?
    Chi phí trung bình khoảng 12 triệu đồng cho một đợt điều trị nội trú, trong đó chi phí thuốc chiếm gần 45%. Đây là mức chi phí phù hợp với điều kiện kinh tế địa phương và tương đương với các bệnh viện tuyến tỉnh khác.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến chi phí điều trị?
    Số ngày nằm viện là yếu tố ảnh hưởng lớn nhất, mỗi ngày điều trị tăng thêm làm tăng chi phí khoảng 8%. Ngoài ra, phác đồ điều trị sử dụng insulin và sự xuất hiện biến chứng cũng làm tăng chi phí đáng kể.

  3. Chi phí gián tiếp bao gồm những khoản nào?
    Chi phí gián tiếp chủ yếu là mất thu nhập do bệnh nhân và người chăm sóc phải nghỉ làm trong thời gian nằm viện. Khoản chi phí này chiếm khoảng 15% tổng chi phí điều trị nội trú.

  4. Phác đồ điều trị có ảnh hưởng thế nào đến chi phí?
    Phác đồ có sử dụng insulin làm tăng chi phí trực tiếp cho y tế khoảng 30% so với phác đồ chỉ dùng thuốc uống, do giá thuốc insulin cao và yêu cầu chăm sóc đặc biệt.

  5. Làm thế nào để giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân ĐTĐ típ 2?
    Có thể giảm chi phí bằng cách tối ưu hóa phác đồ điều trị, rút ngắn thời gian nằm viện, sử dụng thuốc và xét nghiệm hợp lý, đồng thời tăng cường giáo dục và hỗ trợ tài chính cho bệnh nhân.

Kết luận

  • Chi phí điều trị nội trú ĐTĐ típ 2 tại Bệnh viện Nội tiết Thanh Hóa năm 2023 trung bình khoảng 12 triệu đồng mỗi đợt, trong đó chi phí thuốc và xét nghiệm chiếm tỷ trọng lớn.
  • Số ngày nằm viện, phác đồ điều trị sử dụng insulin và biến chứng bệnh là các yếu tố chính làm tăng chi phí điều trị.
  • Chi phí gián tiếp do mất thu nhập của bệnh nhân và người chăm sóc chiếm khoảng 15% tổng chi phí.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc quản lý chi phí và nâng cao hiệu quả điều trị tại bệnh viện.
  • Đề xuất các giải pháp tối ưu hóa phác đồ điều trị, rút ngắn thời gian nằm viện, nâng cao hiệu quả sử dụng thuốc và hỗ trợ tài chính nhằm giảm gánh nặng chi phí cho người bệnh và hệ thống y tế.

Hành động tiếp theo: Bệnh viện và các cơ quan quản lý y tế cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để cập nhật dữ liệu và cải tiến quản lý chi phí điều trị ĐTĐ típ 2.