Tổng quan nghiên cứu
Thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam, đặc biệt là trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ đạt khoảng 12% mỗi năm. Tính đến năm 2012, tổng doanh thu phí bảo hiểm nhân thọ toàn quốc ước đạt gần 18.000 tỷ đồng, trong đó Prudential chiếm thị phần dẫn đầu với hơn 34%. Tuy nhiên, tỷ lệ người dân sở hữu bảo hiểm nhân thọ còn khá thấp, chỉ khoảng 6,6% trên toàn quốc và 25% tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng. Tại Quảng Bình, thị trường bảo hiểm nhân thọ cũng đang phát triển sôi động nhưng vẫn đối mặt với nhiều thách thức như thu nhập bình quân đầu người thấp, nhận thức về bảo hiểm còn hạn chế và sự cạnh tranh gay gắt giữa các doanh nghiệp bảo hiểm.
Luận văn tập trung nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua các sản phẩm bảo hiểm nhân thọ của Prudential trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn 2013. Mục tiêu chính là xác định các nhân tố tác động đến quyết định mua, đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao thị phần của Prudential tại địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm khách hàng đã mua và khách hàng tiềm năng tại các huyện, thành phố trong tỉnh Quảng Bình như Đồng Hới, Bồ Trạch, Quảng Trạch, Lệ Thủy và Quảng Ninh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc giúp Prudential và các doanh nghiệp bảo hiểm khác hiểu rõ hơn về hành vi tiêu dùng, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, nâng cao hiệu quả tiếp thị và phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ tại khu vực.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên hai lý thuyết hành vi người tiêu dùng chủ đạo là Mô hình Hành vi Hợp lý (TRA) và Mô hình Hành vi Dự định (TPB). Mô hình TRA của Ajzen và Fishbein (1975) nhấn mạnh vai trò của thái độ và chuẩn chủ quan trong việc hình thành ý định hành vi mua bảo hiểm. Thái độ được hiểu là cảm xúc tích cực hoặc tiêu cực của khách hàng đối với sản phẩm bảo hiểm, còn chuẩn chủ quan phản ánh áp lực xã hội từ người thân, bạn bè ảnh hưởng đến quyết định mua. Mô hình TPB (Ajzen, 1991) mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát nhận thức, thể hiện nhận thức của khách hàng về khả năng và cơ hội thực hiện hành vi mua bảo hiểm.
Ngoài ra, luận văn tham khảo mô hình nghiên cứu của Jagdish N. Sheth và cộng sự (2001) phân chia các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua bảo hiểm nhân thọ thành nhóm đặc điểm cá nhân và nhóm các yếu tố liên quan đến sản phẩm, dịch vụ, hình ảnh công ty, giá cả và thủ tục mua. Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đặc tính sản phẩm, chất lượng dịch vụ, thái độ và niềm tin vào công ty bảo hiểm, ảnh hưởng xã hội, nhận thức về lợi ích bảo hiểm, hình ảnh công ty, giá cảm nhận và thủ tục mua.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện theo hai giai đoạn chính: nghiên cứu sơ bộ định tính và nghiên cứu chính thức định lượng. Giai đoạn sơ bộ sử dụng phương pháp thảo luận nhóm và đóng vai nhằm khám phá các yếu tố ảnh hưởng, từ đó xây dựng và điều chỉnh thang đo phù hợp với đặc điểm khách hàng tại Quảng Bình. Thang đo được tham khảo từ các nghiên cứu quốc tế và trong nước có liên quan.
Giai đoạn chính thức tiến hành khảo sát định lượng bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp với cỡ mẫu khoảng 400 khách hàng đã mua và chưa mua sản phẩm bảo hiểm nhân thọ của Prudential tại các huyện, thành phố trong tỉnh Quảng Bình. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm khách hàng khác nhau về giới tính, độ tuổi, nghề nghiệp và thu nhập.
Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0 và AMOS 18.0. Các phương pháp phân tích bao gồm kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA), mô hình cấu trúc tuyến tính SEM và phân tích phương sai ANOVA để so sánh sự khác biệt giữa các nhóm khách hàng. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2013.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Ảnh hưởng của đặc tính sản phẩm đến thái độ và niềm tin vào công ty bảo hiểm: Kết quả phân tích cho thấy đặc tính sản phẩm có tác động tích cực và mạnh mẽ đến thái độ và niềm tin của khách hàng với hệ số tương quan đạt khoảng 0,65 (p < 0,01). Khách hàng đánh giá cao các yếu tố như tính bảo vệ tài chính, lợi ích đầu tư và phí bảo hiểm hợp lý.
Chất lượng dịch vụ ảnh hưởng tích cực đến thái độ và niềm tin: Chất lượng dịch vụ được khách hàng đánh giá cao với mức trung bình trên 4,0/5, tác động đến thái độ và niềm tin với hệ số tương quan khoảng 0,58 (p < 0,01). Dịch vụ tư vấn, hỗ trợ khách hàng và thủ tục nhanh gọn là những điểm mạnh được ghi nhận.
Thái độ và niềm tin vào công ty ảnh hưởng đến ý định mua bảo hiểm: Ý định mua bảo hiểm chịu ảnh hưởng trực tiếp từ thái độ và niềm tin với hệ số tác động 0,72 (p < 0,01), cho thấy khách hàng có thái độ tích cực và tin tưởng vào Prudential sẽ có xu hướng mua sản phẩm cao hơn.
Ảnh hưởng xã hội tác động tích cực đến ý định mua: Áp lực và sự ủng hộ từ gia đình, bạn bè có tác động đáng kể đến ý định mua bảo hiểm với hệ số tương quan 0,45 (p < 0,01). Ví dụ, nếu người thân trong gia đình ủng hộ việc mua bảo hiểm, khách hàng có xu hướng quyết định mua cao hơn 30% so với nhóm không nhận được sự ủng hộ.
Nhận thức về lợi ích bảo hiểm nhân thọ thúc đẩy ý định mua: Khách hàng nhận thức rõ về các lợi ích bảo vệ tài chính, tiết kiệm và đầu tư có ý định mua cao hơn với hệ số tương quan 0,60 (p < 0,01).
Hình ảnh công ty ảnh hưởng tích cực đến ý định mua: Hình ảnh uy tín, vững mạnh tài chính và dịch vụ chuyên nghiệp của Prudential góp phần tăng ý định mua bảo hiểm với hệ số tác động 0,52 (p < 0,01).
Giá cảm nhận có ảnh hưởng âm đến quyết định mua: Giá cả được khách hàng cảm nhận là cao sẽ làm giảm quyết định mua bảo hiểm với hệ số tương quan âm -0,38 (p < 0,01).
Thủ tục mua bảo hiểm thuận tiện thúc đẩy quyết định mua: Thủ tục đơn giản, nhanh gọn làm tăng quyết định mua bảo hiểm với hệ số tương quan 0,55 (p < 0,01).
Thảo luận kết quả
Các kết quả trên phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hành vi tiêu dùng bảo hiểm nhân thọ tại các quốc gia châu Á và Việt Nam. Đặc tính sản phẩm và chất lượng dịch vụ là hai yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến thái độ và niềm tin của khách hàng, từ đó tác động mạnh đến ý định mua. Điều này cho thấy Prudential cần tiếp tục cải tiến sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ để giữ vững lòng tin khách hàng.
Ảnh hưởng xã hội và nhận thức về lợi ích bảo hiểm cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh đặc điểm văn hóa và tâm lý người tiêu dùng Việt Nam, nơi gia đình và người thân có ảnh hưởng lớn đến quyết định tài chính cá nhân. Hình ảnh công ty là yếu tố không thể bỏ qua trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt, giúp tạo dựng niềm tin và sự khác biệt trên thị trường.
Giá cảm nhận và thủ tục mua là những yếu tố thực tiễn ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mua. Giá cả cao có thể làm giảm sức hấp dẫn sản phẩm, trong khi thủ tục phức tạp làm giảm sự hài lòng và quyết định mua. Các biểu đồ phân tích tương quan và mô hình SEM minh họa rõ mối quan hệ giữa các biến, giúp doanh nghiệp dễ dàng nhận diện các điểm cần cải thiện.
Đề xuất và khuyến nghị
Cải tiến sản phẩm bảo hiểm nhân thọ: Tập trung phát triển các sản phẩm đa dạng, phù hợp với nhu cầu tài chính và đầu tư của khách hàng tại Quảng Bình, đồng thời tăng cường minh bạch về quyền lợi và điều kiện hợp đồng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Bộ phận phát triển sản phẩm Prudential.
Nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng: Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ tư vấn viên, cải thiện quy trình chăm sóc khách hàng, rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và giải quyết quyền lợi bảo hiểm. Mục tiêu tăng điểm hài lòng khách hàng lên trên 85% trong vòng 1 năm. Chủ thể: Phòng dịch vụ khách hàng và đào tạo.
Tăng cường truyền thông và nâng cao nhận thức: Triển khai các chương trình truyền thông về lợi ích bảo hiểm nhân thọ, giải thích rõ ràng về tính rủi ro và tiết kiệm nhằm thay đổi nhận thức sai lệch trong cộng đồng. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Bộ phận marketing và truyền thông.
Đơn giản hóa thủ tục mua bảo hiểm: Rà soát và tối ưu hóa quy trình thủ tục, áp dụng công nghệ số để khách hàng có thể đăng ký và theo dõi hợp đồng trực tuyến, giảm thiểu giấy tờ và thời gian chờ đợi. Mục tiêu giảm 30% thời gian xử lý hồ sơ trong 1 năm. Chủ thể: Phòng vận hành và công nghệ thông tin.
Xây dựng và duy trì hình ảnh công ty uy tín: Tăng cường các hoạt động xã hội, tài trợ cộng đồng và minh bạch trong hoạt động kinh doanh để củng cố niềm tin khách hàng. Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng quan hệ công chúng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Các công ty bảo hiểm nhân thọ: Đặc biệt là các doanh nghiệp mới gia nhập thị trường hoặc muốn mở rộng thị phần tại các tỉnh thành, có thể áp dụng các kết quả nghiên cứu để xây dựng chiến lược sản phẩm và dịch vụ phù hợp với đặc điểm khách hàng địa phương.
Nhà quản lý và cơ quan quản lý nhà nước: Sử dụng luận văn để hiểu rõ hơn về hành vi tiêu dùng bảo hiểm nhân thọ, từ đó hoàn thiện chính sách, quy định nhằm thúc đẩy phát triển thị trường bảo hiểm nhân thọ bền vững.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, marketing: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến hành vi tiêu dùng và thị trường bảo hiểm.
Tư vấn viên và nhân viên kinh doanh bảo hiểm: Nắm bắt các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định mua của khách hàng để nâng cao kỹ năng tư vấn, xây dựng mối quan hệ và tăng hiệu quả bán hàng.
Câu hỏi thường gặp
Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định mua bảo hiểm nhân thọ tại Quảng Bình?
Đặc tính sản phẩm và chất lượng dịch vụ là hai yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, với hệ số tương quan lần lượt khoảng 0,65 và 0,58, cho thấy khách hàng rất quan tâm đến lợi ích tài chính và trải nghiệm dịch vụ.Ảnh hưởng xã hội tác động như thế nào đến quyết định mua bảo hiểm?
Ảnh hưởng xã hội, bao gồm sự ủng hộ từ gia đình và bạn bè, làm tăng ý định mua bảo hiểm lên khoảng 30% so với nhóm không nhận được sự ủng hộ, phản ánh vai trò quan trọng của môi trường xã hội trong quyết định tài chính cá nhân.Giá cảm nhận có tác động tiêu cực đến quyết định mua bảo hiểm không?
Có, giá cảm nhận cao làm giảm quyết định mua bảo hiểm với hệ số tương quan âm -0,38, do đó việc xây dựng các gói giá hợp lý và minh bạch là cần thiết để thu hút khách hàng.Thủ tục mua bảo hiểm có ảnh hưởng như thế nào?
Thủ tục mua đơn giản, thuận tiện giúp tăng quyết định mua bảo hiểm với hệ số tương quan 0,55, cho thấy việc tối ưu hóa quy trình và áp dụng công nghệ là yếu tố quan trọng để nâng cao trải nghiệm khách hàng.Làm thế nào để nâng cao niềm tin của khách hàng vào công ty bảo hiểm?
Nâng cao chất lượng dịch vụ, minh bạch trong hoạt động, xây dựng hình ảnh uy tín qua các hoạt động xã hội và truyền thông hiệu quả sẽ giúp củng cố niềm tin của khách hàng, từ đó tăng ý định và quyết định mua bảo hiểm.
Kết luận
- Luận văn đã xác định được các yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định mua bảo hiểm nhân thọ của khách hàng tại Quảng Bình gồm đặc tính sản phẩm, chất lượng dịch vụ, thái độ và niềm tin vào công ty, ảnh hưởng xã hội, nhận thức về lợi ích, hình ảnh công ty, giá cảm nhận và thủ tục mua.
- Đặc tính sản phẩm và chất lượng dịch vụ là hai nhân tố quan trọng nhất tác động đến thái độ và niềm tin, từ đó ảnh hưởng mạnh đến ý định mua bảo hiểm.
- Ảnh hưởng xã hội và nhận thức về lợi ích bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý định mua của khách hàng.
- Giá cảm nhận và thủ tục mua là những yếu tố thực tiễn ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định mua bảo hiểm.
- Các đề xuất cải tiến sản phẩm, nâng cao dịch vụ, truyền thông, đơn giản hóa thủ tục và xây dựng hình ảnh công ty uy tín được đưa ra nhằm giúp Prudential tăng cường thị phần tại Quảng Bình trong vòng 1-2 năm tới.
Khuyến nghị các doanh nghiệp bảo hiểm và nhà quản lý thị trường tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về hành vi khách hàng và áp dụng các giải pháp phù hợp để phát triển bền vững thị trường bảo hiểm nhân thọ tại Việt Nam. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, độc giả được khuyến khích tiếp cận toàn văn luận văn.