I. Giới thiệu Nguyên tắc Hợp Tác Xã Vai trò Kinh tế Việt Nam
Hợp tác xã (HTX) đã chứng minh vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế của nhiều quốc gia trong hơn một thế kỷ rưỡi. Mục tiêu cốt lõi là hỗ trợ các xã viên, HTX trở thành tổ chức kinh tế tự nguyện. Sự phát triển rộng khắp trên toàn cầu, bao gồm cả các nước đang phát triển và phát triển, khẳng định vị thế của HTX trong nền kinh tế quốc dân và một phong trào phát triển mạnh mẽ. Điều này đạt được nhờ vào khuôn khổ pháp lý dựa trên các nguyên tắc tổ chức và hoạt động tiến bộ.
HTX là tổ chức kinh tế mang nét đặc thù, kết hợp yếu tố kinh tế và xã hội. Các nguyên tắc được đề xuất từ khi HTX đầu tiên ra đời tại Anh năm 1844. Liên minh Hợp tác xã quốc tế (ICA) ghi rõ các nguyên tắc này trong điều lệ, và chúng được thể hiện trong luật HTX của gần 100 quốc gia. Việc nghiên cứu các nguyên tắc này là cần thiết để hoàn thiện cơ sở lý luận cho việc xây dựng đường lối, chính sách phát triển HTX và hệ thống pháp luật về HTX tại Việt Nam.
1.1. Tổng quan về mô hình hợp tác xã trên thế giới
Theo Luật Hợp tác xã của Cộng hoà liên bang Đức (1989): "Hợp tác xã là các hiệp hội không hạn chế số lượng thành viên, mục đích khuyến khích thành viên hành nghề hoặc làm kinh tế dựa vào doanh nghiệp tập thể" (Điều 1). Luật Hợp tác xã của Inđônêxia (1967) định nghĩa: "Hợp tác xã ở Inđônêxia là tổ chức kinh tế của nhân dân mang đặc tính xã hội, có thành viên là các cá nhân hoặc các tập thể hợp pháp tự nguyện xây dựng lên một thực thể kinh tế, với nghĩa đồng lòng phấn đấu trên cơ sở tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau" (Điều 3). Luật Hợp tác xã của Philíppin (1990) định nghĩa: "Hợp tác xã là một tổ chức được đăng ký chính thức của một nhóm người có quan hệ lợi ích chung, tham gia tu nguyện để cùng nhau đạt được các mục đích kinh tế và xã hội hợp pháp, có đóng góp tương đương nhau về vốn, chấp nhận chia sẻ công bằng những thiệt hại cũng như lợi ích của việc kinh doanh, phù hợp với nguyên tắc hợp tác xã đã được chấp nhận phổ biến" (Điều 3).
1.2. Vai trò của hợp tác xã trong phát triển kinh tế xã hội
Hợp tác xã không chỉ là một tổ chức kinh tế mà còn mang tính xã hội, thể hiện qua sự liên kết và hỗ trợ giữa các thành viên. Tính xã hội của hợp tác xã không phải ở chỗ hợp tác xã là một tổ chức từ thiện mà ở chỗ hợp tác xã là sự liên kết, hỗ trợ giữa các thành viên cùng nhau góp vốn, góp sức; thể hiện sự công bằng giữa các thành viên về quyền lợi cũng như nghĩa vụ. Đây là điểm nổi bật so với các tổ chức kinh tế khác, nơi lợi nhuận thường được ưu tiên hơn yếu tố xã hội.
II. Thách thức Phát Triển Hợp Tác Xã Việt Nam Vấn Đề Giải Pháp
Trong thực tế, một số quốc gia đã mắc sai lầm trong việc nhận thức và tuân thủ các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng như sự tan vỡ hàng loạt HTX và mất lòng tin của người dân vào mô hình kinh tế này. Cần có sự nghiên cứu đầy đủ, sâu sắc về các nguyên tắc này trên bình diện rộng, tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng luật HTX và áp dụng vào điều kiện Việt Nam, tạo sự tương thích với pháp luật HTX của các nước trên thế giới.
Việc nghiên cứu các vấn đề pháp lý về hợp tác xã còn hạn chế, và chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của HTX, so sánh các quy định pháp luật trên bình diện quốc tế. Phạm vi nghiên cứu cần tập trung vào các nguyên tắc do Liên minh Hợp tác xã quốc tế (ICA) đề ra, phân tích và so sánh sự thể hiện của các nguyên tắc này trong luật HTX của các nước như Canada, Philippin, Indonesia và Cộng hòa Liên bang Đức.
2.1. Các khó khăn của hợp tác xã trong bối cảnh hội nhập kinh tế
Luận văn đi sâu vào việc phân tích và so sánh sự thể hiện của các nguyên tắc này trong luật hợp tác xã của một số nước trên thế giới như: Canada, Philippin, Indonéxia, Cộng hoà liên bang Đức. Luận văn được thực hiện trên cơ sở vận dụng phương pháp luận biện chứng duy vật kết hợp với các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp. để làm rõ nội dung và mục đích nghiên cứu của đề tài.
2.2. Đề xuất giải pháp cho hợp tác xã để vượt qua thách thức
Tìm hiểu về các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã ở một số nước, mục đích của luận văn là thấy rõ việc thể hiện các nguyên tắc này trong các quy định của luật hợp tác xã ở các nước để từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho việc hoàn thiện các quy định trong Luật Hợp tác xã của Việt Nam.
III. Cách Tổ Chức Quản Lý Hợp Tác Xã Hiệu Quả Hướng Dẫn Chi Tiết
Hợp tác xã có những đặc điểm riêng so với các tổ chức kinh tế khác. Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tự chủ, được thành lập bởi các xã viên tự nguyện góp vốn, góp sức. Mục đích là tiến hành các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ vì lợi ích của xã viên, tập thể và xã hội. Hoạt động phải sinh lợi nhuận để duy trì sự tồn tại và thực hiện mục tiêu xã hội.
Các xã viên không chỉ góp vốn mà còn phải tham gia quản lý hoặc lao động trong HTX, được trả thù lao theo năng suất và chất lượng. Khác với các công ty, nơi người góp vốn không nhất thiết phải là người lao động trực tiếp. Trong HTX, tồn tại chế độ sở hữu tập thể đối với tư liệu sản xuất và tài sản. Vốn và tài sản thuộc sở hữu tập thể của các xã viên, và Đại hội xã viên có quyền quyết định về sử dụng tài sản và phân chia thu nhập theo nguyên tắc dân chủ.
3.1. Nguyên tắc quản lý hợp tác xã dân chủ và hiệu quả
Hợp tác xã được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tự nguyện, quản lý dân chủ và cùng có lợi. Hợp tác xã có tư cách pháp nhân, chịu trách nhiệm hữu hạn đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài chính bằng vốn và tài sản của mình. Xã viên chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp. Số lượng xã viên tối thiểu được quy định để đảm bảo hoạt động hiệu quả.
3.2. Điều lệ hợp tác xã Xây dựng và quản lý vốn điều lệ
Khi nói đến hợp tác xã, nhiều người nghĩ rằng đó là một loại hình kinh tế kém phát triển và là sản phẩm riêng có của Chủ nghĩa xã hội. Nhưng trên thực tế, hợp tác xã đã tồn tại hơn một thế kỷ rưỡi và đã đóng góp đáng kể vào sự tăng trưởng kinh tế của nhiều nước. Nơi hình thành hợp tác xã đầu tiên là một nước tư bản chủ nghĩa-nước Anh-với 28 người thợ dệt ở Rochdale.
IV. Nguyên tắc Chia Lãi trong Hợp Tác Xã Bí Quyết Phát Triển Bền Vững
Các nguyên tắc hợp tác xã mang tính phổ biến, thống nhất, và được Liên minh Hợp tác xã quốc tế phổ biến rộng khắp trên thế giới. Luật HTX của các nước đều trực tiếp hoặc gián tiếp ghi nhận các nguyên tắc này. Các nước cụ thể hóa các nguyên tắc này trên cơ sở điều kiện và trình độ của mình. Các nguyên tắc được áp dụng chung cho mọi loại hình HTX ở các nước.
Mặc dù các nước ghi nhận các nguyên tắc của ICA, nhưng không phải mọi nước đều thể hiện giống nhau. Có nước quy định đầy đủ tại những điều đầu tiên của Luật HTX; có nước thể hiện trong nhiều điều luật, chế định. Sự khác biệt này là do hoàn cảnh kinh tế - xã hội, văn hóa pháp lý và hệ thống pháp luật riêng của mỗi nước. Do đó, các nguyên tắc được thể hiện đa dạng, linh hoạt và uyển chuyển.
4.1. Phương pháp chia lãi hợp tác xã công bằng và minh bạch
Tuy vậy, hệ thống các nguyên tắc hợp tác xã được ghi nhận trong luật pháp các nước không mâu thuẫn với nhau. Tính thống nhất của các nguyên tắc hợp tác xã còn được thể hiện ngay trong hệ thống pháp luật về hợp tác xã của mỗi quốc gia. Các nguyên tắc hợp tác xã được ghi nhận trong Luật Hop tác xã các nước đều tương đối giống nhau. Giữa các nguyên tắc hợp tác xã trong pháp luật mỗi nước cũng có sự thống nhất với nhau; không có nguyên tắc nào mâu thuẫn, loại trừ nguyên tắc nào. Bởi vì mỗi nguyên tắc trong hệ thống nguyên tắc hợp tác xã ấy đều xuất phát từ bản chất của hợp tác xã.
4.2. Ảnh hưởng của chia lãi hợp tác xã đến sự phát triển
Các nguyên tắc hợp tác xã mang tính lịch sử và tính ổn định tương đối. Tính lịch sử thể hiện ở chỗ các nguyên tắc có quá trình phát sinh, phát triển trong những điều kiện kinh tế-xã hội nhất định. Các nguyên tắc hợp tác xã được hình thành lần đầu tiên vào năm 1844 tại nước Anh. Tháng 9 năm 1995, tại Đại hội Liên minh Hợp tác xã quốc tế lần thứ 31 tại Manchester (Anh), Liên minh Hợp tác xã quốc tế đã thông qua 7 nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã.
V. Kinh nghiệm Quốc Tế về Hợp Tác Xã Bài Học cho Việt Nam
Các nguyên tắc HTX là nền tảng cho hệ thống pháp luật về HTX và được thể hiện dưới dạng các quy phạm pháp luật. Các nguyên tắc là kim chỉ nam cho các quy định khác về tổ chức và hoạt động của HTX. Tất cả các quy phạm pháp luật phải bám sát và thể hiện các nguyên tắc này. Nếu không có sự thống nhất, bản chất đặc biệt của HTX sẽ bị mất đi và có thể gây ra những hậu quả kinh tế, tâm lý xã hội nặng nề.
Các nguyên tắc HTX luôn được thể hiện dưới dạng các quy phạm pháp luật trong các văn bản pháp luật về HTX của mỗi nước. Do đó, các nguyên tắc mang tính bắt buộc chung, được Nhà nước đảm bảo thực hiện. Các quy phạm pháp luật thể hiện nguyên tắc HTX không có đầy đủ cả 3 bộ phận cấu thành như các quy phạm pháp luật khác mà là các quy phạm pháp luật đặc biệt.
5.1. Hợp tác xã thành công Phân tích mô hình và bài học rút ra
Trong hợp tác xã, người lao động là các xã viên. Các nguyên tắc hợp tác xã nhằm mục đích cuối cùng là bảo vệ lợi ích của các xã viên. Hợp tác xã ra đời do nhu cầu hợp tác, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau của các cá nhân hoặc tập thể người lao động. Trong suốt quá trình hoạt động của mình, hợp tác xã luôn hướng về mục đích đó. Một số nguyên tắc thể hiện trực tiếp đặc điểm này như: Tự nguyện gia nhập và ra khỏi hợp tác xã; Quản lý dân chủ; Lợi nhuận thuộc về các xã viên.
5.2. Các chính sách hỗ trợ hợp tác xã hiệu quả từ quốc tế
Hợp tác xã là một loại hình doanh nghiệp, một tổ chức kinh tế. Tuy nhiên, khác với các loại hình doanh nghiệp khác, hợp tác xã mang tính xã hội sâu sắc. Tính xã hội của hợp tác xã thể hiện trong toàn bộ các quy định về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã và nó được cụ thể hoá trong các quy phạm pháp luật, các chế định khác của pháp luật về hợp tác xã.
VI. Phát triển Hợp Tác Xã Bền Vững Hướng tới Tương Lai Thịnh Vượng
Tính xã hội của HTX thể hiện ở chỗ: HTX là một tổ chức kinh tế của những người lao động, tập hợp được đông đảo mọi người tham gia nhằm giúp đỡ lẫn nhau, tăng thêm sức mạnh trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; góp phần tạo thêm công ăn việc làm, tăng thu nhập, thực hiện quyền làm giàu chính đáng của người lao động. Do đó, HTX có cơ sở xã hội rất rộng lớn. Ngoài ra, các HTX (đặc biệt là ở nông thôn) không chỉ gắn bó về kinh tế mà còn được hình thành và phát triển trên cơ sở tình làng, nghĩa xóm, góp phần thực hiện chính sách xã hội trên địa bàn. Ví dụ như các nguyên tắc: Tự nguyện gia nhập và ra khỏi hợp tác xã; Quan tâm đến cộng đồng.
6.1. Tiêu chí đánh giá hợp tác xã bền vững và hiệu quả
Trong mọi hoạt động của mình, hop tác xã có nghĩa vụ giáo dục tinh than hợp tác cho các xã viên, khuyến khích sự hợp tác không chỉ trong nội bộ xã viên mà còn giữa các hợp tác xã. Ngoài việc chăm lo về mặt kinh tế, hợp tác xã còn chăm lo cả về mặt tỉnh thần cho xã viên thông qua các hoạt động chung của hợp tác xã. Tuy nhiên, các hoạt động xã hội được tiến hành trên cơ sở hoạt động kinh tế có hiệu quả.
6.2. Định hướng phát triển hợp tác xã trong kỷ nguyên số
Các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã là những tư tưởng, quan điểm chủ đạo, xuyên suốt quá trình tổ chức và hoạt động của hợp tác xã, xác định tính đặc thù của hợp tác xã, thể hiện bản chất của hợp tác xã. Do đó, giữa các nguyên tắc hợp tác xã có mối liên hệ mật thiết với nhau. Mỗi nguyên tắc là một biểu hiện khác nhau về bản chất của hợp tác xã. Các nguyên tắc đều liên quan đến nhau, phối hợp với nhau, bổ sung cho nhau.
