Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế và công nghiệp hiện đại, nhu cầu cung cấp điện năng ổn định và liên tục ngày càng tăng cao, đặc biệt với sự gia tăng của các nguồn điện tái tạo. Dự án xây dựng đường dây truyền tải điện đóng vai trò then chốt trong việc truyền tải điện năng từ các nhà máy đến các khu vực tiêu thụ. Tuy nhiên, các dự án này thường gặp phải thách thức lớn về tiến độ do nhiều nguyên nhân, trong đó điều chỉnh thiết kế là một trong những nguyên nhân phổ biến gây chậm trễ và vượt chi phí. Theo một nghiên cứu, sai lệch trong thiết kế chiếm khoảng 78% tổng số sai lệch trong dự án, ảnh hưởng đến 9,5% tổng chi phí dự án.

Luận văn thạc sĩ này tập trung phân tích các nguyên nhân điều chỉnh thiết kế tác động đến hiệu quả quản lý tiến độ dự án xây dựng đường dây truyền tải điện tại Việt Nam trong khoảng thời gian 6 tháng khảo sát thực tế. Mục tiêu nghiên cứu là xác định, phân loại và xếp hạng các nguyên nhân điều chỉnh thiết kế, xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố này đến hiệu quả quản lý tiến độ. Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thiết kế và kiểm soát các thay đổi, góp phần cải thiện tiến độ dự án.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và các bên liên quan nâng cao hiệu quả quản lý dự án, giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ, đồng thời góp phần phát triển hạ tầng điện lực bền vững, đáp ứng nhu cầu điện năng ngày càng tăng của xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, quản lý tiến độ và phân tích hồi quy tuyến tính. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý dự án (Project Management Theory): Nhấn mạnh vai trò của việc lập kế hoạch, theo dõi và kiểm soát tiến độ, chi phí và chất lượng dự án để đạt mục tiêu đề ra. Quản lý tiến độ (QLTĐ) là một phần quan trọng trong quản lý dự án, giúp đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn.

  2. Mô hình hồi quy tuyến tính (Linear Regression Model): Phương pháp thống kê dùng để phân tích mối quan hệ giữa các biến độc lập (các nguyên nhân điều chỉnh thiết kế) và biến phụ thuộc (hiệu quả quản lý tiến độ). Mô hình này giúp đánh giá mức độ ảnh hưởng và tương quan giữa các nhân tố.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu bao gồm: điều chỉnh thiết kế (design change), hiệu quả quản lý tiến độ, các nguyên nhân liên quan đến chủ đầu tư, đội ngũ thiết kế, công tác quản lý đơn vị thiết kế, và các quy định pháp luật cùng yếu tố bất khả kháng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa tổng quan tài liệu, phỏng vấn chuyên gia và khảo sát đại trà. Dữ liệu được thu thập từ 153 bảng khảo sát hợp lệ, với đối tượng là các kỹ sư xây dựng, kỹ sư điện và chuyên gia quản lý dự án có kinh nghiệm trong lĩnh vực xây dựng đường dây truyền tải điện.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phần mềm SPSS, bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s Alpha (các hệ số đều đạt trên 0.7, đảm bảo độ tin cậy cao).
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để rút gọn và xác định các nhóm nhân tố chính.
  • Phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các biến.
  • Xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nguyên nhân đến hiệu quả quản lý tiến độ.
  • Kiểm tra các giả định của mô hình hồi quy như phân phối chuẩn phần dư, liên hệ tuyến tính, đa cộng tuyến và tương quan chuỗi bậc nhất.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong vòng 6 tháng, từ tháng 7 đến tháng 12 năm 2023, tại các dự án xây dựng đường dây truyền tải điện trên địa bàn Việt Nam.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 4 nhóm nguyên nhân chính gây điều chỉnh thiết kế:

    • Nguyên nhân liên quan đến chủ đầu tư (CĐT) như yêu cầu sửa đổi thiết kế, khó khăn tài chính, phối hợp chưa đồng bộ, chậm trễ quyết định.
    • Nguyên nhân liên quan đến đội ngũ thiết kế gồm lỗi sai sót thiết kế, thay đổi nhân sự, thiếu kinh nghiệm, hồ sơ thiết kế thiếu chi tiết.
    • Nguyên nhân liên quan đến công tác quản lý của đơn vị thiết kế như thiếu kiểm soát chất lượng, phối hợp kém giữa các bộ môn, sử dụng tài liệu dự án cũ không phù hợp.
    • Nguyên nhân liên quan đến quy định của cơ quan nhà nước và các yếu tố bất khả kháng như thay đổi luật, quy chuẩn, thiên tai, thay đổi công nghệ.
  2. Mức độ ảnh hưởng của các nhóm nguyên nhân đến hiệu quả quản lý tiến độ:
    Mô hình hồi quy tuyến tính cho thấy nhóm nguyên nhân liên quan đến chủ đầu tư có hệ số tác động chuẩn hóa lớn nhất (β ≈ 0.42), tiếp theo là nhóm đội ngũ thiết kế (β ≈ 0.35), công tác quản lý đơn vị thiết kế (β ≈ 0.28) và cuối cùng là các yếu tố quy định và bất khả kháng (β ≈ 0.22). Mô hình giải thích khoảng 68% biến thiên của hiệu quả quản lý tiến độ (R² = 0.68).

  3. Tỷ lệ các nguyên nhân phổ biến trong khảo sát:

    • 78% số người khảo sát cho biết yêu cầu sửa đổi thiết kế từ chủ đầu tư là nguyên nhân thường gặp.
    • 65% phản ánh lỗi và sai sót trong thiết kế là nguyên nhân chính gây điều chỉnh.
    • 54% cho biết thiếu kiểm soát chất lượng hồ sơ thiết kế dẫn đến điều chỉnh.
    • 40% đề cập đến thay đổi quy định pháp luật và thiên tai ảnh hưởng đến tiến độ.
  4. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước:
    Kết quả tương đồng với các nghiên cứu quốc tế về nguyên nhân thay đổi thiết kế như yếu tố khách hàng, năng lực thiết kế, phối hợp kém và yếu tố bên ngoài. Tuy nhiên, đặc thù của dự án xây dựng đường dây truyền tải điện tại Việt Nam là sự phức tạp về quy trình pháp lý và điều kiện địa hình, thiên nhiên khắc nghiệt.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu đến từ phía chủ đầu tư do yêu cầu thay đổi thiết kế và chậm trễ trong phê duyệt, điều này làm gián đoạn tiến độ và gây áp lực cho các bên liên quan. Đội ngũ thiết kế thiếu kinh nghiệm và sai sót trong hồ sơ thiết kế cũng là nguyên nhân quan trọng, phản ánh nhu cầu nâng cao năng lực và quy trình kiểm soát chất lượng. Công tác quản lý đơn vị thiết kế chưa chặt chẽ, phối hợp chưa đồng bộ giữa các bộ môn làm tăng rủi ro điều chỉnh thiết kế.

Các yếu tố pháp lý và thiên tai là những nguyên nhân bất khả kháng nhưng có thể được giảm thiểu bằng việc cập nhật kịp thời quy định và xây dựng kế hoạch dự phòng. Kết quả nghiên cứu được minh họa qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng nhóm nguyên nhân và bảng phân tích hồi quy chi tiết.

So với các nghiên cứu trước, luận văn đã xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính phù hợp với đặc thù dự án xây dựng đường dây truyền tải điện tại Việt Nam, cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất giải pháp thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp và truyền thông giữa các bên liên quan
    Chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và nhà thầu thi công cần thiết lập kênh giao tiếp hiệu quả, tổ chức các cuộc họp định kỳ để cập nhật và thống nhất các thay đổi thiết kế nhằm giảm thiểu sai sót và chậm trễ. Thời gian thực hiện: ngay lập tức và duy trì liên tục. Chủ thể: Ban quản lý dự án và các bên liên quan.

  2. Nâng cao năng lực và đào tạo đội ngũ thiết kế
    Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ thuật, quy trình thiết kế và quản lý chất lượng hồ sơ thiết kế cho cán bộ thiết kế nhằm giảm thiểu sai sót và tăng hiệu quả công việc. Thời gian: trong 6 tháng đầu năm triển khai dự án. Chủ thể: Đơn vị tư vấn thiết kế và các tổ chức đào tạo chuyên ngành.

  3. Xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng thiết kế chặt chẽ
    Áp dụng hệ thống kiểm tra, rà soát hồ sơ thiết kế trước khi phê duyệt, sử dụng phần mềm quản lý dự án hiện đại để theo dõi và kiểm soát các thay đổi thiết kế. Thời gian: triển khai trong vòng 3 tháng đầu dự án. Chủ thể: Ban quản lý dự án và đơn vị tư vấn thiết kế.

  4. Cập nhật và tuân thủ quy định pháp luật kịp thời
    Thiết lập bộ phận chuyên trách theo dõi các thay đổi về luật, nghị định, thông tư liên quan đến xây dựng đường dây truyền tải điện để điều chỉnh kịp thời hồ sơ thiết kế và kế hoạch thi công. Thời gian: liên tục trong suốt quá trình dự án. Chủ thể: Chủ đầu tư và ban quản lý dự án.

  5. Lập kế hoạch dự phòng cho các yếu tố bất khả kháng
    Xây dựng các phương án ứng phó với thiên tai, thay đổi công nghệ và các rủi ro bên ngoài nhằm giảm thiểu tác động đến tiến độ dự án. Thời gian: trước khi khởi công dự án. Chủ thể: Ban quản lý dự án và nhà thầu thi công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư các dự án xây dựng đường dây truyền tải điện
    Giúp hiểu rõ các nguyên nhân gây điều chỉnh thiết kế và tác động đến tiến độ, từ đó cải thiện quy trình quản lý dự án, nâng cao hiệu quả đầu tư và giảm thiểu rủi ro chậm trễ.

  2. Đơn vị tư vấn thiết kế và quản lý dự án
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng quy trình kiểm soát chất lượng thiết kế, nâng cao năng lực đội ngũ thiết kế và phối hợp hiệu quả với các bên liên quan.

  3. Nhà thầu thi công và tư vấn giám sát
    Hỗ trợ nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ do điều chỉnh thiết kế, từ đó chủ động điều chỉnh kế hoạch thi công, phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư và tư vấn thiết kế.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, kỹ thuật điện
    Là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và mô hình hóa các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án xây dựng đường dây truyền tải điện, góp phần phát triển nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Điều chỉnh thiết kế ảnh hưởng như thế nào đến tiến độ dự án?
    Điều chỉnh thiết kế thường gây ra chậm trễ do phải thực hiện lại các bước phê duyệt, thiết kế bổ sung và điều chỉnh thi công. Ví dụ, yêu cầu sửa đổi từ chủ đầu tư có thể làm gián đoạn tiến độ thi công từ vài tuần đến vài tháng.

  2. Nguyên nhân chính nào dẫn đến điều chỉnh thiết kế trong dự án xây dựng đường dây truyền tải điện?
    Các nguyên nhân chính gồm yêu cầu thay đổi từ chủ đầu tư, sai sót trong thiết kế, phối hợp kém giữa các bên và thay đổi quy định pháp luật. Trong khảo sát, 78% người tham gia cho biết yêu cầu sửa đổi từ chủ đầu tư là nguyên nhân phổ biến nhất.

  3. Làm thế nào để giảm thiểu các điều chỉnh thiết kế gây chậm tiến độ?
    Tăng cường phối hợp giữa các bên, nâng cao năng lực đội ngũ thiết kế, kiểm soát chất lượng hồ sơ thiết kế và cập nhật kịp thời các quy định pháp luật là các giải pháp hiệu quả đã được đề xuất và áp dụng thành công tại một số dự án.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để phân tích các nguyên nhân điều chỉnh thiết kế?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định nhóm nguyên nhân chính và mô hình hồi quy tuyến tính đa biến để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nguyên nhân đến hiệu quả quản lý tiến độ.

  5. Ai là đối tượng phù hợp để áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Chủ đầu tư, tư vấn thiết kế, nhà thầu thi công, tư vấn giám sát và các nhà quản lý dự án trong lĩnh vực xây dựng đường dây truyền tải điện sẽ được hưởng lợi trực tiếp từ các kết quả và giải pháp nghiên cứu.

Kết luận

  • Luận văn đã xác định được 4 nhóm nguyên nhân chính gây điều chỉnh thiết kế ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tiến độ dự án xây dựng đường dây truyền tải điện, bao gồm chủ đầu tư, đội ngũ thiết kế, công tác quản lý đơn vị thiết kế và các yếu tố pháp lý, bất khả kháng.
  • Mô hình hồi quy tuyến tính cho thấy nhóm nguyên nhân liên quan đến chủ đầu tư có tác động mạnh nhất đến tiến độ dự án.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp thực tiễn nhằm nâng cao chất lượng thiết kế và kiểm soát các thay đổi, góp phần cải thiện tiến độ và hiệu quả dự án.
  • Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với các bên liên quan trong ngành xây dựng điện, giúp giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ và nâng cao năng lực cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai áp dụng các giải pháp đề xuất tại các dự án thực tế và mở rộng nghiên cứu sang các loại hình dự án xây dựng khác.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý dự án và chủ đầu tư nên xem xét áp dụng các giải pháp kiểm soát điều chỉnh thiết kế để đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án xây dựng đường dây truyền tải điện trong tương lai.