Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng (ĐTXD) chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí đầu tư của Việt Nam, khoảng từ 10-12% GDP hàng năm, với nguồn vốn không chỉ từ ngân sách nhà nước mà còn huy động từ các nguồn vốn nước ngoài như ADB, WB, ODA. ĐTXD công trình thủy lợi đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, công tác quản lý chi phí ĐTXD tại các Ban quản lý dự án, trong đó có Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 2 (Ban 2), còn nhiều hạn chế như chi phí đầu tư thường bị đội vốn, tiến độ giải ngân chậm, tổng mức đầu tư và dự toán phải điều chỉnh nhiều lần, gây thất thoát và lãng phí nguồn lực.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chi phí ĐTXD tại Ban 2 trong giai đoạn 2017-2020, phân tích ưu điểm, tồn tại và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi phí trong giai đoạn 2021-2026. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án điển hình như Dự án nâng cấp Cổng Cầu Xe (Hải Dương), Hồ chứa nước Nam Cắt (Bắc Kạn), Hồ chứa nước Bản Lái (Lạng Sơn). Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc bổ sung lý luận về quản lý chi phí ĐTXD và ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi phí tại Ban 2 và các Ban quản lý dự án tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chi phí đầu tư xây dựng, bao gồm:

  • Khái niệm quản lý chi phí ĐTXD: Chi phí ĐTXD là toàn bộ chi phí cần thiết để xây dựng mới hoặc sửa chữa, cải tạo công trình, liên quan mật thiết đến phạm vi, thời gian và các giai đoạn dự án.
  • Nguyên tắc quản lý chi phí ĐTXD: Đảm bảo mục tiêu đầu tư, tính đúng, đủ, hợp lý, phù hợp với điều kiện thực tế và cơ chế thị trường; quản lý chặt chẽ theo quy định pháp luật.
  • Mục tiêu quản lý chi phí: Bảo đảm hiệu quả đầu tư, không vượt tổng mức đầu tư, chống thất thoát, lãng phí.
  • Nội dung quản lý chi phí: Lập kế hoạch vốn, thẩm định tổng mức đầu tư, quản lý dự toán, quản lý đấu thầu, giám sát thi công, thanh quyết toán và kiểm tra, thanh tra chi phí.
  • Các tiêu chí đánh giá hiệu quả quản lý chi phí: Độ chính xác của dự toán, kiểm soát chi phí không vượt mức, tiến độ giải ngân, hạn chế phát sinh chi phí ngoài kế hoạch.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê chi phí quản lý dự án, báo cáo giải ngân, dự toán, quyết toán các dự án do Ban 2 làm chủ đầu tư giai đoạn 2017-2020; các văn bản pháp luật liên quan; tài liệu tham khảo trong và ngoài nước.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu chi phí, so sánh thực trạng với các tiêu chuẩn, quy định; phương pháp so sánh đối chiếu với thực trạng quản lý chi phí tại một số Ban quản lý dự án trong nước và quốc tế; tổng hợp, đánh giá ưu nhược điểm, nguyên nhân tồn tại.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tập trung nghiên cứu ba dự án điển hình đại diện cho các vùng địa lý và quy mô khác nhau do Ban 2 quản lý.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng giai đoạn 2017-2020, đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2026.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí tại Ban 2 còn nhiều hạn chế:
    • Tổng mức đầu tư và dự toán các dự án thường xuyên phải điều chỉnh tăng, ví dụ Dự án nâng cấp Cổng Cầu Xe có tổng mức đầu tư điều chỉnh lên đến hơn 251 tỷ đồng.
    • Tiến độ giải ngân vốn nhà nước đạt mức thấp, giải ngân năm 2020 chỉ đạt khoảng 60-70% kế hoạch.
  2. Cơ cấu tổ chức và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu:
    • Ban 2 có 33 cán bộ công nhân viên, trong đó chỉ có 2 thạc sĩ, 26 đại học, còn lại trình độ thấp hơn; thiếu kỹ sư kinh tế xây dựng, kỹ sư địa chất, kỹ sư trắc địa.
    • Tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ hành nghề quản lý dự án và đấu thầu còn thấp (khoảng 9-12%).
  3. Công tác lập kế hoạch vốn và thẩm định tổng mức đầu tư chưa chặt chẽ:
    • Việc lập kế hoạch vốn hàng năm chưa đồng bộ với tiến độ dự án, dẫn đến thiếu vốn kéo dài, làm tăng chi phí do trượt giá và phát sinh.
    • Thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi và tổng mức đầu tư chưa kiểm soát triệt để sai sót trong tính toán khối lượng và đơn giá.
  4. Quản lý đấu thầu và thi công còn nhiều bất cập:
    • Việc lựa chọn nhà thầu chưa tối ưu, có hiện tượng không lựa chọn được nhà thầu do xác định giá gói thầu không chính xác.
    • Giám sát thi công và kiểm soát chi phí trong giai đoạn thi công chưa hiệu quả, dẫn đến phát sinh chi phí ngoài dự toán.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên là do cơ cấu tổ chức quản lý chưa đồng bộ, trình độ chuyên môn của cán bộ còn hạn chế, quy trình quản lý chi phí chưa được chuẩn hóa và áp dụng công nghệ thông tin chưa hiệu quả. So sánh với một số Ban quản lý dự án trong nước, Ban 2 còn thiếu sự hiện đại hóa trong quản lý chi phí và chưa áp dụng đầy đủ các công cụ quản lý tiên tiến. Việc điều chỉnh tổng mức đầu tư và dự toán thường xuyên làm giảm hiệu quả đầu tư, gây lãng phí nguồn lực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ giải ngân vốn so với kế hoạch và bảng tổng hợp điều chỉnh dự toán các dự án để minh họa rõ hơn thực trạng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến mô hình tổ chức và nâng cao năng lực nguồn nhân lực:
    • Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý chi phí, đấu thầu, kỹ thuật xây dựng cho cán bộ Ban 2.
    • Tuyển dụng thêm kỹ sư kinh tế xây dựng, kỹ sư định giá và chuyên gia quản lý dự án.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2023.
  2. Tăng cường công tác lập kế hoạch vốn và thẩm định tổng mức đầu tư:
    • Xây dựng quy trình chuẩn hóa lập kế hoạch vốn đồng bộ với tiến độ dự án, đảm bảo giải ngân kịp thời.
    • Áp dụng phần mềm quản lý dự án và chi phí để kiểm soát chặt chẽ dự toán và điều chỉnh.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2024.
  3. Nâng cao hiệu quả quản lý đấu thầu và thi công xây dựng:
    • Áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu phù hợp, minh bạch, đảm bảo giá gói thầu hợp lý.
    • Tăng cường giám sát thi công, kiểm soát chi phí phát sinh, xử lý kịp thời các sai phạm.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2025.
  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và quyết toán vốn đầu tư:
    • Thiết lập hệ thống kiểm tra, thanh tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các sai sót, thất thoát.
    • Đảm bảo quyết toán dự án đúng quy định, không vượt tổng mức đầu tư được phê duyệt.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2026.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thủy lợi và các công trình hạ tầng:
    • Áp dụng các giải pháp quản lý chi phí hiệu quả, nâng cao năng lực tổ chức và nhân sự.
  2. Cán bộ quản lý dự án và kỹ sư xây dựng:
    • Nắm vững quy trình quản lý chi phí, lập kế hoạch vốn, thẩm định dự toán và quản lý thi công.
  3. Các cơ quan nhà nước quản lý đầu tư công và tài chính:
    • Tham khảo để hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng.
  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, kinh tế xây dựng:
    • Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn quản lý chi phí ĐTXD công trình thủy lợi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí ĐTXD có vai trò gì trong thành công dự án?
    Quản lý chi phí giúp kiểm soát tổng mức đầu tư, tránh đội vốn, đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ và chất lượng, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý chi phí tại Ban 2 là gì?
    Bao gồm thiếu hụt nhân lực chuyên môn, quy trình quản lý chưa đồng bộ, tiến độ giải ngân chậm và điều chỉnh dự toán thường xuyên gây lãng phí.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí ĐTXD?
    Cần cải tiến tổ chức, đào tạo nhân lực, áp dụng công nghệ quản lý, tăng cường giám sát thi công và kiểm tra quyết toán vốn đầu tư.

  4. Phương pháp lập kế hoạch vốn hiệu quả là gì?
    Lập kế hoạch dựa trên tiến độ thực tế của dự án, ưu tiên phân bổ vốn đúng thời điểm, sử dụng phần mềm quản lý để theo dõi và điều chỉnh kịp thời.

  5. Tại sao việc lựa chọn nhà thầu lại ảnh hưởng đến chi phí dự án?
    Lựa chọn nhà thầu phù hợp giúp đảm bảo giá gói thầu hợp lý, chất lượng thi công tốt, tránh phát sinh chi phí không cần thiết và rủi ro trong thi công.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng quản lý chi phí ĐTXD tại Ban Quản lý ĐT&XD Thủy lợi 2, làm rõ ưu điểm và tồn tại trong giai đoạn 2017-2020.
  • Phân tích chi tiết các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi phí, từ tổ chức, nhân lực đến quy trình và công nghệ quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí trong giai đoạn 2021-2026, tập trung vào cải tiến tổ chức, nâng cao năng lực, quản lý vốn và giám sát thi công.
  • Kết quả nghiên cứu có giá trị khoa học và thực tiễn, góp phần hoàn thiện công tác quản lý chi phí ĐTXD tại Ban 2 và các Ban quản lý dự án tương tự.
  • Khuyến nghị các cơ quan liên quan phối hợp triển khai các giải pháp, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và áp dụng công nghệ hiện đại trong quản lý dự án.

Hành động tiếp theo: Ban 2 cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và áp dụng phần mềm quản lý chi phí để đảm bảo hiệu quả quản lý trong các dự án đầu tư xây dựng thủy lợi.