Tổng quan nghiên cứu

Tiến độ hoàn thành dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước là một trong những yếu tố then chốt đánh giá hiệu quả đầu tư công tại Việt Nam, đặc biệt tại tỉnh Cà Mau – một địa phương có tốc độ phát triển kinh tế xã hội nhanh trong những năm gần đây. Theo báo cáo của tỉnh, khu vực công nghiệp và xây dựng tại Cà Mau đạt giá trị trên 10.000 tỷ đồng mỗi năm, với mức tăng trưởng khoảng 4-6% trong giai đoạn 2015-2017. Tuy nhiên, nhiều dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại đây vẫn chưa hoàn thành đúng tiến độ, gây lãng phí nguồn lực và ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế xã hội.

Luận văn thạc sĩ này tập trung nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2015-2018. Mục tiêu chính là xác định và đo lường mức độ tác động của các nhân tố này, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao tiến độ hoàn thành dự án. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nhóm C, do các Ban Quản lý dự án công trình xây dựng tỉnh và các đơn vị liên quan quản lý.

Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, giúp các cơ quan quản lý nhà nước và các bên tham gia dự án nhận diện rõ các nhân tố ảnh hưởng, từ đó xây dựng chính sách, cơ chế quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước, rút ngắn thời gian thi công và tăng cường chất lượng công trình. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý dự án, nhà thầu và tư vấn trong việc cải thiện tiến độ thi công tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án, đặc biệt tập trung vào quản trị tiến độ dự án xây dựng. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý tiến độ dự án: Theo đó, tiến độ dự án là lịch trình các công việc cần thực hiện với thời gian bắt đầu và kết thúc xác định, được quản lý thông qua các công cụ như sơ đồ Gantt, sơ đồ mạng PERT/CPM. Quản lý tiến độ bao gồm lập kế hoạch, theo dõi, kiểm soát và điều chỉnh nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn.

  2. Mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án: Nghiên cứu tổng hợp các nhóm nhân tố tác động đến tiến độ dự án xây dựng, bao gồm: nhân tố liên quan đến nhà tư vấn, chủ đầu tư, nhà thầu, nguồn vốn, yếu tố ngoại vi và sự thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án. Mỗi nhóm nhân tố được định nghĩa rõ ràng và đo lường bằng các thang đo chuẩn.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng gồm: dự án đầu tư xây dựng cơ bản, ngân sách nhà nước, tiến độ dự án, quản trị thời gian dự án, phân tích nhân tố khám phá (EFA), hệ số Cronbach’s Alpha, hồi quy tuyến tính bội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với cỡ mẫu 210 cá nhân trực tiếp tham gia các dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2015-2018. Mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo thu thập được dữ liệu thực tế từ các bên liên quan như nhà thầu, chủ đầu tư, tư vấn thiết kế và giám sát.

Dữ liệu được thu thập thông qua bảng câu hỏi khảo sát, sau đó được xử lý bằng phần mềm thống kê. Các phương pháp phân tích chính bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy bằng hệ số Cronbach’s Alpha để đánh giá tính nhất quán nội bộ của các thang đo.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) nhằm xác định cấu trúc các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án.
  • Phân tích hồi quy tuyến tính bội để đo lường mức độ tác động của từng nhân tố đến tiến độ hoàn thành dự án.

Quá trình nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến đầu năm 2018, với các bước khảo sát, thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Bốn nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án được xác định gồm: yếu tố ngoại vi, sự thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án, nguồn vốn và năng lực nhà thầu chính. Trong đó, yếu tố ngoại vi có mức độ ảnh hưởng cao nhất với hệ số hồi quy lớn nhất, tiếp theo là sự thuận lợi, nguồn vốn và năng lực nhà thầu.

  2. Nhân tố nhà tư vấn và chủ đầu tư không có ý nghĩa thống kê trong mô hình hồi quy, cho thấy vai trò của hai nhóm này không ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ hoàn thành dự án tại Cà Mau trong giai đoạn nghiên cứu.

  3. Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố được đo lường cụ thể: yếu tố ngoại vi chiếm khoảng 35% ảnh hưởng đến tiến độ, sự thuận lợi chiếm 28%, nguồn vốn chiếm 22% và năng lực nhà thầu chiếm 15%. Các số liệu này được minh họa qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm tác động của từng nhân tố.

  4. So sánh với các nghiên cứu trước đây cho thấy kết quả tương đồng với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, khi yếu tố môi trường bên ngoài và nguồn vốn thường là những nguyên nhân chính gây chậm tiến độ dự án xây dựng công. Tuy nhiên, sự khác biệt về vai trò của nhà tư vấn và chủ đầu tư có thể do đặc thù địa phương và quy trình quản lý dự án tại Cà Mau.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân yếu tố ngoại vi có ảnh hưởng lớn là do các dự án tại Cà Mau chịu tác động mạnh từ điều kiện tự nhiên, thủ tục hành chính, chính sách địa phương và các yếu tố khách quan khác như thời tiết, nguồn nhân lực và vật tư. Sự thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án phản ánh mức độ phối hợp, hỗ trợ giữa các bên tham gia, cũng như sự minh bạch và hiệu quả trong quản lý dự án.

Nguồn vốn là yếu tố quan trọng, bởi việc giải ngân chậm, thiếu hụt vốn hoặc không đồng bộ trong thanh toán ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ thi công. Năng lực nhà thầu chính thể hiện qua kinh nghiệm, năng lực kỹ thuật và quản lý thi công cũng góp phần quyết định tiến độ dự án.

Việc nhà tư vấn và chủ đầu tư không có ảnh hưởng đáng kể có thể do các dự án tại Cà Mau đã có quy trình kiểm soát và giám sát chặt chẽ, hoặc do vai trò của các bên này được phân định rõ ràng, hạn chế sự chồng chéo và xung đột trong quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua bảng phân tích hồi quy đa biến, biểu đồ tròn thể hiện tỷ lệ ảnh hưởng các nhân tố, và bảng so sánh kết quả với các nghiên cứu tương tự nhằm minh chứng tính khách quan và độ tin cậy của nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý và kiểm soát yếu tố ngoại vi: Các cơ quan quản lý nhà nước cần phối hợp chặt chẽ để giảm thiểu các rào cản thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, đồng thời xây dựng các chính sách hỗ trợ dự án trong điều kiện tự nhiên khó khăn. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Nâng cao sự thuận lợi trong quá trình thực hiện dự án: Tăng cường phối hợp giữa các bên tham gia dự án, cải thiện công tác truyền thông, giám sát và giải quyết kịp thời các vướng mắc phát sinh. Thời gian thực hiện: liên tục trong suốt quá trình dự án; chủ thể: Ban Quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu.

  3. Đảm bảo nguồn vốn kịp thời và đầy đủ: Cần xây dựng kế hoạch giải ngân rõ ràng, minh bạch, đồng bộ giữa các cấp quản lý và đơn vị thực hiện dự án, tránh tình trạng thiếu hụt hoặc chậm trễ thanh toán vốn. Thời gian thực hiện: hàng năm; chủ thể: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước, chủ đầu tư.

  4. Nâng cao năng lực nhà thầu chính: Tổ chức đào tạo, nâng cao trình độ kỹ thuật và quản lý thi công cho nhà thầu, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn đánh giá năng lực nghiêm ngặt khi lựa chọn nhà thầu. Thời gian thực hiện: 1-3 năm; chủ thể: Ban Quản lý dự án, các hiệp hội ngành xây dựng.

Các giải pháp trên cần được triển khai đồng bộ, có sự giám sát chặt chẽ và đánh giá định kỳ để đảm bảo tiến độ hoàn thành dự án được cải thiện rõ rệt trong các năm tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng: Giúp nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến tiến độ dự án, từ đó xây dựng chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý vốn ngân sách nhà nước.

  2. Chủ đầu tư và Ban Quản lý dự án: Cung cấp cơ sở khoa học để cải thiện công tác phối hợp, giám sát và điều hành dự án, giảm thiểu rủi ro chậm tiến độ.

  3. Nhà thầu xây dựng và tư vấn: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ để nâng cao năng lực thi công, quản lý dự án, từ đó đáp ứng yêu cầu tiến độ và chất lượng công trình.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng, kinh tế xây dựng: Tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý dự án đầu tư công, đặc biệt trong bối cảnh sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại các địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Những nhân tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước?
    Yếu tố ngoại vi, sự thuận lợi trong quá trình thực hiện, nguồn vốn và năng lực nhà thầu chính là những nhân tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm tổng cộng trên 90% mức độ tác động theo kết quả nghiên cứu.

  2. Tại sao nhà tư vấn và chủ đầu tư không ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ dự án tại Cà Mau?
    Có thể do quy trình quản lý và giám sát tại địa phương đã được chuẩn hóa, vai trò của các bên này được phân định rõ ràng, hạn chế sự chồng chéo và xung đột trong quản lý dự án.

  3. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để xác định các nhân tố ảnh hưởng?
    Nghiên cứu sử dụng phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc nhân tố và hồi quy tuyến tính bội để đo lường mức độ tác động của từng nhân tố đến tiến độ dự án.

  4. Làm thế nào để cải thiện tiến độ dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước?
    Cần tăng cường quản lý yếu tố ngoại vi, nâng cao sự thuận lợi trong quá trình thực hiện, đảm bảo nguồn vốn kịp thời và nâng cao năng lực nhà thầu chính thông qua đào tạo và kiểm soát chất lượng.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung tại tỉnh Cà Mau, các kết quả và giải pháp có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các địa phương có điều kiện tương tự về kinh tế và quản lý dự án.

Kết luận

  • Xác định được bốn nhân tố chính ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành dự án xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước tại tỉnh Cà Mau: ngoại vi, sự thuận lợi, nguồn vốn và năng lực nhà thầu chính.
  • Nhà tư vấn và chủ đầu tư không có ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ trong mô hình nghiên cứu.
  • Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất các giải pháp nâng cao tiến độ dự án, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách nhà nước.
  • Nghiên cứu có phạm vi và cỡ mẫu phù hợp, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất, giám sát và đánh giá hiệu quả trong thực tiễn, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa phương và loại dự án khác.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu tại Cà Mau và các địa phương khác nên áp dụng kết quả nghiên cứu này để cải thiện tiến độ dự án, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư công trong tương lai.