Tổng quan nghiên cứu

Chăm sóc sức khỏe luôn là ưu tiên hàng đầu của mọi quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh xã hội phát triển và nhu cầu về dịch vụ y tế ngày càng tăng cao. Tại Việt Nam, với hơn 1.125 bệnh viện và khoảng 215.640 giường bệnh, trong đó có 46 bệnh viện trung ương với 26.756 giường, hệ thống y tế đang phải đối mặt với tình trạng quá tải nghiêm trọng. Ví dụ, Bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện đa khoa hạng đặc biệt với quy mô 1900 giường và gần 3000 cán bộ viên chức, mỗi ngày tiếp nhận khoảng 4000 lượt khám ngoại trú và 3800 lượt nhập viện nội trú, công suất sử dụng giường bệnh luôn ở mức 180-200%. Điều này tạo áp lực lớn lên đội ngũ nhân viên y tế và ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ cũng như sự hài lòng của người bệnh.

Trong bối cảnh đó, công tác xã hội (CTXH) trong bệnh viện được xem là giải pháp quan trọng nhằm hỗ trợ người bệnh, người nhà và nhân viên y tế, góp phần giảm tải áp lực công việc và nâng cao hiệu quả chăm sóc sức khỏe. Đặc biệt, tại Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai, nhân viên CTXH đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ tư vấn, vận động tài trợ và giúp người bệnh hòa nhập cộng đồng. Nghiên cứu này tập trung vào nhiệm vụ của nhân viên CTXH tại Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai trong khoảng thời gian 6 tháng từ tháng 12/2018 đến 6/2019, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình công tác xã hội trong lĩnh vực y tế, bao gồm:

  • Lý thuyết hành vi con người và hệ thống xã hội: Nhân viên CTXH tương tác giữa cá nhân và môi trường xã hội để giải quyết các vấn đề sức khỏe và xã hội.
  • Mô hình trị liệu tổng hợp của Ida Cannon: Kết hợp liệu pháp y khoa, tâm lý, vật lý và xã hội nhằm phục hồi năng lực người bệnh.
  • Khái niệm công tác xã hội trong bệnh viện: Hoạt động hỗ trợ người bệnh, người nhà và nhân viên y tế giải quyết các vấn đề xã hội và tâm lý liên quan đến bệnh tật, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe.
  • Nhiệm vụ nhân viên CTXH trong bệnh viện: Hỗ trợ tư vấn giải quyết vấn đề, vận động tiếp nhận tài trợ, hỗ trợ hòa nhập cộng đồng.

Các khái niệm chính bao gồm: công tác xã hội, nhân viên công tác xã hội, phục hồi chức năng, hòa nhập cộng đồng, vận động tài trợ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phân tích tài liệu: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo, nghiên cứu trước đó về CTXH trong y tế, đặc biệt là các văn bản pháp lý như Quyết định 32/2010/QĐ-TTg, Thông tư 43/2015/TT-BYT.
  • Điều tra xã hội học: Thu thập dữ liệu qua bảng hỏi với 100 người bệnh nội trú tại Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai nhằm đánh giá nhu cầu và hiệu quả hoạt động CTXH.
  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện phỏng vấn 11 đối tượng gồm cán bộ lãnh đạo, nhân viên CTXH, người bệnh, người nhà và nhân viên y tế để hiểu sâu về thực trạng nhiệm vụ và khó khăn trong công tác xã hội.
  • Quan sát: Theo dõi trực tiếp hoạt động của nhân viên CTXH và phản ứng của người bệnh, người nhà, nhân viên y tế.

Cỡ mẫu gồm 100 người bệnh, 3 cán bộ CTXH, 3 cán bộ quản lý, 5 người bệnh và người nhà, 3 nhân viên y tế. Phương pháp chọn mẫu là thuận tiện và phi xác suất nhằm đảm bảo thu thập dữ liệu thực tế tại Trung tâm trong 6 tháng nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu hỗ trợ tư vấn giải quyết vấn đề của người bệnh rất cao: 93,4% người bệnh (85/91 phiếu) đánh giá có nhu cầu được nhân viên CTXH hỗ trợ tư vấn giải quyết các vấn đề xã hội và tâm lý trong quá trình điều trị. Điều này phản ánh vai trò quan trọng của CTXH trong việc giúp người bệnh và người nhà thích nghi với tình trạng bệnh tật và môi trường bệnh viện.

  2. Nhu cầu vận động tiếp nhận tài trợ rất lớn: 96,5% người bệnh (82/85 phiếu) có nhu cầu được hỗ trợ vận động tài trợ do chi phí điều trị phục hồi chức năng kéo dài và tốn kém. Đây là minh chứng cho vai trò cầu nối của nhân viên CTXH trong việc kết nối người bệnh với các nguồn lực xã hội.

  3. Nhu cầu hỗ trợ hòa nhập cộng đồng sau điều trị: Phần lớn người bệnh và người nhà cần được hướng dẫn chăm sóc tại nhà, kỹ năng tập luyện và hỗ trợ tâm lý để tái hòa nhập cộng đồng hiệu quả. Nhân viên CTXH đóng vai trò điều phối, kết nối dịch vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng và hỗ trợ tâm lý cho người bệnh.

  4. Thực trạng tổ chức và nhân lực CTXH tại Trung tâm: Phòng CTXH Bệnh viện Bạch Mai có 14 cán bộ viên chức, trong đó có 4 chuyên viên CTXH chuyên nghiệp. Tổ chức gồm 3 tổ công tác chuyên biệt, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ tư vấn, vận động tài trợ và truyền thông. Tuy nhiên, nhân lực còn hạn chế so với nhu cầu thực tế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhân viên CTXH tại Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai đã đáp ứng phần lớn nhu cầu tư vấn, hỗ trợ tài chính và hòa nhập cộng đồng của người bệnh. Tỷ lệ người bệnh nhận được hỗ trợ tư vấn và vận động tài trợ trên 90% là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả hoạt động của CTXH.

So sánh với các nghiên cứu quốc tế, như khảo cứu tại Mayo Clinic (Mỹ) cho thấy mô hình điều trị đa ngành có sự tham gia của CTXH giúp cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh ung thư, nghiên cứu này cũng khẳng định vai trò quan trọng của CTXH trong phục hồi chức năng và hỗ trợ tâm lý.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khó khăn như thiếu nhân lực chuyên nghiệp, sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các khoa phòng, và nhận thức chưa đầy đủ về vai trò CTXH trong bệnh viện. Điều này phù hợp với thực trạng chung của ngành CTXH y tế tại Việt Nam, khi hoạt động CTXH mới chỉ được chính thức hóa từ năm 2010 và triển khai thí điểm tại một số bệnh viện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhu cầu hỗ trợ tư vấn, vận động tài trợ và hòa nhập cộng đồng của người bệnh, cũng như sơ đồ tổ chức nhân sự phòng CTXH để minh họa cơ cấu và phân công nhiệm vụ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng nhân viên CTXH chuyên nghiệp: Đào tạo nâng cao kỹ năng tư vấn, vận động tài trợ và hỗ trợ hòa nhập cộng đồng cho đội ngũ nhân viên CTXH tại Trung tâm trong vòng 12 tháng tới, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người bệnh.

  2. Mở rộng mạng lưới cộng tác viên và tình nguyện viên CTXH: Xây dựng và quản lý mạng lưới cộng tác viên tại các khoa lâm sàng và cộng đồng để hỗ trợ nhân viên CTXH chính thức, giảm tải công việc và tăng cường hiệu quả phối hợp.

  3. Củng cố cơ chế phối hợp liên khoa phòng: Thiết lập quy trình phối hợp chặt chẽ giữa phòng CTXH và các khoa lâm sàng, phòng ban trong bệnh viện để kịp thời tiếp nhận thông tin người bệnh và hỗ trợ toàn diện, dự kiến hoàn thành trong 6 tháng.

  4. Phát triển hệ thống vận động tài trợ minh bạch và hiệu quả: Xây dựng quy chế quản lý nguồn tài trợ rõ ràng, công khai, đồng thời tăng cường truyền thông để thu hút các tổ chức, cá nhân hỗ trợ người bệnh có hoàn cảnh khó khăn.

  5. Đẩy mạnh hoạt động hỗ trợ hòa nhập cộng đồng: Tổ chức các chương trình tập huấn, tư vấn cho người bệnh và người nhà về chăm sóc tại nhà, kỹ năng phục hồi chức năng và hỗ trợ tâm lý, triển khai trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội trong ngành y tế: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong bệnh viện, đặc biệt trong lĩnh vực phục hồi chức năng.

  2. Lãnh đạo và quản lý bệnh viện: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình tổ chức hoạt động CTXH, phát triển nguồn nhân lực và phối hợp liên khoa nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ y tế.

  3. Nhà hoạch định chính sách y tế và an sinh xã hội: Cung cấp dữ liệu và phân tích thực trạng giúp hoàn thiện khung pháp lý, đề án phát triển nghề CTXH trong ngành y tế, góp phần xây dựng hệ thống an sinh xã hội tiên tiến.

  4. Các tổ chức phi chính phủ, nhà tài trợ và cộng đồng thiện nguyện: Hiểu rõ vai trò và nhu cầu hỗ trợ của người bệnh phục hồi chức năng, từ đó phối hợp hiệu quả với bệnh viện trong vận động tài trợ và hỗ trợ người bệnh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nhân viên công tác xã hội trong bệnh viện có vai trò gì?
    Nhân viên CTXH hỗ trợ người bệnh và người nhà giải quyết các vấn đề xã hội, tâm lý liên quan đến bệnh tật, vận động tài trợ và giúp hòa nhập cộng đồng, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe.

  2. Tại sao người bệnh phục hồi chức năng cần hỗ trợ CTXH?
    Người bệnh phục hồi chức năng thường gặp khó khăn về vận động, tâm lý và tài chính do điều trị kéo dài, nên cần tư vấn, hỗ trợ tâm lý và vận động tài trợ để đảm bảo quá trình điều trị hiệu quả.

  3. Phòng CTXH tại Bệnh viện Bạch Mai hoạt động như thế nào?
    Phòng CTXH gồm 14 cán bộ, chia thành 3 tổ công tác chuyên biệt, thực hiện nhiệm vụ tư vấn, truyền thông, vận động tài trợ và hỗ trợ người bệnh, phối hợp với các khoa phòng trong bệnh viện.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác xã hội trong bệnh viện?
    Cần tăng cường đào tạo nhân viên CTXH, mở rộng mạng lưới cộng tác viên, củng cố phối hợp liên khoa phòng, phát triển hệ thống vận động tài trợ minh bạch và đẩy mạnh hỗ trợ hòa nhập cộng đồng.

  5. Vai trò của CTXH trong chính sách y tế và an sinh xã hội là gì?
    CTXH giúp phát hiện và giải quyết các vấn đề xã hội liên quan đến sức khỏe, góp phần xây dựng chính sách chăm sóc sức khỏe toàn diện, đảm bảo quyền lợi và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ vai trò và nhiệm vụ quan trọng của nhân viên công tác xã hội tại Trung tâm Phục hồi chức năng Bệnh viện Bạch Mai trong hỗ trợ người bệnh và người nhà.
  • Tỷ lệ người bệnh có nhu cầu hỗ trợ tư vấn và vận động tài trợ trên 90% cho thấy hiệu quả và sự cần thiết của hoạt động CTXH trong bệnh viện.
  • Các khó khăn về nhân lực, phối hợp liên khoa và nhận thức về CTXH vẫn còn tồn tại, cần được khắc phục để nâng cao chất lượng dịch vụ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đào tạo, mở rộng mạng lưới cộng tác viên, củng cố phối hợp và phát triển hệ thống vận động tài trợ.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu và áp dụng các mô hình CTXH hiệu quả trong bệnh viện, đồng thời kêu gọi sự quan tâm, đầu tư từ các cấp quản lý và cộng đồng nhằm phát triển nghề CTXH trong ngành y tế.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới và đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh phù hợp. Các nhà quản lý, nhân viên CTXH và các bên liên quan được khuyến khích tham khảo và áp dụng kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội.