Phân Tích Chi Phí Điều Trị Ngoại Trú Bệnh Đái Tháo Đường Típ 2 Do Quỹ Bảo Hiểm Y Tế Chi Trả Tại Nghệ An Năm 2022

• Tác giả: Nguyễn Quyết
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Thanh Hương
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Tổ Chức Quản Lý Dược
• Đề tài: Phân Tích Chi Phí Điều Trị Ngoại Trú Bệnh Đái Tháo Đường Típ 2
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. Bệnh đái tháo đường và quy định chi trả
• 1.2. Bệnh đái tháo đường típ 2 và hướng dẫn điều trị
• 1.3. Quy định về tỉ lệ, điều kiện thanh toán cho các thuốc điều trị đái tháo đường của người tham gia bảo hiểm y tế
• 1.4. Chi phí và phương pháp phân tích
• 1.5. Thực trạng chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2
• 1.6. Chi phí trực tiếp điều trị bệnh đái tháo đường
• 1.7. Cơ cấu chi phí điều trị đái tháo đường típ 2 ngoại trú tại cơ sở khám chữa bệnh
• 1.8. Thực trạng tồn tại trong cơ cấu chi phí khám chữa bệnh BHYT
• 1.9. Giới thiệu về BHXH tỉnh Nghệ An
• 1.10. Cơ cấu tổ chức
• 1.11. Tính cấp thiết của đề tài
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.2.1. Các biến số nghiên cứu
• 2.2.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.2.4. Mẫu nghiên cứu
• 2.2.5. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu
• 2.2.6. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Phân tích cơ cấu chi phí trực tiếp điều trị đái tháo đường típ 2 do bảo hiểm y tế chi trả của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2022
• 3.1.1. Tỷ lệ chi phí điều trị đái tháo đường theo hạng bệnh viện
• 3.1.2. Chi phí điều trị đái tháo đường ngoại trú
• 3.1.3. Chi phí trung bình điều trị đái tháo đường tại cơ sở KCB hạng 1
• 3.1.4. Chi phí trung bình điều trị ĐTĐ tại cơ sở KCB hạng 2 tuyến tỉnh
• 3.1.5. Chi phí trung bình điều trị ĐTĐ tại cơ sở KCB hạng 2 tuyến huyện
• 3.1.6. Chi phí trung bình điều trị ĐTĐ tại cơ sở KCB hạng 3 tuyến huyện
• 3.1.7. Chi phí trung bình điều trị ĐTĐ tại cơ sở KCB hạng 4 tuyến huyện
• 3.1.8. Cơ cấu chi phí nhóm insulin và nhóm thuốc hạ đường huyết tại cơ sở KCB hạng 1 tuyến tỉnh
• 3.1.9. Cơ cấu chi phí nhóm insulin và nhóm thuốc hạ đường huyết tại cơ sở KCB hạng 2
• 3.1.10. Cơ cấu chi phí nhóm insulin và nhóm thuốc hạ đường huyết tại cơ sở KCB hạng 3
• 3.1.11. Cơ cấu chi phí nhóm insulin và nhóm thuốc hạ đường huyết tại cơ sở KCB hạng 4
• 3.1.12. Cơ cấu chi phí nhóm insulin và nhóm thuốc hạ đường huyết tại cơ sở KCB tuyến xã
• 3.2. Xác định tồn tại của cơ cấu chi phí trực tiếp điều trị ngoại trú đái tháo đường típ 2 do bảo hiểm y tế chi trả trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2022
• 3.2.1. Tồn tại về chi phí bình quân điều trị đái tháo đường
• 3.2.2. Tồn tại về chi phí xét nghiệm
• 3.2.3. Tồn tại về chi phí chẩn đoán hình ảnh và thăm dò chức năng
• 3.2.4. Tồn tại về chi phí thuốc
• 3.2.5. Tồn tại về chi phí thuốc biệt dược gốc
• 3.2.6. Tồn tại về chi phí Chế phẩm YHCT
• 3.2.7. Tồn tại về chi phí điều trị đái tháo đường ở tuyến cơ sở
• 3.2.8. Tồn tại về chỉ định thuốc điều trị đái tháo đường không hợp lý
• 3.3. Cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú đái tháo đường típ 2 do bảo hiểm y tế chi trả cho các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2022
• 3.3.1. Cơ cấu các khoản chi phí trong tổng chi phí điều trị
• 3.3.2. Chi phí thuốc
• 3.3.3. Chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh
• 3.4. Một số bất cập của cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú đái tháo đường típ 2 do bảo hiểm y tế chi trả cho các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trên địa bàn tỉnh Nghệ An năm 2022
• 3.4.1. Chi phí trung bình/lượt khám
• 3.4.2. Chi phí xét nghiệm trung bình/lượt khám
• 3.4.3. Tỷ lệ chi phí tiền thuốc so với tổng chi phí khám chữa bệnh
• 3.4.4. Tỷ lệ chi phí thuốc biệt dược gốc so với tổng chi phí tiền thuốc
• 3.4.5. Chi phí thuốc hỗ trợ
• 3.4.6. Chi phí điều trị đái tháo đường ở tuyến y tế cơ sở
• 3.4.7. Một số hạn chế của đề tài
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH

I. Tổng Quan Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Típ 2 Tại Nghệ An

Đái tháo đường (ĐTĐ) là một vấn đề sức khỏe toàn cầu, với số lượng người mắc bệnh ngày càng tăng. Tại Việt Nam, theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế (IDF), tỷ lệ người trưởng thành mắc ĐTĐ là 6% vào năm 2019. Bệnh viện Nội tiết trung ương ước tính chi phí điều trị ĐTĐ hàng năm là 75 tỷ đồng, nhưng nếu tất cả bệnh nhân được điều trị, con số này có thể lên tới 12.500 tỷ đồng, chiếm 25% kinh phí khám chữa bệnh. Bảo hiểm y tế (BHYT) đóng vai trò quan trọng trong việc giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Nghệ An là một tỉnh có số chi BHYT lớn, đặc biệt cho điều trị ĐTĐ típ 2. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các nghiên cứu phân tích chi tiết về cơ cấu chi phí điều trị ĐTĐ típ 2 tại tỉnh này. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2 do quỹ BHYT chi trả tại Nghệ An năm 2022, nhằm cung cấp thông tin quan trọng cho việc quản lý và cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực y tế.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Phân Tích Chi Phí Y Tế Bệnh Đái Tháo Đường

Việc phân tích chi phí y tế cho bệnh ĐTĐ là rất quan trọng vì bệnh này đang gia tăng và gây ra gánh nặng lớn cho hệ thống y tế và người bệnh. Theo báo cáo của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, chỉ có 3 triệu trong số 5 triệu người có nguy cơ mắc bệnh được điều trị. Phân tích chi phí giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị, từ đó đưa ra các giải pháp can thiệp hiệu quả để giảm chi phí và cải thiện chất lượng điều trị. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nguồn lực y tế còn hạn chế.

1.2. Giới Thiệu Về Bảo Hiểm Y Tế Và Chi Trả Cho Đái Tháo Đường Tại Nghệ An

Bảo hiểm y tế là một chính sách an sinh xã hội quan trọng, giúp giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh. Tại Nghệ An, BHYT chi trả cho điều trị nhiều bệnh, trong đó có ĐTĐ típ 2. Việc hiểu rõ quy định và phạm vi chi trả của BHYT là cần thiết để người bệnh được tiếp cận dịch vụ y tế phù hợp và giảm thiểu chi phí tự chi trả. Nghiên cứu này tập trung vào phân tích chi phí do quỹ BHYT chi trả, nhằm đánh giá hiệu quả của chính sách BHYT trong việc hỗ trợ người bệnh ĐTĐ tại Nghệ An.

II. Thách Thức Gánh Nặng Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Tại Nghệ An

Mặc dù BHYT đã góp phần giảm gánh nặng tài chính, chi phí điều trị bệnh đái tháo đường típ 2 vẫn là một thách thức lớn. Nghệ An là một tỉnh có tỷ lệ mắc ĐTĐ và chi phí BHYT cao, đặc biệt là trong điều trị ngoại trú. Các yếu tố như giá thuốc, chi phí xét nghiệm, và tần suất khám bệnh có thể ảnh hưởng đáng kể đến tổng chi phí điều trị. Ngoài ra, việc tuân thủ điều trị và kiểm soát bệnh không tốt cũng có thể dẫn đến các biến chứng, làm tăng chi phí điều trị. Nghiên cứu này sẽ xác định các tồn tại trong cơ cấu chi phí, từ đó đề xuất các giải pháp để giảm gánh nặng chi phí cho người bệnh và hệ thống y tế.

2.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chi Phí Điều Trị Ngoại Trú Đái Tháo Đường

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị ngoại trú ĐTĐ, bao gồm: loại thuốc sử dụng (thuốc biệt dược gốc so với thuốc generic), tần suất khám bệnh, số lượng xét nghiệm cần thiết, và các biến chứng liên quan đến bệnh. Việc sử dụng thuốc biệt dược gốc thường tốn kém hơn so với thuốc generic. Nghiên cứu cũng sẽ xem xét các yếu tố liên quan đến bệnh nhân, chẳng hạn như tuổi tác, giới tính, và tình trạng sức khỏe tổng thể.

2.2. Thực Trạng Sử Dụng Thuốc Và Chỉ Định Điều Trị Đái Tháo Đường

Việc sử dụng thuốc không hợp lý và chỉ định điều trị không đúng phác đồ có thể làm tăng chi phí điều trị. Nghiên cứu này sẽ đánh giá thực trạng sử dụng thuốc và chỉ định điều trị tại các cơ sở khám chữa bệnh ở Nghệ An, nhằm xác định các vấn đề cần cải thiện. Điều này bao gồm việc đánh giá tuân thủ phác đồ điều trị, sử dụng thuốc theo hướng dẫn, và kiểm soát các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh ĐTĐ.

2.3. Tồn Tại Về Chi Phí Xét Nghiệm Và Chẩn Đoán Hình Ảnh Trong Điều Trị

Chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cũng chiếm một phần đáng kể trong tổng chi phí điều trị. Nghiên cứu sẽ xem xét tần suất và chi phí các xét nghiệm thường quy, cũng như các xét nghiệm chuyên sâu hơn khi cần thiết. Phân tích này giúp xác định xem có sự lạm dụng xét nghiệm hoặc các xét nghiệm không cần thiết, từ đó đề xuất các giải pháp để tối ưu hóa việc sử dụng xét nghiệm và giảm chi phí.

III. Cách Phân Tích Cơ Cấu Chi Phí Điều Trị Ngoại Trú Tại Nghệ An

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp phân tích định lượng để mô tả cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú ĐTĐ típ 2 tại Nghệ An năm 2022. Dữ liệu được thu thập từ Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An, bao gồm thông tin về chi phí khám chữa bệnh, chi phí thuốc, chi phí xét nghiệm, và các dịch vụ y tế khác. Phân tích sẽ tập trung vào cơ cấu các khoản chi phí trực tiếp, như chi phí thuốc (bao gồm thuốc biệt dược gốc và thuốc generic), chi phí xét nghiệm, và chi phí khám bệnh. Ngoài ra, nghiên cứu cũng sẽ xem xét chi phí điều trị tại các tuyến cơ sở khác nhau (tuyến xã, tuyến huyện, tuyến tỉnh) để có cái nhìn toàn diện về hệ thống điều trị ĐTĐ tại Nghệ An.

3.1. Phương Pháp Thu Thập Và Xử Lý Dữ Liệu Chi Phí Y Tế Chi Tiết

Dữ liệu được thu thập từ Bảo hiểm xã hội tỉnh Nghệ An thông qua việc truy xuất số liệu điện tử. Phần mềm Navicat được sử dụng để truy xuất và xử lý dữ liệu, đảm bảo tính chính xác và đầy đủ. Các biến số nghiên cứu bao gồm: chi phí khám chữa bệnh, chi phí thuốc, chi phí xét nghiệm, thông tin về cơ sở khám chữa bệnh, và thông tin về bệnh nhân. Dữ liệu được mã hóa và ẩn danh để bảo mật thông tin cá nhân của bệnh nhân.

3.2. Phân Tích Cơ Cấu Chi Phí Theo Loại Thuốc Xét Nghiệm Dịch Vụ

Dữ liệu chi phí được phân loại theo các nhóm chính: chi phí thuốc (chia thành thuốc biệt dược gốc và thuốc generic), chi phí xét nghiệm (chia theo loại xét nghiệm), và chi phí dịch vụ y tế (khám bệnh, tư vấn, điều trị). Phân tích sẽ xác định tỷ lệ của từng nhóm chi phí trong tổng chi phí điều trị. So sánh chi phí giữa các nhóm thuốc khác nhau (ví dụ: insulin so với thuốc viên) để đánh giá hiệu quả chi phí.

IV. Kết Quả Cơ Cấu Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Típ 2 Năm 2022

Kết quả nghiên cứu cho thấy cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2 tại Nghệ An năm 2022 có sự khác biệt giữa các tuyến cơ sở khám chữa bệnh. Chi phí thuốc chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng chi phí, đặc biệt là tại các tuyến cơ sở. Chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt là tại các bệnh viện tuyến tỉnh. Nghiên cứu cũng xác định các tồn tại trong cơ cấu chi phí, như việc sử dụng thuốc biệt dược gốc chưa hợp lý và chi phí xét nghiệm quá cao tại một số cơ sở khám chữa bệnh.

4.1. So Sánh Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Giữa Các Tuyến Y Tế

Phân tích chi phí điều trị ĐTĐ giữa các tuyến y tế (tuyến xã, tuyến huyện, tuyến tỉnh) cho thấy có sự khác biệt đáng kể. Chi phí trung bình điều trị tại tuyến tỉnh thường cao hơn so với tuyến huyện và tuyến xã, do tuyến tỉnh có khả năng cung cấp các dịch vụ y tế chuyên sâu hơn và sử dụng các loại thuốc đắt tiền hơn. Tuyến cơ sở chủ yếu tập trung vào cung cấp thuốc và thực hiện các xét nghiệm cơ bản.

4.2. Đánh Giá Hiệu Quả Chi Phí Điều Trị Tại Các Cơ Sở Khám Chữa Bệnh

Nghiên cứu cũng đánh giá hiệu quả chi phí điều trị tại các cơ sở khám chữa bệnh khác nhau. So sánh chi phí điều trị trung bình trên mỗi bệnh nhân và tỷ lệ kiểm soát bệnh tốt tại các cơ sở khác nhau. Điều này giúp xác định các cơ sở khám chữa bệnh có hiệu quả chi phí tốt và có thể chia sẻ kinh nghiệm cho các cơ sở khác. Phân tích cũng xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả chi phí, như quy trình khám chữa bệnh, trình độ chuyên môn của nhân viên y tế, và cơ sở vật chất.

V. Đề Xuất Giải Pháp Giảm Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Hiệu Quả

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số giải pháp được đề xuất để giảm chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2 tại Nghệ An. Tăng cường sử dụng thuốc generic thay vì thuốc biệt dược gốc khi có thể. Tối ưu hóa việc chỉ định xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh, tránh lạm dụng. Nâng cao chất lượng điều trị tại tuyến cơ sở để giảm số lượng bệnh nhân phải chuyển lên tuyến trên. Tăng cường giáo dục sức khỏe cho người bệnh để cải thiện tuân thủ điều trị và kiểm soát bệnh tốt hơn. Thúc đẩy các biện pháp phòng ngừa bệnh ĐTĐ để giảm số lượng người mắc bệnh trong tương lai.

5.1. Tăng Cường Sử Dụng Thuốc Generic Trong Điều Trị Đái Tháo Đường

Việc tăng cường sử dụng thuốc generic thay vì thuốc biệt dược gốc có thể giảm đáng kể chi phí điều trị. Tuy nhiên, cần đảm bảo chất lượng và hiệu quả của thuốc generic tương đương với thuốc biệt dược gốc. Cần có chính sách khuyến khích các bác sĩ kê đơn thuốc generic và cung cấp thông tin cho bệnh nhân về lợi ích của việc sử dụng thuốc generic.

5.2. Nâng Cao Năng Lực Y Tế Tuyến Cơ Sở Để Quản Lý Bệnh Nhân

Nâng cao năng lực y tế tuyến cơ sở, bao gồm cả trạm y tế xã và trung tâm y tế huyện, có thể giúp quản lý bệnh nhân ĐTĐ tốt hơn và giảm số lượng bệnh nhân phải chuyển lên tuyến trên. Cần đào tạo và cập nhật kiến thức cho nhân viên y tế tuyến cơ sở về điều trị và quản lý ĐTĐ. Cung cấp đủ trang thiết bị và thuốc men cho tuyến cơ sở để có thể điều trị hiệu quả cho bệnh nhân.

5.3. Giáo Dục Sức Khỏe Và Tăng Cường Tuân Thủ Điều Trị Cho Bệnh Nhân

Giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân ĐTĐ là rất quan trọng để giúp họ hiểu rõ về bệnh và cách tự quản lý bệnh. Cần cung cấp thông tin cho bệnh nhân về chế độ ăn uống, tập luyện, và sử dụng thuốc đúng cách. Tăng cường tuân thủ điều trị bằng cách thiết lập mối quan hệ tốt giữa bác sĩ và bệnh nhân, và cung cấp hỗ trợ cho bệnh nhân khi cần thiết.

VI. Kết Luận Tương Lai Của Chi Phí Điều Trị Đái Tháo Đường Tại Nghệ An

Nghiên cứu này đã cung cấp cái nhìn tổng quan về cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2 tại Nghệ An năm 2022. Kết quả cho thấy có nhiều tồn tại trong cơ cấu chi phí và cần có các giải pháp để giảm gánh nặng chi phí cho người bệnh và hệ thống y tế. Trong tương lai, cần tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chi phí điều trị và hiệu quả của các biện pháp can thiệp. Việc theo dõi và đánh giá thường xuyên cơ cấu chi phí là cần thiết để đảm bảo sử dụng nguồn lực y tế hiệu quả và bền vững.

6.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Chi Phí Y Tế Và Bệnh Đái Tháo Đường

Nghiên cứu này chỉ tập trung vào chi phí điều trị ngoại trú ĐTĐ típ 2 trong năm 2022. Trong tương lai, cần có các nghiên cứu dài hạn hơn để theo dõi sự thay đổi của cơ cấu chi phí theo thời gian. Nghiên cứu cũng có thể mở rộng phạm vi để bao gồm chi phí điều trị nội trú và chi phí gián tiếp (ví dụ: chi phí đi lại, mất năng suất lao động). Đánh giá hiệu quả của các chính sách y tế mới.

6.2. Chính Sách Y Tế Và Quản Lý Chi Phí Đái Tháo Đường Bền Vững

Để quản lý chi phí ĐTĐ một cách bền vững, cần có các chính sách y tế toàn diện, bao gồm: tăng cường phòng ngừa bệnh, cải thiện chất lượng điều trị, tối ưu hóa việc sử dụng thuốc, và khuyến khích lối sống lành mạnh. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm: Bộ Y tế, Bảo hiểm xã hội, các cơ sở khám chữa bệnh, và người bệnh. Theo dõi thường xuyên cơ cấu chi phí và đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh đái tháo đường típ 2 là một trong những bệnh không lây nhiễm phổ biến trên toàn cầu, với khoảng 415 triệu người trưởng thành mắc bệnh vào năm 2015 và dự báo tăng lên khoảng 642 triệu người vào năm 2040. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường được ghi nhận khoảng 6% người trưởng thành, trong đó chỉ có 28,9% bệnh nhân được quản lý tại các cơ sở y tế. Tỉnh Nghệ An, thuộc khu vực Bắc Trung bộ, có 71 cơ sở khám chữa bệnh (KCB) ký hợp đồng với Bảo hiểm y tế (BHYT) và 459 cơ sở tuyến xã, với chi phí BHYT chi trả cho điều trị đái tháo đường típ 2 chiếm tỷ trọng lớn và đứng thứ 4 toàn quốc về số chi KCB BHYT năm 2022.

Nghiên cứu nhằm phân tích chi phí điều trị ngoại trú bệnh đái tháo đường típ 2 do quỹ BHYT chi trả trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong năm 2022. Mục tiêu cụ thể gồm mô tả cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú và xác định các tồn tại trong cơ cấu chi phí này. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu điện tử khám chữa bệnh ngoại trú của bệnh nhân đái tháo đường típ 2 tại các cơ sở KCB trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong năm 2022.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu chi tiết về chi phí điều trị, giúp các nhà quản lý y tế và BHYT có cơ sở để xây dựng chính sách quản lý chi phí hiệu quả, góp phần giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh và xã hội, đồng thời nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe cho bệnh nhân đái tháo đường típ 2.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về chi phí y tế và phân tích chi phí bệnh tật (Cost of Illness - COI). Theo đó, chi phí được phân loại thành chi phí trực tiếp (bao gồm chi phí y tế và không y tế) và chi phí gián tiếp. Chi phí trực tiếp y tế bao gồm chi phí khám bệnh, xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, thuốc và dịch vụ kỹ thuật; chi phí không y tế liên quan đến đi lại, ăn ở trong quá trình điều trị. Chi phí gián tiếp phản ánh mất mát năng suất lao động do bệnh tật.

Ngoài ra, nghiên cứu áp dụng mô hình phân tích cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú, tập trung vào các nhóm thuốc điều trị đái tháo đường (nhóm insulin, thuốc hạ đường huyết uống), chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh. Các khái niệm chính gồm: chi phí trực tiếp, chi phí thuốc, chi phí xét nghiệm, chi phí chẩn đoán hình ảnh, và chi phí BHYT chi trả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả, thu thập dữ liệu từ hồ sơ khám chữa bệnh điện tử (dữ liệu XML) của BHYT tỉnh Nghệ An trong năm 2022. Cỡ mẫu gồm toàn bộ bệnh nhân điều trị ngoại trú đái tháo đường típ 2 có sử dụng thuốc nhóm insulin và thuốc hạ đường huyết được BHYT chi trả, loại trừ bệnh nhân đái tháo đường thai kỳ và nghi ngờ đái tháo đường típ 1.

Dữ liệu được truy xuất và xử lý bằng phần mềm Navicat, chuyển đổi từ định dạng XML sang Excel để phân tích. Các biến số thu thập gồm chi phí khám bệnh, chi phí xét nghiệm, chi phí chẩn đoán hình ảnh, chi phí thuốc, loại cơ sở KCB, nhóm thuốc sử dụng và các sai sót trong chỉ định thuốc.

Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, tính toán chi phí trung bình, tỷ lệ phần trăm các khoản chi phí trong tổng chi phí điều trị. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ 01/01/2022 đến 31/12/2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Cơ cấu chi phí điều trị ngoại trú: Chi phí thuốc chiếm tỷ lệ cao nhất trong tổng chi phí điều trị ngoại trú, trên 70%. Chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh chiếm khoảng 20-25%. Chi phí khám bệnh và các dịch vụ khác chiếm phần còn lại.

2. Chi phí trung bình điều trị theo hạng bệnh viện: Tại cơ sở KCB hạng 1 tuyến tỉnh, chi phí trung bình/lượt khám cao nhất, khoảng 751.211 đồng, cao gấp 1,4 lần mức trung bình toàn quốc. Chi phí tại các cơ sở hạng 2 và hạng 3 tuyến huyện thấp hơn, dao động từ khoảng 300.000 đến 500.000 đồng/lượt.

3. Cơ cấu chi phí thuốc: Nhóm thuốc điều trị đái tháo đường típ 2 chiếm 48,56% tổng chi phí thuốc BHYT chi trả, tiếp theo là thuốc điều trị tăng huyết áp (32,85%) và thuốc hạ lipid máu (10,58%). Thuốc biệt dược gốc chiếm tỷ lệ sử dụng cao, đặc biệt là Diamicron MR (Gliclazid) chiếm 73,35% chi hoạt chất tại tỉnh Nghệ An.

4. Tồn tại trong cơ cấu chi phí: Chi phí thuốc biệt dược gốc và chế phẩm y học cổ truyền tăng nhanh, chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh có xu hướng gia tăng, đặc biệt tại các bệnh viện đa khoa lớn như Thành phố Vinh và Cửa Đông. Một số cơ sở có tỷ lệ chi phí thuốc và dịch vụ kỹ thuật cao hơn mức trung bình toàn quốc, gây áp lực lên quỹ BHYT.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chi phí thuốc chiếm tỷ trọng lớn là do đặc thù điều trị đái tháo đường típ 2 cần sử dụng thuốc lâu dài, trong đó thuốc biệt dược gốc được sử dụng phổ biến do hiệu quả và thói quen kê đơn. Chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh tăng phản ánh nhu cầu kiểm soát biến chứng và theo dõi bệnh lý ngày càng cao.

So sánh với các nghiên cứu tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, chi phí điều trị ngoại trú tại Nghệ An tương đối cao, đặc biệt tại các cơ sở tuyến tỉnh. Điều này cho thấy sự khác biệt về mức độ phát triển y tế và chính sách chi trả BHYT.

Việc gia tăng chi phí thuốc biệt dược gốc và dịch vụ kỹ thuật có thể gây áp lực lên quỹ BHYT, đòi hỏi cần có các biện pháp kiểm soát chi phí hiệu quả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cơ cấu chi phí theo nhóm thuốc và bảng so sánh chi phí trung bình theo hạng bệnh viện để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường kiểm soát kê đơn thuốc: Áp dụng các quy định chặt chẽ về chỉ định thuốc, ưu tiên sử dụng thuốc generic thay thế thuốc biệt dược gốc nhằm giảm chi phí thuốc, thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Y tế và BHXH tỉnh phối hợp thực hiện.

2. Nâng cao hiệu quả quản lý chi phí xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh: Xây dựng hướng dẫn sử dụng dịch vụ kỹ thuật hợp lý, tránh lạm dụng xét nghiệm không cần thiết, áp dụng trong 6-12 tháng, do các cơ sở KCB và Sở Y tế triển khai.

3. Đẩy mạnh tuyên truyền, đào tạo về quản lý chi phí cho cán bộ y tế: Tổ chức các khóa đào tạo về kinh tế y tế và quản lý chi phí điều trị đái tháo đường, nâng cao nhận thức và kỹ năng kiểm soát chi phí, thực hiện liên tục hàng năm, do Trường Đại học Dược Hà Nội và Sở Y tế phối hợp.

4. Phát triển hệ thống giám sát và báo cáo chi phí điều trị: Ứng dụng công nghệ thông tin để theo dõi, phân tích chi phí điều trị theo thời gian thực, giúp phát hiện sớm các bất thường và điều chỉnh kịp thời, triển khai trong 18 tháng, do BHXH tỉnh Nghệ An chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý y tế và BHYT: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách quản lý chi phí điều trị đái tháo đường, tối ưu hóa nguồn lực quỹ BHYT, giảm chi phí không cần thiết.

2. Bác sĩ và cán bộ y tế tại các cơ sở KCB: Áp dụng kiến thức về cơ cấu chi phí và các tồn tại để cải thiện quy trình điều trị, kê đơn thuốc hợp lý, nâng cao hiệu quả điều trị và tiết kiệm chi phí.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành y tế công cộng, quản lý dược: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, phân tích chi phí và dữ liệu thực tế để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về kinh tế y tế và quản lý bệnh mãn tính.

4. Cơ quan hoạch định chính sách và tổ chức bảo hiểm y tế: Dựa trên số liệu và phân tích để điều chỉnh phạm vi chi trả, danh mục thuốc và dịch vụ kỹ thuật phù hợp với thực tế, đảm bảo bền vững quỹ BHYT.

Câu hỏi thường gặp

1. Chi phí điều trị đái tháo đường típ 2 tại Nghệ An có đặc điểm gì nổi bật?
   Chi phí thuốc chiếm trên 70% tổng chi phí điều trị ngoại trú, với thuốc biệt dược gốc chiếm tỷ lệ cao. Chi phí tại các bệnh viện tuyến tỉnh cao hơn nhiều so với tuyến huyện, phản ánh sự khác biệt về mức độ phát triển và dịch vụ y tế.

2. Tại sao chi phí thuốc biệt dược gốc lại chiếm tỷ lệ lớn?
   Thuốc biệt dược gốc được sử dụng phổ biến do hiệu quả điều trị và thói quen kê đơn. Tuy nhiên, chi phí cao hơn thuốc generic, gây áp lực lên quỹ BHYT và người bệnh.

3. Các biện pháp nào có thể giảm chi phí điều trị?
   Kiểm soát kê đơn thuốc, ưu tiên sử dụng thuốc generic, quản lý chặt chẽ dịch vụ kỹ thuật xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh, đồng thời nâng cao năng lực quản lý chi phí cho cán bộ y tế.

4. Phương pháp thu thập dữ liệu trong nghiên cứu là gì?
   Sử dụng dữ liệu điện tử (XML) về khám chữa bệnh ngoại trú của bệnh nhân đái tháo đường típ 2 tại BHYT tỉnh Nghệ An năm 2022, xử lý bằng phần mềm Navicat để phân tích chi phí.

5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
   Có thể áp dụng phương pháp và khung phân tích chi phí cho các tỉnh khác có hệ thống dữ liệu BHYT tương tự, giúp đánh giá và quản lý chi phí điều trị đái tháo đường hiệu quả hơn.

Kết luận

• Chi phí điều trị ngoại trú đái tháo đường típ 2 tại Nghệ An chủ yếu tập trung vào chi phí thuốc, chiếm trên 70% tổng chi phí.
• Chi phí tại các cơ sở KCB tuyến tỉnh cao hơn đáng kể so với tuyến huyện, phản ánh sự khác biệt về dịch vụ và mức độ sử dụng thuốc, dịch vụ kỹ thuật.
• Thuốc biệt dược gốc và dịch vụ kỹ thuật xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh có xu hướng gia tăng, gây áp lực lên quỹ BHYT.
• Cần có các giải pháp kiểm soát kê đơn thuốc, quản lý dịch vụ kỹ thuật và nâng cao năng lực quản lý chi phí để đảm bảo hiệu quả sử dụng quỹ BHYT.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích quan trọng cho các nhà quản lý y tế, BHYT và các cơ sở KCB trong việc hoạch định chính sách và quản lý chi phí điều trị đái tháo đường típ 2.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, theo dõi và đánh giá hiệu quả quản lý chi phí trong vòng 1-2 năm tới. Khuyến khích mở rộng nghiên cứu sang các bệnh mãn tính khác để tối ưu hóa chi phí y tế toàn diện.

Call to action: Các cơ quan quản lý và cơ sở y tế cần phối hợp chặt chẽ để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc và bền vững quỹ BHYT.