Tổng quan nghiên cứu

Oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể (ECMO) là kỹ thuật hỗ trợ tuần hoàn và hô hấp cho bệnh nhân suy hô hấp cấp hoặc suy tim cấp khi các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Năm 2021, trên thế giới đã thực hiện khoảng 151.683 ca ECMO với tỷ lệ sống sót đạt 69%. Tại Việt Nam, kỹ thuật này được triển khai tại nhiều bệnh viện tuyến trung ương, trong đó bệnh viện Chợ Rẫy thực hiện 163 ca ECMO trong năm 2019 với tỷ lệ sống sót 73%. Điều dưỡng đóng vai trò thiết yếu trong chăm sóc và theo dõi người bệnh ECMO, đảm bảo an toàn và phát hiện kịp thời các biến chứng. Tuy nhiên, nghiên cứu trong nước về kiến thức và thái độ tự tin của điều dưỡng trong thực hành chăm sóc người bệnh ECMO còn hạn chế.

Nghiên cứu này được thực hiện tại Khoa Hồi Sức Cấp Cứu, bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 11/2020 đến tháng 6/2021 nhằm xác định tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt và thái độ tự tin khi chăm sóc người bệnh ECMO, đồng thời phân tích các yếu tố liên quan đến kiến thức và thái độ này. Mục tiêu nhằm góp phần hoàn thiện chương trình đào tạo và nâng cao năng lực thực hành của điều dưỡng trong lĩnh vực chăm sóc người bệnh ECMO, từ đó cải thiện chất lượng chăm sóc và giảm tỷ lệ biến chứng, tử vong. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh đại dịch Covid-19, khi ECMO trở thành phương tiện cứu sống bệnh nhân suy hô hấp nặng do virus Corona.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên mô hình KAS (Knowledge – Attitude – Self-efficacy), tập trung vào mối quan hệ giữa kiến thức, thái độ và sự tự tin của điều dưỡng trong thực hành chăm sóc người bệnh ECMO. Mô hình này phát triển từ học thuyết về sự tự hiệu quả bản thân, nhấn mạnh bốn nguồn thông tin ảnh hưởng đến sự tự tin: thành tựu hiệu suất, kinh nghiệm gián tiếp, thuyết phục bằng lời nói và trạng thái sinh lý. Kiến thức và thái độ được xem là nền tảng để nâng cao hiệu quả công việc, trong đó sự tự tin giúp điều dưỡng vận dụng kỹ năng và kiến thức một cách chủ động, linh hoạt trong chăm sóc người bệnh ECMO.

Ba khái niệm chính trong mô hình gồm:

  • Kiến thức: năng lực tư duy, hiểu biết về kỹ thuật và quy trình chăm sóc ECMO.
  • Kỹ năng: khả năng thực hiện các thao tác chăm sóc và quản lý hệ thống ECMO.
  • Thái độ: phản ứng và động cơ làm việc, thể hiện qua sự tự tin khi thực hiện nhiệm vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế cắt ngang mô tả, tiến hành tại Khoa Hồi Sức Cấp Cứu, bệnh viện Chợ Rẫy trong khoảng thời gian từ tháng 11/2020 đến tháng 6/2021. Đối tượng nghiên cứu là toàn bộ 39 điều dưỡng đã từng chăm sóc người bệnh ECMO tại khoa, được chọn theo phương pháp lấy mẫu thuận tiện.

Dữ liệu được thu thập qua bộ câu hỏi chuẩn gồm ba phần: thông tin nhân khẩu học, đánh giá kiến thức về thực hành chăm sóc ECMO (37 câu hỏi) và thái độ tự tin (7 câu hỏi theo thang điểm Likert). Bộ câu hỏi được kiểm định độ tin cậy với hệ số Cronbach’s Alpha lần lượt là 0,90 cho phần kiến thức và 0,84 cho phần thái độ tự tin, đảm bảo tính chính xác và phù hợp.

Quy trình thu thập dữ liệu bao gồm xét duyệt đạo đức, khảo sát sơ bộ trên 20 điều dưỡng, hướng dẫn và giám sát việc điền phiếu khảo sát nhằm hạn chế sai lệch thông tin. Dữ liệu được nhập và phân tích bằng phần mềm Epidata và STATA, sử dụng các phương pháp thống kê mô tả và phân tích đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức và thái độ tự tin của điều dưỡng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt về thực hành chăm sóc ECMO là khoảng 64,1%. Trong đó, kiến thức về hệ thống ECMO đạt 70%, kiến thức về biến chứng ECMO đạt 60%, và kiến thức xử trí tình huống đạt 65%.
  2. Tỷ lệ điều dưỡng có thái độ tự tin khi chăm sóc người bệnh ECMO đạt 71,8%, thể hiện sự sẵn sàng và tin tưởng trong thực hành lâm sàng.
  3. Các yếu tố liên quan đến kiến thức đạt bao gồm: thâm niên chăm sóc người bệnh ECMO trên 3 năm (tỷ lệ kiến thức đạt 78% so với 50% ở nhóm dưới 3 năm), số lượt chăm sóc người bệnh ECMO trên 4 lần (tỷ lệ đạt 80%), và tham gia đào tạo ECMO (tỷ lệ đạt 85% so với 45% không tham gia).
  4. Mối quan hệ giữa kiến thức và thái độ tự tin được xác định rõ ràng với hệ số tương quan dương, cho thấy điều dưỡng có kiến thức tốt thường có thái độ tự tin cao hơn trong chăm sóc người bệnh ECMO.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy kiến thức và thái độ tự tin của điều dưỡng tại bệnh viện Chợ Rẫy tương đối cao, phản ánh hiệu quả của các chương trình đào tạo và kinh nghiệm thực tế. Tỷ lệ điều dưỡng tham gia đào tạo ECMO chiếm khoảng 60%, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn và sự tự tin trong thực hành. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tỷ lệ kiến thức đạt và thái độ tự tin của điều dưỡng tại đây cao hơn mức trung bình, minh chứng cho sự đầu tư bài bản vào đào tạo và quản lý nhân lực.

Nguyên nhân chính của sự khác biệt về kiến thức là do kinh nghiệm thực tế và đào tạo chuyên sâu. Điều dưỡng có thâm niên chăm sóc ECMO lâu năm và số lượt chăm sóc nhiều hơn có khả năng xử lý tình huống phức tạp tốt hơn, giảm thiểu biến chứng và nâng cao hiệu quả điều trị. Việc áp dụng mô hình KAS giúp giải thích mối liên hệ giữa kiến thức và thái độ tự tin, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao năng lực điều dưỡng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố tỷ lệ kiến thức đạt theo nhóm thâm niên và biểu đồ so sánh thái độ tự tin giữa nhóm điều dưỡng có và không tham gia đào tạo ECMO, giúp minh họa rõ nét ảnh hưởng của các yếu tố này.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo chuyên sâu về ECMO cho điều dưỡng: tổ chức các khóa học định kỳ, cập nhật kiến thức mới và kỹ năng thực hành, nhằm nâng tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt lên trên 80% trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là bệnh viện và các trung tâm đào tạo y tế.
  2. Xây dựng chương trình mô phỏng thực hành ECMO: áp dụng công nghệ mô phỏng để tăng cường kỹ năng xử trí tình huống khẩn cấp, giúp điều dưỡng nâng cao sự tự tin và phản ứng nhanh nhạy trong chăm sóc người bệnh. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do khoa Hồi sức phối hợp với phòng đào tạo thực hiện.
  3. Phát triển hệ thống giám sát và đánh giá thường xuyên kiến thức, thái độ của điều dưỡng: thiết lập quy trình đánh giá định kỳ hàng quý để phát hiện kịp thời những thiếu sót, từ đó có biện pháp hỗ trợ phù hợp. Chủ thể là ban giám đốc bệnh viện và khoa Hồi sức.
  4. Khuyến khích điều dưỡng tham gia nghiên cứu và chia sẻ kinh nghiệm thực tế: tạo môi trường học tập liên tục, thúc đẩy sự phát triển chuyên môn và nâng cao chất lượng chăm sóc ECMO. Thời gian thực hiện liên tục, do các tổ chức chuyên môn và khoa Hồi sức phối hợp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Điều dưỡng viên làm việc tại các khoa hồi sức tích cực: giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng chăm sóc người bệnh ECMO, từ đó cải thiện hiệu quả điều trị và giảm biến chứng.
  2. Quản lý bệnh viện và phòng đào tạo y tế: sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chương trình đào tạo phù hợp, nâng cao năng lực nhân sự trong lĩnh vực chăm sóc bệnh nhân nặng.
  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên y khoa: tham khảo mô hình KAS và phương pháp nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan đến đào tạo và thực hành điều dưỡng chuyên sâu.
  4. Chuyên gia phát triển chính sách y tế: làm cơ sở khoa học để đề xuất các chính sách hỗ trợ đào tạo và phát triển nguồn nhân lực chăm sóc bệnh nhân ECMO trong bối cảnh dịch bệnh và y tế hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. ECMO là gì và tại sao điều dưỡng cần kiến thức chuyên sâu về kỹ thuật này?
    ECMO là kỹ thuật hỗ trợ tuần hoàn và hô hấp cho bệnh nhân suy tim hoặc suy hô hấp nặng. Điều dưỡng cần kiến thức chuyên sâu để quản lý hệ thống ECMO, theo dõi người bệnh và xử trí kịp thời các biến chứng, đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

  2. Tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt về chăm sóc ECMO tại bệnh viện Chợ Rẫy là bao nhiêu?
    Khoảng 64,1% điều dưỡng có kiến thức đạt, thể hiện sự hiểu biết tương đối tốt về kỹ thuật và quy trình chăm sóc ECMO.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến kiến thức và thái độ tự tin của điều dưỡng khi chăm sóc người bệnh ECMO?
    Thâm niên chăm sóc ECMO trên 3 năm, số lượt chăm sóc nhiều hơn 4 lần và việc tham gia đào tạo chuyên sâu là những yếu tố chính giúp nâng cao kiến thức và thái độ tự tin.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự tự tin của điều dưỡng trong chăm sóc người bệnh ECMO?
    Ngoài đào tạo kiến thức, cần tổ chức các chương trình mô phỏng thực hành, tạo môi trường học tập liên tục và hỗ trợ tinh thần để điều dưỡng cảm thấy tự tin khi thực hiện nhiệm vụ.

  5. Biến chứng thường gặp khi chăm sóc người bệnh ECMO là gì và điều dưỡng cần lưu ý gì?
    Biến chứng gồm xuất huyết (10-30%), tán huyết, nhiễm trùng, huyết khối và thiếu máu chi. Điều dưỡng cần theo dõi sát các thông số kỹ thuật, sinh hiệu và dấu hiệu lâm sàng để phát hiện sớm và xử trí kịp thời.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định tỷ lệ điều dưỡng có kiến thức đạt về chăm sóc ECMO là khoảng 64,1% và thái độ tự tin đạt 71,8%.
  • Thâm niên chăm sóc, số lượt chăm sóc và tham gia đào tạo là các yếu tố liên quan tích cực đến kiến thức và thái độ tự tin của điều dưỡng.
  • Mô hình KAS được áp dụng hiệu quả trong việc phân tích mối quan hệ giữa kiến thức, thái độ và sự tự tin trong thực hành chăm sóc ECMO.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện chương trình đào tạo và nâng cao năng lực điều dưỡng trong lĩnh vực chăm sóc người bệnh ECMO tại Việt Nam.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo chuyên sâu, mô phỏng thực hành và giám sát định kỳ nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc và giảm biến chứng cho người bệnh ECMO.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và đơn vị đào tạo cần triển khai ngay các chương trình đào tạo và đánh giá năng lực điều dưỡng về ECMO, đồng thời khuyến khích nghiên cứu tiếp theo mở rộng quy mô và phạm vi để nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân nặng.