Luận Án Tiến Sĩ Sinh Học: Nghiên Cứu Thành Phần Loài, Phân Bố Và Hiện Trạng Bọ Cạp Scorpiones Tại Bắc Trung Bộ Việt Nam

• Tác giả: Trần Thị Hằng
• Người hướng dẫn: Phạm Đình Sắc
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Động vật học
• Đề tài: Nghiên cứu thành phần loài, phân bố và hiện trạng của bộ bọ cạp (Scorpiones) ở khu vực Bắc Trung Bộ, Việt Nam
• Loại tài liệu: luận án tiến sỹ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• MỞ ĐẦU
• Tình hình nghiên cứu về bộ bọ cạp trên thế giới
• Tình hình nghiên cứu về thành phần loài của bộ bọ cạp trên thế giới
• Tình hình nghiên cứu về đặc điểm hình thái, sinh học, sinh thái học của bộ bọ cạp trên thế giới
• Tình hình nghiên cứu liên quan đến phân bố và nơi sống của bộ bọ cạp trên trế giới
• Tình hình nghiên cứu về vai trò của bộ bọ cạp đối với đời sống con người trên thế giới
• Tình hình nghiên cứu về hiện trạng của bộ bọ cạp trên thế giới
• Tình hình nghiên cứu về bộ bọ cạp tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về thành phần loài của bộ bọ cạp tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về đặc điểm hình thái, sinh học, sinh thái học của bộ bọ cạp tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về phân bố của bộ bọ cạp tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về vai trò của bộ bọ cạp đối với đời sống con người tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về hiện trạng của bộ bọ cạp tại Việt Nam
• Tình hình nghiên cứu về bộ bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 2. CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG, THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Vị trí địa lý của khu vực nghiên cứu
• 2.4. Điều kiện tự nhiên của khu vực nghiên cứu
• 2.5. Hệ thống hang động ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 2.6. Vật liệu và phương pháp nghiên cứu
• 2.6.1. Vật liệu, dụng cụ nghiên cứu
• 2.6.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.6.3. Phương pháp kế thừa
• 2.6.4. Phương pháp điều tra, thu thập mẫu ngoài thực địa
• 2.6.5. Phương pháp xử lí mẫu và định loại trong phòng thí nghiệm
• 2.6.6. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm phân bố của bộ bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 2.6.7. Phương pháp đánh giá hiện trạng của các loài thuộc bộ bọ cạp
• 2.6.8. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG III: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Thành phần loài bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.2. Danh sách loài bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.3. Cấu trúc thành phần loài bọ cạp tại khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.4. Mô tả các loài trong khu vực nghiên cứu
• 3.4.1. Loài Vietbocap aurantiacus Lourenço, Pham, Tran & Tran, 2018
• 3.4.2. Loài Vietbocap quinquemilia Lourenço, Pham, Tran & Tran, 2018
• 3.4.3. Loài Vietbocap thienduongensis Lourenco & Pham, 2012
• 3.4.4. Loài Vietbocap canhi Lourenco & Pham, 2010
• 3.4.5. Loài Euscorpiops sejnai Kovarık, 2000
• 3.4.6. Loài Euscorpiops dakrong Lourenco & Pham, 2014
• 3.4.7. Loài Liocheles australasiae (Fabricius, 1775)
• 3.4.8. Loài Lychas mucronatus (Fabricius, 1798)
• 3.4.9. Loài Heterometrus laoticus Couzijn, 1981
• 3.5. Đặc điểm phân bố của bộ bọ cạp tại khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.5.1. Đặc trưng phân bố của bộ bọ cạp tại khu vực Bắc Trung Bộ theo sinh cảnh
• 3.5.2. Đặc trưng phân bố bộ bọ cạp tại Bắc Trung Bộ theo độ cao
• 3.5.3. Đặc trưng phân bố của bộ bọ cạp tại khu vực Bắc Trung Bộ theo mùa
• 3.5.4. Đặc trưng phân bố địa lý của bộ bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.6. Tính chất địa động vật của các loài bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ, Việt Nam
• 3.7. Hiện trạng của bộ bọ cạp ở khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.7.1. Hiện trạng chung của các loài bọ cạp tại khu vực Bắc Trung Bộ
• 3.7.2. Hiện trạng của Vietbocap canhi tại động Tiên Sơn
• 3.7.3. Hiện trạng của các loài Vietbocap trong động Thiên Đường
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Thành phần loài bọ cạp ở Bắc Trung Bộ

Nghiên cứu đã xác định thành phần loài của bọ cạp (Scorpiones) tại khu vực Bắc Trung Bộ, Việt Nam. Kết quả cho thấy sự đa dạng về loài với 8 loài thuộc 4 họ khác nhau. Trong đó, hai loài mới được phát hiện là Vietbocap quinquemilia và Vietbocap aurantiacus. Các loài này được mô tả chi tiết về đặc điểm sinh học và hình thái, góp phần làm phong phú thêm kiến thức về phân loại bọ cạp. Nghiên cứu cũng ghi nhận sự xuất hiện của hai loài mới cho khu vực là Liocheles australasiae và Heterometrus laoticus. Điều này khẳng định tầm quan trọng của Bắc Trung Bộ như một khu vực giàu đa dạng sinh học.

1.1. Mô tả các loài bọ cạp

Các loài bọ cạp được mô tả chi tiết về hình thái và đặc điểm sinh học. Vietbocap aurantiacus có màu cam đặc trưng, trong khi Vietbocap quinquemilia được nhận diện qua cấu trúc chân kìm và hệ thống lông cảm giác. Euscorpiops sejnai và Euscorpiops dakrong được phân biệt qua cấu trúc giáp đầu ngực và tấm bụng. Các mô tả này không chỉ hỗ trợ phân loại mà còn cung cấp dữ liệu quan trọng cho các nghiên cứu về sinh thái và bảo tồn.

II. Phân bố của bọ cạp theo sinh cảnh và địa lý

Nghiên cứu đã phân tích phân bố của bọ cạp theo sinh cảnh, độ cao, và mùa tại Bắc Trung Bộ. Kết quả cho thấy các loài bọ cạp phân bố chủ yếu ở các khu vực rừng núi, hang động, và vùng đất thấp. Vietbocap canhi được tìm thấy chủ yếu ở động Tiên Sơn, trong khi Vietbocap thienduongensis tập trung ở động Thiên Đường. Sự phân bố này phụ thuộc vào điều kiện môi trường sống như độ ẩm, nhiệt độ, và nguồn thức ăn. Nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt về phân bố địa lý giữa các loài, phản ánh tính chất địa động vật của khu vực.

2.1. Phân bố theo sinh cảnh

Các loài bọ cạp phân bố chủ yếu ở ba sinh cảnh chính: rừng núi, hang động, và vùng đất thấp. Euscorpiops sejnai thường xuất hiện ở rừng núi, trong khi Vietbocap canhi ưa thích môi trường hang động. Sự phân bố này phản ánh sự thích nghi của các loài với điều kiện môi trường sống khác nhau.

III. Hiện trạng bảo tồn bọ cạp

Nghiên cứu đánh giá hiện trạng của các loài bọ cạp tại Bắc Trung Bộ, đặc biệt là các loài thuộc giống Vietbocap. Kết quả cho thấy nhiều loài đang đối mặt với nguy cơ suy giảm quần thể do môi trường sống bị thu hẹp và tác động của con người. Vietbocap canhi và Vietbocap thienduongensis được xếp vào nhóm nguy cấp theo tiêu chí của IUCN. Nghiên cứu đề xuất các biện pháp bảo tồn như thiết lập khu bảo tồn, hạn chế khai thác, và nâng cao nhận thức cộng đồng.

3.1. Đề xuất bảo tồn

Để bảo vệ các loài bọ cạp nguy cấp, nghiên cứu đề xuất thiết lập các khu bảo tồn tại các khu vực có mật độ cao như động Tiên Sơn và động Thiên Đường. Các biện pháp khác bao gồm hạn chế khai thác, kiểm soát du lịch, và nâng cao nhận thức về giá trị đa dạng sinh học của bọ cạp.

IV. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu cơ bản về thành phần loài, phân bố, và hiện trạng của bọ cạp tại Bắc Trung Bộ. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần vào phân loại học mà còn hỗ trợ các hoạt động bảo tồn và quản lý đa dạng sinh học. Việc phát hiện các loài mới và ghi nhận sự phân bố của chúng cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng chính sách bảo vệ hệ sinh thái và môi trường sống của bọ cạp.

4.1. Ứng dụng thực tiễn

Kết quả nghiên cứu được ứng dụng trong việc xây dựng kế hoạch bảo tồn các loài bọ cạp nguy cấp tại Bắc Trung Bộ. Nghiên cứu cũng cung cấp dữ liệu quan trọng cho các chương trình giáo dục và nâng cao nhận thức về đa dạng sinh học và bảo tồn.