Nghiên cứu tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi ở trẻ em tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2021

• Tác giả: Hồ Thị Ngọc Thảo
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Văn Đếm
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược học
• Đề tài: Nghiên Cứu Tình Hình Sử Dụng Kháng Sinh Điều Trị Viêm Phổi Ở Trẻ Em Tại Bệnh Viện Bạch Mai 2021
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. TỔNG QUAN VỀ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG Ở TRẺ EM
• 1.2. Định nghĩa viêm phổi cộng đồng
• 1.3. Tình hình dịch tễ viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.4. Nguyên nhân gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.5. Phân loại viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.6. ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG Ở TRẺ EM
• 1.6.1. Nguyên tắc điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.6.2. Cơ sở lựa chọn kháng sinh trong điểu trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em
• 1.7. Tóm tắt một số phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em của các tổ chức chuyên môn trên thế giới
• 1.8. Tóm tắt một số phác đồ điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em tại Việt Nam
• 1.9. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU VỀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ VIÊM PHỔI CỘNG ĐỒNG Ở TRẺ EM TẠI VIỆT NAM
• 1.10. GIỚI THIỆU VỀ KHOA NHI BỆNH VIỆN BẠCH MAI
• 1.10.1. Giới thiệu chung về bệnh viện
• 1.10.2. Khoa Nhi - Bệnh viện Bạch Mai
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu. Đối tượng tiếp cận
• 2.2. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM
• 2.2.1. Thời gian nghiên cứu
• 2.2.2. Địa điểm khảo sát
• 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.3.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.3.4. Khảo sát đặc điểm của mẫu nghiên cứu
• 2.3.5. Mô tả tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi cộng đồng trong mẫu nghiên cứu
• 2.3.6. Phân tích sự phù hợp trong việc sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi cộng đồng trong mẫu nghiên cứu
• 2.3.7. Biến số nghiên cứu
• 2.3.8. Một số tiêu chuẩn được sử dụng để phân tích kết quả nghiên cứu
• 2.3.9. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA MẪU NGHIÊN CỨU
• 3.1.1. Tỷ lệ lứa tuổi và giới tính trong bệnh viên phổi
• 3.1.2. Mức độ nặng của viêm phổi và bệnh mắc kèm ở bệnh nhân viêm phổi
• 3.1.3. Đặc điểm xét nghiệm vi sinh trong mẫu nghiên cứu
• 3.1.4. Đặc điểm xét nghiệm vi sinh
• 3.1.5. Mức độ nhạy cảm của các vi khuẩn trong mẫu nghiên cứu
• 3.2. MÔ TẢ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ VPCĐ TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• 3.2.1. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện
• 3.2.2. Tỷ lệ các kháng sinh được sử dụng trong mẫu nghiên cứu
• 3.2.3. Các phác đồ điều trị ban đầu khi bệnh nhân mới nhập viện
• 3.2.4. Đặc điểm sử dụng phác đồ thay thế trong quá trình điều trị
• 3.2.5. Độ dài của đợt điều trị và sử dụng kháng sinh
• 3.2.6. Hiệu quả điều trị
• 3.3. PHÂN TÍCH SỰ PHÙ HỢP TRONG VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ VPCĐ TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• 3.3.1. Phân tích về sự phù hợp trong lựa chọn phác đồ kháng sinh ban đầu
• 3.3.2. Phân tích sự phù hợp về liều dùng, nhịp đưa thuốc kháng sinh trên bệnh nhân nhi có chức năng thận bình thường
• 3.3.3. Phân tích sự phù hợp về liều dùng, nhịp đưa thuốc kháng sinh trên bệnh nhân nhi có chức năng thận suy giảm
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN VÀ VI KHUẨN GÂY BỆNH TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• 4.1.1. Về ảnh hưởng của lứa tuổi và giới tính trong bệnh viêm phổi
• 4.1.2. Đặc điểm bệnh lý
• 4.1.3. Mức độ nặng của bệnh viêm phổi trong mẫu nghiên cứu
• 4.1.4. Bệnh mắc kèm
• 4.1.5. Đặc điểm vi khuẩn gây bệnh trong mẫu nghiên cứu
• 4.1.6. Đặc điểm xét nghiệm vi sinh
• 4.1.7. Mức độ nhạy cảm các vi khuẩn trong mẫu nghiên cứu
• 4.2. MÔ TẢ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ VPCĐ TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• 4.2.1. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện
• 4.2.2. Tỷ lệ các kháng sinh sử dụng trong mẫu nghiên cứu
• 4.2.3. Đặc điểm sử dụng kháng sinh ban đầu
• 4.2.4. Phác đồ thay đổi trong quá trình điều trị
• 4.2.5. Độ dài đợt điều trị bằng kháng sinh
• 4.3. PHÂN TÍCH SỰ PHÙ HỢP TRONG VIỆC SỬ DỤNG KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ VPCĐ TRONG MẪU NGHIÊN CỨU
• 4.3.1. Phân tích về sự phù hợp trong lựa chọn phác đồ kháng sinh ban đầu
• 4.3.2. Phân tích sự phù hợp về liều dùng và nhịp đưa thuốc kháng sinh trên bệnh nhân có chức năng thận bình thường
• 4.3.3. Phân tích sự phù hợp về liều dùng, nhịp đưa thuốc kháng sinh trên bệnh nhân nhi có chức năng thận suy giảm
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về viêm phổi cộng đồng ở trẻ em

Viêm phổi cộng đồng (VPCĐ) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm phổi chiếm khoảng 15% số ca tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Tại Việt Nam, viêm phổi là nguyên nhân chính dẫn đến trẻ em đến khám và điều trị tại bệnh viện. Nguyên nhân gây viêm phổi có thể là vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và nấm. Trong đó, vi khuẩn thường gặp nhất là Streptococcus pneumoniae. Việc sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi là rất quan trọng, tuy nhiên, lạm dụng và sử dụng không đúng cách có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc. Do đó, việc phân tích thực trạng sử dụng kháng sinh là cần thiết để nâng cao hiệu quả điều trị viêm phổi cộng đồng cho trẻ em.

1.1. Tình hình dịch tễ viêm phổi cộng đồng ở trẻ em

Viêm phổi là bệnh lý đường hô hấp thường gặp nhất ở trẻ em, đặc biệt trong mùa đông và mùa dịch cúm. Theo thống kê, tỷ lệ mắc viêm phổi ở trẻ em tại Việt Nam rất cao, với khoảng 2,9 triệu ca mỗi năm. Viêm phổi không chỉ gây ra nhiều ca bệnh mà còn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em. Các yếu tố như nghèo đói, thiếu dinh dưỡng và ô nhiễm không khí có mối liên hệ chặt chẽ với tỷ lệ tử vong do viêm phổi. Việc hiểu rõ tình hình dịch tễ sẽ giúp các bác sĩ có những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn.

1.2. Nguyên nhân gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ em

Nguyên nhân gây VPCĐ ở trẻ em rất đa dạng, bao gồm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng và nấm. Vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất, trong đó Streptococcus pneumoniae là tác nhân chính. Các virus như virus hợp bào hô hấp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc gây bệnh. Việc xác định chính xác nguyên nhân gây bệnh là rất cần thiết để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp. Các nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc viêm phổi do vi khuẩn và virus thay đổi theo độ tuổi, do đó cần có sự phân loại rõ ràng để điều trị hiệu quả.

II. Điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em

Điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em cần tuân thủ các nguyên tắc cơ bản, bao gồm điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân. Việc lựa chọn kháng sinh phải dựa vào nguyên nhân gây bệnh và mức độ nặng của bệnh. Đối với viêm phổi do vi khuẩn, kháng sinh là phương pháp điều trị bắt buộc. Tuy nhiên, trong thực tế, việc phân biệt giữa viêm phổi do vi khuẩn và virus là rất khó khăn. WHO khuyến cáo nên sử dụng kháng sinh cho tất cả các trường hợp viêm phổi ở trẻ em để đảm bảo hiệu quả điều trị.

2.1. Nguyên tắc điều trị viêm phổi cộng đồng

Nguyên tắc điều trị viêm phổi cộng đồng bao gồm điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân. Các biện pháp điều trị triệu chứng như chống suy hô hấp, đảm bảo dinh dưỡng và điều trị biến chứng nếu có. Đối với điều trị nguyên nhân, việc lựa chọn kháng sinh phù hợp là rất quan trọng. Việc sử dụng kháng sinh phải dựa trên các yếu tố như lứa tuổi, tình trạng miễn dịch và mức độ nặng của bệnh. Điều này giúp tối ưu hóa hiệu quả điều trị và giảm thiểu tình trạng kháng thuốc.

2.2. Cơ sở lựa chọn kháng sinh trong điều trị

Việc lựa chọn kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng cần dựa vào kết quả nuôi cấy vi khuẩn và làm kháng sinh đồ. Tuy nhiên, trong thực tế, việc lấy mẫu và chờ kết quả có thể mất thời gian, do đó, bác sĩ thường phải dựa vào kinh nghiệm lâm sàng để quyết định. Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, các nguyên nhân gây bệnh thường gặp là vi khuẩn Gram dương và Gram âm. Việc hiểu rõ về các tác nhân gây bệnh sẽ giúp bác sĩ lựa chọn kháng sinh phù hợp và hiệu quả hơn.

III. Tình hình sử dụng kháng sinh điều trị viêm phổi

Tình hình sử dụng kháng sinh trong điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em tại Bệnh viện Bạch Mai cho thấy nhiều vấn đề cần được chú ý. Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện khá cao, điều này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Các phác đồ điều trị ban đầu thường được áp dụng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng, tuy nhiên, cần có sự điều chỉnh phù hợp sau khi có kết quả xét nghiệm. Việc phân tích sự phù hợp trong việc sử dụng kháng sinh là cần thiết để nâng cao hiệu quả điều trị và giảm thiểu tình trạng kháng thuốc.

3.1. Tỷ lệ sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện

Tỷ lệ bệnh nhân đã sử dụng kháng sinh trước khi nhập viện là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. Việc sử dụng kháng sinh không đúng cách có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị. Cần có các biện pháp giáo dục và nâng cao nhận thức cho phụ huynh về việc sử dụng kháng sinh hợp lý cho trẻ em. Điều này không chỉ giúp cải thiện tình hình sức khỏe của trẻ mà còn góp phần vào việc giảm thiểu tình trạng kháng thuốc trong cộng đồng.

3.2. Phác đồ điều trị kháng sinh ban đầu

Các phác đồ điều trị kháng sinh ban đầu thường được áp dụng dựa trên kinh nghiệm lâm sàng và tình hình dịch tễ. Tuy nhiên, việc điều chỉnh phác đồ sau khi có kết quả xét nghiệm là rất cần thiết để đảm bảo hiệu quả điều trị. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bác sĩ trong việc lựa chọn và điều chỉnh phác đồ điều trị, nhằm tối ưu hóa hiệu quả và giảm thiểu tình trạng kháng thuốc. Việc theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị cũng là một phần quan trọng trong quá trình điều trị viêm phổi cộng đồng ở trẻ em.