Tổng quan nghiên cứu

Kinh tế hợp tác xã (HTX) là một thành phần quan trọng trong nền kinh tế tập thể của Việt Nam, đóng vai trò nòng cốt trong phát triển kinh tế xã hội, đặc biệt tại các địa phương nông thôn. Tại huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa, kinh tế HTX đã góp phần huy động nguồn lực xã hội, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và phát triển các hình thức kinh tế khác. Tuy nhiên, thực trạng hoạt động của các HTX trên địa bàn còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ, năng lực quản lý yếu kém, và công tác quản lý nhà nước (QLNN) về kinh tế HTX chưa hiệu quả. Nghiên cứu này tập trung phân tích thực trạng QLNN về kinh tế HTX tại huyện Thiệu Hóa trong giai đoạn 2016-2018, nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý, góp phần phát triển kinh tế HTX bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng QLNN về kinh tế HTX ở cấp huyện, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các HTX, liên hiệp HTX, các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện và xã trên địa bàn huyện Thiệu Hóa trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2018. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền địa phương trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực quản lý, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế HTX, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về kinh tế hợp tác xã, bao gồm:

  • Lý thuyết kinh tế hợp tác: Kinh tế hợp tác là quan hệ kinh tế tự nguyện giữa các chủ thể nhằm phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau để nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và lợi ích chung. HTX là hình thức tổ chức kinh tế tập thể có tư cách pháp nhân, hoạt động trên nguyên tắc tự chủ, dân chủ và cùng có lợi.

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức, có mục đích của chủ thể quản lý (nhà nước) lên đối tượng quản lý (kinh tế HTX) nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  • Mô hình quản lý nhà nước về kinh tế HTX cấp huyện: Bao gồm các nội dung chính như xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế HTX, xây dựng bộ máy quản lý, tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật, triển khai chính sách hỗ trợ, và thanh tra, kiểm tra giám sát việc thực hiện pháp luật.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kinh tế hợp tác xã, quản lý nhà nước, chương trình kế hoạch phát triển, chính sách hỗ trợ, thanh tra kiểm tra.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước chính:

  • Thu thập dữ liệu: Sử dụng số liệu thống kê từ UBND huyện Thiệu Hóa, các báo cáo phát triển kinh tế HTX giai đoạn 2016-2018, tài liệu pháp luật liên quan và khảo sát thực tế tại các HTX và cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện, xã.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu gồm các HTX đại diện trên địa bàn huyện và cán bộ quản lý nhà nước có liên quan, đảm bảo tính đại diện và đa dạng về lĩnh vực hoạt động.

  • Phân tích dữ liệu: Áp dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh các chỉ tiêu phát triển kinh tế HTX qua các năm; phương pháp so sánh đối chiếu với các huyện lân cận như Thọ Xuân, Vĩnh Lộc để rút ra bài học kinh nghiệm; phân tích nội dung các văn bản pháp luật và chính sách để đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả thực thi.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2016 đến 2018, đồng thời khảo sát thực tế và phỏng vấn trong năm 2019-2020 để hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển kinh tế HTX tại Thiệu Hóa còn hạn chế: Số lượng HTX trên địa bàn tăng nhẹ nhưng quy mô nhỏ, năng lực quản lý yếu. Ví dụ, tổng số HTX hoạt động hiệu quả chiếm khoảng 50-60%, thấp hơn so với huyện Thọ Xuân (63%) và Vĩnh Lộc (tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả chưa được thống kê cụ thể nhưng có sự tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận rõ rệt).

  2. Công tác xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế HTX chưa đồng bộ: Các kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế HTX chưa được xây dựng đầy đủ, thiếu tính khả thi và chưa được triển khai hiệu quả. So sánh với huyện Thọ Xuân, nơi có 3 kế hoạch, 1 đề án và nhiều văn bản chỉ đạo trong giai đoạn 2016-2018, Thiệu Hóa còn nhiều hạn chế trong công tác này.

  3. Bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế HTX còn thiếu đồng bộ và năng lực cán bộ hạn chế: Cán bộ quản lý HTX tại Thiệu Hóa phần lớn chưa qua đào tạo chuyên sâu, trình độ trung cấp trở lên chiếm tỷ lệ thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Trong khi đó, huyện Vĩnh Lộc có 57,1% cán bộ chủ chốt HTX có trình độ đại học, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

  4. Chính sách hỗ trợ và công tác tuyên truyền chưa được triển khai hiệu quả: Việc vận động thành lập HTX, phổ biến chính sách pháp luật còn hạn chế, dẫn đến nhận thức của người dân và cán bộ chưa đầy đủ. Các chính sách hỗ trợ về vốn, đào tạo, xúc tiến thương mại chưa được thực hiện đồng bộ và kịp thời.

  5. Thanh tra, kiểm tra và giám sát việc thực hiện pháp luật HTX còn yếu: Công tác thanh tra, kiểm tra chưa thường xuyên, chưa phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do sự thiếu đồng bộ trong tổ chức bộ máy quản lý, năng lực cán bộ còn yếu, thiếu nguồn lực và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan. So với các huyện lân cận như Thọ Xuân và Vĩnh Lộc, Thiệu Hóa chưa tận dụng tốt các bài học kinh nghiệm trong xây dựng kế hoạch, tổ chức bộ máy và triển khai chính sách hỗ trợ. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ HTX hoạt động hiệu quả, bảng thống kê trình độ cán bộ quản lý và biểu đồ tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận của HTX qua các năm để minh họa rõ nét hơn.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác QLNN trong phát triển kinh tế HTX, đồng thời chỉ ra các điểm nghẽn cần khắc phục để nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển kinh tế HTX bền vững tại huyện Thiệu Hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và hoàn thiện chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế HTX đồng bộ, khả thi: Cần thiết lập kế hoạch phát triển kinh tế HTX giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu rõ ràng, giải pháp cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với các phòng ban chuyên môn, thời gian hoàn thành trong năm 2021.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ quản lý nhà nước và cán bộ HTX: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản lý HTX, kỹ năng vận động thành lập và quản lý hoạt động HTX. Chủ thể thực hiện là Liên minh HTX tỉnh phối hợp với UBND huyện, triển khai từ năm 2021 và duy trì thường xuyên.

  3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật về kinh tế HTX: Sử dụng đa dạng các hình thức truyền thông, hội nghị, tập huấn để nâng cao nhận thức của cán bộ và người dân về vai trò, lợi ích của HTX. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp với các xã, thời gian triển khai liên tục từ năm 2021.

  4. Triển khai hiệu quả các chính sách hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, thị trường cho HTX: Tạo điều kiện thuận lợi cho HTX tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ, xúc tiến thương mại. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với Ngân hàng chính sách xã hội và các tổ chức liên quan, thực hiện trong giai đoạn 2021-2025.

  5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật HTX: Thiết lập quy trình kiểm tra định kỳ, xử lý nghiêm các vi phạm để đảm bảo HTX hoạt động đúng pháp luật. Chủ thể thực hiện là Thanh tra huyện phối hợp với các phòng ban liên quan, thực hiện thường xuyên từ năm 2021.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước cấp huyện, xã: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý kinh tế HTX, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và tổ chức thực hiện hiệu quả.

  2. Ban lãnh đạo và cán bộ HTX: Giúp hiểu rõ vai trò của quản lý nhà nước, các chính sách hỗ trợ và cách thức nâng cao năng lực quản lý, phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, kinh tế hợp tác: Cung cấp tài liệu tham khảo về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý kinh tế HTX tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các tổ chức Liên minh HTX, các cơ quan hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể: Tham khảo để xây dựng chương trình hỗ trợ, đào tạo và phối hợp với chính quyền địa phương nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế HTX.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về kinh tế HTX là gì?
    Quản lý nhà nước về kinh tế HTX là sự tác động có tổ chức, có mục đích của nhà nước lên các HTX nhằm định hướng, hỗ trợ và kiểm soát hoạt động của HTX theo pháp luật, đảm bảo phát triển bền vững.

  2. Tại sao kinh tế HTX ở huyện Thiệu Hóa còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do bộ máy quản lý chưa đồng bộ, năng lực cán bộ hạn chế, chính sách hỗ trợ chưa được triển khai hiệu quả và công tác thanh tra, kiểm tra còn yếu.

  3. Các giải pháp chính để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về kinh tế HTX là gì?
    Bao gồm xây dựng kế hoạch phát triển đồng bộ, đào tạo cán bộ, tăng cường tuyên truyền, triển khai chính sách hỗ trợ và nâng cao công tác thanh tra, kiểm tra.

  4. Vai trò của cán bộ quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế HTX?
    Cán bộ quản lý nhà nước là chủ thể trực tiếp định hướng, tổ chức thực hiện các chính sách, giám sát và hỗ trợ HTX phát triển, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX.

  5. Làm thế nào để HTX tiếp cận được nguồn vốn hỗ trợ?
    HTX cần được hướng dẫn thủ tục đăng ký, xây dựng dự án khả thi và phối hợp với các tổ chức tín dụng, quỹ hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể để tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi.

Kết luận

  • Kinh tế HTX tại huyện Thiệu Hóa phát triển nhưng còn nhiều hạn chế về quy mô, năng lực quản lý và hiệu quả hoạt động.
  • Công tác quản lý nhà nước về kinh tế HTX chưa đồng bộ, thiếu kế hoạch phát triển cụ thể và năng lực cán bộ còn yếu.
  • So sánh với các huyện lân cận cho thấy Thiệu Hóa cần học hỏi kinh nghiệm trong xây dựng bộ máy quản lý và triển khai chính sách hỗ trợ.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện kế hoạch phát triển, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, triển khai chính sách hỗ trợ và tăng cường thanh tra, kiểm tra.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền huyện Thiệu Hóa trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về kinh tế HTX, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Hành động tiếp theo: UBND huyện Thiệu Hóa cần sớm triển khai xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế HTX giai đoạn mới, đồng thời tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực cán bộ quản lý và đẩy mạnh công tác tuyên truyền chính sách. Các tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ HTX phát triển hiệu quả.