Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành ngôn ngữ quan trọng đối với học sinh Việt Nam. Tại Trường THPT Chuyên — Đại học Sư phạm Hà Nội, việc học kỹ năng đọc tiếng Anh được xem là một trong những thách thức lớn đối với học sinh lớp 10. Theo khảo sát với 109 học sinh thuộc ba lớp chuyên Toán, Lý và Hóa, cùng 6 giáo viên tiếng Anh, nghiên cứu tập trung vào việc xác định các yếu tố gây mất hứng thú trong giờ học đọc hiểu. Mục tiêu chính là tìm ra các nhân tố làm giảm động lực học tập của học sinh trong môn đọc tiếng Anh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2014-2015 tại Trường THPT Chuyên — Đại học Sư phạm Hà Nội, với phạm vi tập trung vào học sinh lớp 10 không chuyên ngành tiếng Anh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chất lượng dạy và học kỹ năng đọc, góp phần nâng cao thành tích học tập và phát triển năng lực ngoại ngữ của học sinh, đồng thời cung cấp cơ sở dữ liệu cho các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc điều chỉnh chương trình và phương pháp giảng dạy.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về động lực và mất động lực trong học tập ngoại ngữ, đặc biệt là các khái niệm do Dornyei (2001) và Kikuchi & Sakai (2009) đề xuất. Động lực được hiểu là lực thúc đẩy hành vi học tập, trong khi mất động lực là các yếu tố tiêu cực làm giảm hoặc triệt tiêu động lực đó. Ngoài ra, nghiên cứu cũng phân biệt rõ giữa mất động lực (demotivation) và không có động lực (amotivation), trong đó mất động lực là sự suy giảm động lực hiện có, còn không có động lực là trạng thái hoàn toàn thiếu động lực. Về mặt đọc hiểu, các khái niệm về đọc và đọc hiểu được tham khảo từ Goodman (1976), Grabe (1991) và Smith (1985), nhấn mạnh đọc là quá trình tương tác tích cực giữa người đọc và văn bản nhằm tạo ra ý nghĩa. Các khái niệm chính bao gồm: động lực học tập, mất động lực, đọc hiểu, chiến lược đọc và các yếu tố ảnh hưởng đến động lực trong học tập ngoại ngữ.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp khảo sát kết hợp phân tích định lượng và định tính. Đối tượng nghiên cứu gồm 109 học sinh lớp 10 thuộc ba lớp chuyên Toán, Lý, Hóa và 6 giáo viên tiếng Anh tại Trường THPT Chuyên — Đại học Sư phạm Hà Nội. Cỡ mẫu được chọn toàn bộ học sinh trong ba lớp, tuy nhiên thực tế có 109 học sinh tham gia trên tổng số 121 học sinh. Dữ liệu được thu thập qua hai bộ bảng hỏi riêng biệt dành cho học sinh và giáo viên, cùng với 10 cuộc phỏng vấn sâu với học sinh được chọn ngẫu nhiên nhằm làm rõ và bổ sung thông tin. Thời gian thu thập dữ liệu diễn ra vào cuối năm học 2014-2015. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng phần mềm Microsoft Excel để tính toán tỷ lệ phần trăm các yếu tố mất động lực, trong khi dữ liệu định tính từ phỏng vấn được mã hóa và phân tích nội dung nhằm rút ra các chủ đề chính.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nội dung bài đọc lỗi thời: 73,4% học sinh đồng ý rằng nội dung các đoạn văn trong sách giáo khoa "Tiếng Anh 10" đã lỗi thời, không hấp dẫn và không phù hợp với thế hệ học sinh hiện nay. 50% giáo viên cũng nhận định nội dung này là một trong những nguyên nhân chính gây mất động lực.
Phương pháp giảng dạy nhàm chán: 60,6% học sinh cho rằng phương pháp giảng dạy của giáo viên thiếu sáng tạo, chủ yếu dựa vào việc dịch thuật và trả lời câu hỏi, khiến tiết học trở nên đơn điệu. Trong khi đó, chỉ 16,7% giáo viên nhận ra đây là nguyên nhân mất động lực, cho thấy sự khác biệt lớn trong nhận thức giữa giáo viên và học sinh.
Thiếu vốn từ vựng: 58,9% học sinh thừa nhận không hiểu bài đọc do hạn chế về vốn từ vựng, điều này cũng được 66,7% giáo viên đồng tình. Vốn từ hạn chế làm giảm sự tự tin và khả năng tham gia tích cực trong giờ học.
Hoạt động lớp học không hấp dẫn: 53% học sinh cho rằng các hoạt động trong lớp học nhàm chán, lặp đi lặp lại, thiếu sự tương tác và sáng tạo, dẫn đến mất hứng thú học tập.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy sự mất động lực trong học tập đọc tiếng Anh của học sinh lớp 10 tại trường chuyên có liên quan mật thiết đến nội dung học liệu và phương pháp giảng dạy. Nội dung lỗi thời không đáp ứng được nhu cầu tìm hiểu kiến thức mới và thực tiễn của học sinh, làm giảm sự hứng thú và động lực học tập. Phương pháp giảng dạy truyền thống, thiếu đổi mới và tương tác cũng góp phần làm giảm sự tham gia tích cực của học sinh. Thiếu hụt vốn từ vựng là rào cản lớn khiến học sinh không thể hiểu sâu bài đọc, từ đó giảm động lực học tập. Sự khác biệt trong nhận thức giữa giáo viên và học sinh về nguyên nhân mất động lực cho thấy cần có sự điều chỉnh trong đào tạo và nâng cao nhận thức giáo viên. Các kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về động lực và mất động lực trong học tập ngoại ngữ, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc cập nhật nội dung và đổi mới phương pháp giảng dạy để nâng cao hiệu quả học tập.
Đề xuất và khuyến nghị
Cập nhật nội dung sách giáo khoa: Cần phối hợp với các chuyên gia biên soạn để làm mới nội dung bài đọc, bổ sung các chủ đề gần gũi, thực tiễn và thách thức phù hợp với trình độ học sinh. Thời gian thực hiện đề xuất này nên trong vòng 1-2 năm, do các nhà xuất bản và bộ giáo dục chủ trì.
Đa dạng hóa phương pháp giảng dạy: Giáo viên cần áp dụng các phương pháp tương tác như thảo luận nhóm, trò chơi ngôn ngữ, hoạt động thực hành sáng tạo nhằm tăng sự hứng thú và tham gia của học sinh. Các khóa đào tạo bồi dưỡng kỹ năng sư phạm nên được tổ chức định kỳ hàng năm cho giáo viên.
Tăng cường phát triển vốn từ vựng: Giáo viên nên thiết kế các hoạt động học từ vựng qua trò chơi, bài tập thực hành và sử dụng công nghệ hỗ trợ học tập để giúp học sinh mở rộng vốn từ. Học sinh cũng được khuyến khích tự học và ghi chép từ mới hàng ngày. Thời gian triển khai có thể bắt đầu ngay trong năm học hiện tại.
Phát triển các hoạt động lớp học hấp dẫn: Tổ chức các hoạt động đa dạng, có tính cạnh tranh lành mạnh và liên quan đến thực tế để kích thích sự sáng tạo và hứng thú học tập của học sinh. Giáo viên cần chủ động thiết kế kế hoạch bài giảng linh hoạt, phù hợp với đặc điểm học sinh. Việc này nên được thực hiện liên tục trong các kỳ học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giáo viên tiếng Anh tại các trường THPT chuyên: Nghiên cứu cung cấp thông tin chi tiết về các yếu tố mất động lực trong học tập đọc, giúp giáo viên điều chỉnh phương pháp giảng dạy và lựa chọn hoạt động phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả bài học.
Nhà quản lý giáo dục và biên soạn chương trình: Các kết quả và đề xuất trong luận văn là cơ sở khoa học để cập nhật nội dung sách giáo khoa và xây dựng chính sách đào tạo giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ngoại ngữ.
Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành Sư phạm tiếng Anh: Luận văn cung cấp khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về động lực học tập, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh.
Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến động lực học tập của con em mình, từ đó phối hợp với nhà trường và giáo viên để hỗ trợ học sinh phát triển kỹ năng đọc tiếng Anh hiệu quả.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào gây mất động lực lớn nhất trong học tập đọc tiếng Anh của học sinh lớp 10?
Nội dung bài đọc lỗi thời được xác định là yếu tố gây mất động lực lớn nhất, với 73,4% học sinh đồng ý. Nội dung không hấp dẫn, không phù hợp với thực tế khiến học sinh cảm thấy nhàm chán và không hứng thú.Phương pháp giảng dạy hiện tại có ảnh hưởng thế nào đến động lực học sinh?
Phương pháp giảng dạy truyền thống, chủ yếu dựa vào dịch thuật và trả lời câu hỏi, được 60,6% học sinh đánh giá là nhàm chán, làm giảm sự tương tác và hứng thú trong lớp học.Làm thế nào để cải thiện vốn từ vựng cho học sinh?
Giáo viên nên áp dụng các hoạt động học từ vựng qua trò chơi, bài tập thực hành và sử dụng công nghệ hỗ trợ. Học sinh cũng cần chủ động ghi chép và luyện tập từ mới hàng ngày để nâng cao vốn từ.Hoạt động lớp học nên được thiết kế như thế nào để tăng động lực?
Hoạt động nên đa dạng, sáng tạo, có tính tương tác cao như thảo luận nhóm, trò chơi, thi đua lành mạnh, giúp học sinh tham gia tích cực và cảm thấy hứng thú với bài học.Giáo viên và học sinh có cùng nhận thức về các yếu tố mất động lực không?
Không hoàn toàn. Giáo viên chủ yếu cho rằng vốn từ vựng là nguyên nhân chính, trong khi học sinh còn nhấn mạnh đến nội dung bài học và phương pháp giảng dạy. Điều này cho thấy cần tăng cường trao đổi và đào tạo để đồng bộ nhận thức.
Kết luận
- Nghiên cứu đã xác định bốn yếu tố chính gây mất động lực trong học tập đọc tiếng Anh của học sinh lớp 10 tại Trường THPT Chuyên — Đại học Sư phạm Hà Nội: nội dung bài đọc lỗi thời, phương pháp giảng dạy nhàm chán, thiếu vốn từ vựng và hoạt động lớp học không hấp dẫn.
- Có sự khác biệt rõ rệt giữa nhận thức của giáo viên và học sinh về nguyên nhân mất động lực, đặc biệt là về phương pháp giảng dạy.
- Đề xuất cập nhật nội dung sách giáo khoa, đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường phát triển vốn từ vựng và thiết kế hoạt động lớp học sáng tạo nhằm nâng cao động lực học tập.
- Nghiên cứu có thể được áp dụng trong vòng 1-2 năm tới để cải thiện chất lượng dạy và học kỹ năng đọc tiếng Anh tại các trường chuyên.
- Khuyến khích các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và phụ huynh phối hợp thực hiện các giải pháp nhằm tạo môi trường học tập tích cực, nâng cao hiệu quả học tập ngoại ngữ cho học sinh.
Hãy bắt đầu áp dụng những giải pháp này để nâng cao động lực và hiệu quả học tập đọc tiếng Anh cho học sinh ngay hôm nay!